Nazwiska ich są następujące: Najman-beg-Oleszkiewicz - Kryczyńscy, Tuhan-beg-Dagestańscy - Baranowscy, Ułan-beg-Polańscy, Ułan-beg-Maluszyccy, Ułan-beg-Achmatowicze, Jaliar-beg-Zabłoccy, Daniar-beg-Juszyńscy, Edigej-emirza-Koryccy, Kulzeman-emirza-Talkowscy, Muhier-emirza-Rejżewscy, Kierdej-emirza-Muchowie, Terek-emirza-Buczaccy, Guzman-emirza-Sulkiewicze, Janus-emirza-Bielaccy, Denir-Romanowicze, Urus-emirza-Dowgiałłowie, Erustan-emirza-Azulewicze, Aksak-emirza-Skirmuntowie, Tenikej-emirza-Bazarewscy, Butat-emirza-Tupalscy, Walil-emirza-Łowczyccy, Giuzal-emirza-Rudziewicze, Urman-emirza-Chaleccy i Dżigit-emirza-Józefowicze. Oprócz wyżej wymienionych według Tuhan-Baranowskiego¹⁾ należą do tej samej kategorji co do pochodzenia tatarskiego następne rodziny, które o wiele później, bo zaledwie w wieku XVII przyszły do Polski z krajów, odebranych Polakom i Mołdawianom przez Turków i otrzymały dobra, nadane im przez królów polskich, a mianowicie: Krzeczowscy, Olejewscy, Dąbrowscy i Smolscy-Zapuszczańscy.

Ryć. 6. Typy Tatarów Kazańskich.

Drugą grupę stanowią wychodźcy plemienia zawołżańskiego. Są to prawdopodobnie mieszańcy Finów z Mongołami i z Tatarami, którzy przyszli na Litwę jako prości żołnierze i tu zdobyli sobie obywatelstwo i szlachectwo jeszcze za czasów litewskiego państwa. Potomkowie ich zamieszkują osady, okolicami zwane, na ziemiach, nadanych im przez wielkich książąt litewskich i królów polskich, jak: w ziemi Wileńskiej: Rejże, Carewszczyzna, Bazary, Niekraszuńce; w Grodzieńskiej: Kruszyniany, Buhoniki, Dziemidków; w Mińskiej: Łowczyce, Osmołów, Orda; w Lubelskiej: Studzianka; w Wołyńskiej: Jukawce; w Podolskiej: Biały Rękaw.

Wszyscy oni są bardzo pracowici, wzorowo zajmują się rolnictwem, ogrodnictwem, pszczelnictwem i plantacją tytuniu, „multan” zwanego. Wielu z nich pozostaje w służbie rządowej. Nazwiska noszą następne: Januszewski, Charbijewicz, Makułowicz, Chalecki, Korsak, Szabuniewicz, Makowiecki, Selimowicz, Jabłoński, Wilczyński. Abuniewicz, Ledziński, Adamowicz, Assanowicz, Czembajewicz, Ryzwanowicz, Lisowski, Popławski, Milkowski, Okmiński, Abrahimowicz, Murawski, Aldukiewicz, Mickiewicz, Musicz, Obulewicz, Masłowski, Jasiński, Tokosz, Jankiewicz, Choromowicz, Zdanowicz, Kozakiewicz, Butter, Szychmancyr, Bohdanowicz, Ponarski, Romanowski i Biegański.

Oddzielną grupę według Tuhan-Baranowskiego stanowią potomkowie byłych żołnierzy litewsko-tatarskich pułków plemienia Zadońskiego lub Ordyńskiego, wziętych jako jeńcy w czasie wojny z Krymem: Budżaków, Edesańców, Czeremisów i Lipków pochodzenia nogajskiego²⁾, na koniec żołnierzy z armji rosyjskiej wyznania ma-hometańskiego, którzy pożeniwszy się z muzułmankami tego plemienia i przyjąwszy nazwiska żon swoich, na zawsze osiedlili się na Litwie. Ta warstwa Muślimów u pierwszych dwóch klas jest w poniżeniu jako plebeuszowskiego pochodzenia i byli niewolnicy. Od r. 1831 rząd rosyjski nadał prawa, przysługujące wszystkim Muzułmanom: wyznanie staje się dowodem szlachectwa. Zamieszkują oni przeważnie miasta i miasteczka na Litwie, a mianowicie: w Kownie, Mińsku, Słonimie, Sokółce, Nowogródku, Butrymańcach, Klecku, Nieświeżu, Indurze, Krynkach, Krewie, Tawsiunach, Wasiliszkach, Lachowiczach, Iwju, Wiszniewie, Stołbcach, Smolewiczach, Smiłowiczach, Widzach, Dołhinowie, Miadziole, Olkienikach, Dawgach i innych.

Głównem ich zajęciem jest wyprawa skór, od czego są przezywani Kożemiakami (garbarze), trudnią się przy tem furmanką, a przedewszystkiem uprawą ogrodów warzywnych, w czem doszli do pewnej doskonałości. Kształcą się w szkołach niższych i w gimnazjach, wstępują do służby rządowej i zajmowali w Rosji wyższe stanowiska w urzędach i w wojsku. W gimnazjum kowieńskiem za moich czasów było kilkunastu kolegów Muślimów (w latach 1860 - 1869), lecz żaden z nich - o ile pamiętam - nie skończył szkół i dalej się nie kształcił. Wielu z Muślimów - zebrawszy nieco pieniędzy i porzuciwszy swe rzemiosło - ponabywali mniejsze lub większe folwarki, na których sami gospodarzą. Z nazwisk wśród tej klasy spotykają się: Rafałowicz, Eliaszewicz, Iliasewicz, Smólski, Radliński, Kalino, Bazarewicz, Jakubowski, Safarewicz, Lebiedź, Woronowicz, Gębicki, Majewski, Janowicz, Milkmanowicz, Kustyński, Konopacki, Majszulewicz, Bohdanowicz, Bielutko, Szczęsnowicz, Szczucki, Rojecki, Konarski, Szałrdewicz, Murzicz, Kubejda, Romanowicz i inni.

Pierwsi osadnicy-Muślimowie za W. Księcia Witołda osiedli w okolicach Wilna: w Wace, Niemieżu, Bienicy, Kołnonarach, Soboluńcach, Kozaklarach, Rudominie, Efindziejeniczach, Mereczlanach, Kirkorach, (Soroktatary), Peteszach i na Łukiszkach w Wilnie, a niektórzy z nich dotąd na miejscach swego początkowego osiedlenia się utrzymali. Potomkowie dawnych wojaków, dziś przemienili się w spokojnych mieszkańców, zajmujących się drobnym handlem, przemysłem, furmanką, a w części uprawą roli, jak i inni ich współwyznawcy. Pochodząc z Nogajów, jako plebeusze nie używali żadnych praw obywatelskich, aż do połowy XVIII w., dzięki tylko głównemu naczelnikowi litewsko-tatarskiej jazdy, generał-majorowi Mustafie Tuhan-Baranowskiemu za czasów króla Stanisława Augusta zostali zrównani z innymi Muślimami, należącymi do stanu wojennego jako szlachta rodowa³⁾. Dwie pierwsze klasy Muślimów o znacznej przymieszce krwi tureckiej, jako klasa uprzywiljowana wyróżniała się od prostego ludu silniejszą budową, postawą wiotką, wyższym wzrostem, znaczniejszą ruchliwością, twarzą owalną, o rysach regularnych, włosach ciemnych, nosili brody i długie wąsy, nie wyróżniając się piękną swą i rycerską postawą od rasy białej europejskiej, natomiast podwileńscy Muślimowie są wzrostu niższego, ciemniejszego typu, o nieregularnych rysach, w których można dostrzec cechy azjatyckie; temperament powolny i bardziej apatyczny; kobiety nie ładne, lecz pracowite i rządne. Wielu z podwileńskich Muślimów kształci się w szkołach i dosługuje się rang i urzędów.