Juljan Talko-Hryncewicz,
prof. Uniw. Jagiell.

Muślimowie czyli tak zwani Tatarzy Litewscy
Nakładem Księgarni Geograficznej 'Orbis'
Kraków 1924

 

X. Okruchy etnograficzne

Muślimowie zachowali swą odrębność etnograficzną wyłącznie w zakresie niektórych obrządków religijnych. Chrzest dzieci odbywa się zwykle w domu rodziców w obecności krewnych i zaproszonych gości. Jeden z nich trzyma dziecko na ręku, a mułła polewa wodą i odmawia modlitwę. Obrządek odbywa się przy stole nakrytym obrusem, na którym kładzie się koran, chleb i sól i palą się świece.

Ślub, który daje mułła w obecności kilku świadków (wikilów) i zaproszonych gości, uroczyście odbywa się również zwykle w domu rodziców panny młodej. Młodzi stoją na dywanie przy stole w południowym rogu pokoju. Mułła odmawia krótką modlitwę, dając im naukę i zamieniając obrączki, a potem składając im życzenia. Przed ślubem młodzi proszą o błogosławieństwo rodziców, a pan młody daje pisemne zobowiązanie (nikiach), iż w razie rozwodu, który u Muślimów jest łatwy, lecz rzadko praktykowany, wypłaci pewną sumę pieniężną żonie.

Pogrzeb odbywa się na drugi dzień po śmierci. Zwłoki obmywają, zawijają w białe płótno i pokrywają czarnem lub ciemno-zielonem suknem i zgodnie z przepisami policyjnemi kładą do trumny i modlą się przy nieboszczyku (mijeciu) przez noc całą. Nazajutrz odbywa się pogrzeb po długich modlitwach (deur) mułły i zaproszonych gości; mogiły zwrócone są głową ku południowi. Po wsiach zamiast trumien używają luźnych desek. Po pogrzebie zapraszają obecnych na kolację, która zwykle bywa w domu mułły, gotują krupnik z mięsa, kaszę ryżową z rodzynkami i rozdają na pamiątkę pieczywo, rodzaj słodkich pierników, zwanych „chałwą”, oraz oładki z mąki pszennej „dżajmy”. Pieśni pogrzebowe Muślimów litewskich są odmienne, niż Tatarów kazańskich lub krymskich, i swoją melodją zbliżone do pieśni ludności miejscowej.

Świąt dorocznych obchodzą kilka: trzy większe t. z. „bajramy” i kilka mniejszych. Bajramy, których jest kilka: ramazan, kurban i aszure, świątkują 2 do 3 dni. Nabożeństwo odbywa się w meczecie dość rano o godzinie 8 lub 9 i trwa od jednej godziny do półtorej. Na kurban-bajramie rozdają ubogim białe bułki „Sadaka”, a bogatsi szczególnie na wsi ofiarowują barany. Na aszure-bajramie w każdym domu musi być koniecznie kompot z nieparzystej ilości owoców z domieszką ryżu.


Ryć. 9. Tadeusz Dawgiełło, lat 41, szlachcic z pow. Poniewieskiego ziemi Kowieńskiej (rys. B. Dluski r. 1867), typ o pewnych cechach mongolskich.

Posty (ramazan) są ściśle przestrzegane, szczególnie latem, od wschodu do zachodu słońca nie jedzą, nie piją i nie palą. Cały wielki post (30 dni) rzadko kto pości, zwykle poszczą pierwsze, środkowe i ostatnie dni. Posty częściej obserwuja na wsi niż w mieście i bardziej kobiety niż mężczyźni. Muślimowie nasi zwyczajów i obyczajów, właściwych sobie, nie posiadają, chyba co do kuchni i zachowanych dotąd tradycyjnych niektórych potraw, obfitujących w tłuszcze, jak kołduny, „mięśniki” z baraniny, „cybulniki” z gęsiego mięsa z cebulą, pierogi smażone, „pierekaczewniki” zawijane ciasto z twarogiem i inne. Wieprzowiny nie jedzą, natomiast używają trunków, a niekiedy przebierają w nich miarę. Ubiory dawne zupełnie zanikły.

Tatarzy dziś trudnią się przeważnie ogrodnictwem i garbarstwem, co daje im nieraz wcale dobry zarobek, po wsiach zaś zajmują się uprawą roli, hodowlą gęsi i kaczek. Wszyscy prawie są piśmienni. Dzieci od lat 6 uczą modlitw i obrządków religijnych w domu pod kierunkiem nauczyciela (hodżi), a później uczęszczają wszystkie bez wyjątku do szkółek powszechnych. Dorośli pracują jako urzędnicy w instytucjach państwowych i prywatnych. Do handlu się nie garną.

 

 
Do podrozdziału 'IX. Statystyka'
Do spisu treści
Do podrozdziału 'XI. Uspołecznienie Tatarów'

 
Do witryny Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
Powrót do witryny Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny"