Татарлар - Tatarzy
słowa: Сәкинә Хәйруллина, Шакур; muzyka: Фирдус Тямаев, Шакур
wykonawcy: Фирдус Тямаев, Шакур, Резеда Ахметвалиева
| Firdus Tyamaev: | ||
|
Мин татар. Нәсел агачым шул жирдә тамыр алган, Шул жирдә ата-бабамнын тозлы тирләре тамган, «Татар барда хәтәр» бар дип гомер иткән нәселем, Бирмәгән явыз дошманга уз телен-динен-жирен. |
Jestem Tatarem. Mój rodowód ma korzenie w tej ziemi. Na tę ziemię kapał słony pot moich dziadów. «Po tatarsku zuchwałe» życie wiódł mój ród. Nie oddawał bezecnym wrogom swojego języka, wiary, ziemi. | |
|
Әй, татарлар , татарлар! Иманлы горур җаннар! Кыю лачын ташын коя - шундый безнең татарлар. Әй, татарлар, татарлар! Югалмасын кыйблалар. Безне көчле милләт иткән телебез, динебез бар. Әй, татарлар, татарлар! Без татар барлык милләткә хөрмәт белән карыйбыз Татулыкны, тигезлекне кыйбла итеп саныйбыз Изгә азан тавышыннан башлана һәр көнебез Байлыгыбыз, иманыбыз, динебез һәм телебез. |
Hej Tatarzy, Tatarzy, wierne, dumne dusze. Jak śmigły sokół spadający kamieniem, tacy są nasi Tatarzy. Hej Tatarzy, Tatarzy, nie zatraćcie swoich cnót. Tym co stworzyło z nas potężny naród są nasz język, nasza wiara. Hej Tatarzy, Tatarzy! Naszą tatarskość widzimy w szacunku do narodu. Zgodę, współdziałanie mamy za ważne wartości. Głos świętego azanu zaczyna także i nasz dzień. Naszym bogactwem jest nasza niezłomność, nasza religia i nasz język | |
| Szakur (rap): | ||
|
Ата-бабам эзе буенча, Сынау юллары киң. Өстерим йөгәнне, Өстерим, үз йөгем белән тиң. Кыю манәфәт эзләрендә Кан тамырларында агадыр. Милләтем, телем, динем. Чыныккан авыр заманадан Үз телен оныткан, Югалткан үзенең хәтерләп. «Мин татар!» диеп, горур дәшәм Һәрбер кайнар сулышым белән. Сыгылма җилләрдә Сыгылма, син бер ялгыз түгел. «Мин татар!» диеп, горур дәшәм, Йоклаганнар уяныр өчен. |
Dziedzictwem po moich przodkach Jest wielość doświadczeń. Niech przeklinam to brzemię, Niech przeklinam, ale jako moje własne brzemię. W tym dziedzictwie jest zew odwagi Który pobudza w żyłach krew Mój naród, mój język, moja wiara. Doświadczani przez trudne czasy Zapomnieli swojego języka, Zatracili swoją pamięć. Mówiąc «Jestem Tatarem!», głoszę dumnie Każdym moim gorącym tchnieniem Nie załamuj się na wichrze Nie załamuj się, nie jesteś sam jeden. Mówiąc «Jestem Tatarem!», głoszę dumnie Niechaj śpiący się ockną. | |
|
Шомарта халкымны, Түгәрәк дөньяның очлы почмаклары. Калдыр үз юлымда Табан асларымда олы юл тузаны. Җиткер тавышымны, Җиткер һәр төбәккә, җиткер шәһәрләргә. «Мин татар!» диеп, горур дәшәм Һәрбер кайнар сулышым белән. |
Oszlifowują mój naród Ostrymi kątami okrągłego świata. Niech zostanie z mojej własnej drogi Kurz zacnych dróg na podeszwach moich stóp. Ponieś mój głos Głoś wszystkim osiedlom, głoś miastom Mówiąc «Jestem Tatarem!», rozgłaszam to dumnie Każdym swoim gorącym tchnieniem. | |
| Firdus Tyamaev i Szakur (rapując): | ||
|
Китсәңдә ерак, сүзләрем - антым. Ватан йөрәктә, ватаным - алтын. Китсәңдә ерак, сүзләрем - антым. Ватаным - атым, бабам - Ватаным. |
Nawet gdy odchodzę daleko, moje słowa są przysięgą. Ojczyzna jest w moim sercu, moja ojczyzna to skarb. Nawet gdy odchodzę daleko, moje słowa są przysięgą. Moja Ojczyzna - moim imieniem, moi przodkowie - moją ojczyzną. | |
| Firdus Tyamaev (mówiąc): | ||
| Татар булып тудым, татар булып яшим. | Urodziłem się by być Tatarem, żyję jak ma żyć Tatar. |
W klipie wykonywana jest (przez Rezedę Axmetvaliеvą) jeszcze pierwsza zwrotka "Mowy ojczystej", której słowa podaliśmy już jednak w innym miejscu
Co prawda mniej więcej połowa tekstu utworu to rap rapera Szakura, jednak "Tatarzy" to piosenka Firdusa Tyamaeva, rap Szakura jest tylko dodatkiem (skądinąd dodatkiem sprawiającym spory kłopot tłumaczowi, o czym niżej). Autorką słów piosenki jest znana tatarska dziennikarka Səkinə Xəyrullina.
Prezentujący piosenkę klip (na YouTube można go znaleźć pod adresem Татарлар) jest "zaledwie" zapisem koncertu, który jednak był bardzo "wypasionym" widowiskiem. Jego częścią był występ zespołu tanecznego „Kazan”, w bajecznie pięknych, kolorowych tatarskich strojach narodowych. Obok samego Firdusa Tyamaeva i rapera Szakura wystąpiła w nim śpiewaczka operowa Rezeda Axmetvaliеvа, prywatnie żona Tyamaeva. Zaśpiewała pierwszą zwrotkę kultowej piosenki "Mowo ojczysta", w sposób który Tyamaev tak opisał kazańskiemu portalowi Businessonline: "Mnie samemu mrówki chodzą po plecach gdy słucham "Tatarów", zwłaszcza podczas wykonywania "Mowy ojczystej”".
"Tatarzy" typowani są na jedną z tych piosenek "które mogą zostać narodowymi pieśniami ludu tatarskiego" (dwie pozostałe to "Газиз халкым" i "Татар, алга!").
Inaczej niż "bojowa" "Татар алга!" Artura Islamowa, nie wzywa ona do jakiegokolwiek czynu, mówi natomiast o sprawie znacznie bardziej istotnej, o tym w imieniu czego miałby być ten czyn podejmowany. Tym uzasadnieniem jest tatarskość - „татар барлык” (co po tatarsku znaczy także „tatarskie bogactwo”). Apoteoza tatarskości nie ogranicza się do samej piosenki, oprawa koncertów Tyamaeva to jeden wielki akt przywiązania do historii, kultury i tożsamości Tatarów. Widać to także w klipie. W innych, prezentowanych tu piosenkach też była obecna taka afirmacja, jednak Tyamaev wskazuje na trochę inne jej wymiary, przede wszystkim na aspekty religijne i godnościowe.
W Tatarstanie ewidentnie czekano na takie wezwanie, zatem na taką piosenkę jak „Tatarzy”. Po zaledwie kilku miesiącach dostępności klipu na YouTube, jesienią 2021 r.miał on już ponad 100 tys. odsłon. Innym konkurentkom do tytułu "nowej narodowej pieśni ludu tatarskiego", nawet mimo upływu wielu lat, daleko do tego.
Po napaści 24 lutego 2022 r. Rosji na Ukrainę, Tyamaev występował na "koncertach Z” (dla idących na wojnę tatarskich żołnierzy), organizował też „pomoc humanitarną” dla tzw. „Ługańskiej Republiki Ludowej”. Po ogłoszeniu mobilizacji powiedział, że nie pójdzie na wojnę z Ukrainą, bo ma ... problemy z nogą (Украинага һөҗүм иткән Русия хәрбиләренә ярдәм һәм ... имгәнгән аяк.). Nadal (marzec 2023) wspomaga, w tym materialnie, tatarskich żołnierzy biorących udział w agresji na Ukrainę.
Rosji ("naszej stonie") życzy zwycięstwa, bo chce pokoju
(Җиңү безнең якта булып, тизрәк ил-көннәребез тынычлансын иде.).
Tak czy inaczej, wygląda na to, że raczej nie chce już być gorącym tatarskim patriotą, na jakiego się swoją piosenką wypromował.
Wiemy (ci starsi z nas) czym był/jest system sowiecki i wolimy nie osądzać pochopnie nikogo. Jednak, tak czy inaczej, piosenki "Tatarzy" słucha się już inaczej niż w roku 2021.
* * *
Słownik:
Piosenka Tyamaeva (ma trzy zwrotki)
|
Rap Szakura (ma dwie części)
Tłumaczenie zawsze polega na tym, że najpierw trzeba zrozumieć tłumaczony tekst, a następnie znaleźć oddające to znaczenie słowa i frazy języka na który ten tekst ma być przetłumaczony. W przypadku tekstów poetyckich, a takimi są teksty piosenek, gdzie chodzi także o walory estetyczne, a zwłaszcza o niedomówienia i wieloznaczności osadzone w wiedzy i mentalności pierwotnych odbiorców, jest to szczególnie trudne, niekiedy wręcz niemożliwe. Zdaję sobie z tego sprawę ja, autor zamieszczanych tu tłumaczeń tatarskojęzycznych tekstów piosenek i stąd staram się przede wszystkim oddawać w nich możliwie wiernie ich sens, nie siląc się na jakieś odwzorowywanie ich walorów poetyckich.
Zdaję sobie także sprawę z tego, że szczególnie wielką trudność stawia przed tłumaczem tłumaczenie rapu. Także z tego, że język tatarski i tatarskie realia znam zbyt słabo by być pewnym, że dobrze zrozumiałem niuanse tłumaczonego tekstu.
Stąd swoje tłumaczenie skonsultowałem z rodowitym Tatarem z Samary, mieszkającym od niedawna w Polsce. Nie tyle to tłumaczenie ile moje rozumienie tatarskiego tekstu - mój konsultat słabo zna język polski (porozumiewaliśmy się po rosyjsku), stąd nie jest zbyt kompetentny do oceniania polszczyzny.
Niestety także on, co prawda wiedział oczywiście co konkretnie mówi Szakur, ale nie zawsze rozumiał co ma na myśli, co chce przekazać swoimi (jak to w rapie "szarpanymi") zdaniami, równoważnikami zdań i tworzonymi przy ich pomocy obrazami.
Liczę na to, że zrozumieliśmy ten przekaz w miarę poprawnie, a potem ja trafnie dobrałem oddające to polskie słowa i frazy, jednak gwarancji co do tego, dawać nie śmiem.
Daję natomiast słownik z prawie wszystkimi zastosowanymi w rapie słowami. Każdy może sprawdzić czy moje tłumaczenie jest poprawne, czy też nie.
|
Rap Tyamaeva i Szakura
|
Firdus Tyamaev (mówi)
|
