Татар тел (tatar tel) - język tatarski

Gdy nasi (domniemani - por. O nas) tatarscy przodkowie osiedlali się w XV wieku na Litwie z pewnością mówili jakimś ówczesnym dialektem tatarskim. W otoczeniu słowiańskim, wchodząc w związki małżeńskie z miejscowymi kobietami (tatarscy przybysze byli nieomal wyłącznie mężczyznami) w ciągu niewielu pokoleń zapomnieli języka swoich przodków.
Dziś w Polsce bodajże żaden Tatar nie mówi po tatarsku.
Jednak nas dalekich potomków tamtych Tatarów ich język powinien choć trochę ciekawić.
I ciekawi.
Stąd te strony, które są naszym prezentem dla siebie samych i dla innych "ciekawskich".

Język tatarski może ciekawić, a nawet fascynować nie tylko jako język przodków. Wydaje się, że powinien być takim także dla każdego Polaka a szerzej dla każdego interesującego się światem użytkownika każdego ze współczesnych języków europejskich. Nie tylko z powodu jego daleko idącej odmienności od tych języków ale także dla jego intrygujących cech.

Fascynujący jest system deklinacyjny tatarskich rzeczowników, istotnie różny od systemu języka polskiego. Wrażenie robią jego elegancja, kompletność i logiczność. Jest bardzo złożony lecz dzięki swojej przejrzystości jednocześnie prosty.
Ale tatarski rzeczownik to nic w porównaniu z czasownikiem. Tu dopiero istnieją przepastne różnice między językiem tatarskim a językami indoeuropejskimi.
Czasownik tatarski ma w trybie oznajmującym aż pięć czasów przeszłych (i trzy przyszłe). Nie bez powodu. Są bardzo przydatne. Ktoś kto zapoznał się z językiem tatarskim odczuwa brak tych form gramatycznych w języku polskim. W języku tatarskim używa się innego czasu gdy się chce powiedzieć, że coś się w przeszłości zdarzyło na pewno (bo wypowiadający się był tego świadkiem) a innego gdy o czymś wie się tylko "z drugiej ręki". W pierwszym wypadku używa się "czasu świadka", w drugim "czasu nieświadka". W języku polskim tę drugą formę niekiedy oddaje się mało zgrabnym i nacechowanym wątpliwością (której w wypowiedzi tatarskiej nie ma) "jakoby": mówiąc "Jan wczoraj jakoby był w kinie" (zamiast "Jan wczoraj był w kinie" jak by się powiedziało gdyby się miało co do tego pewność). Język tatarski dysponuje tu znacznie lepszym narzędziem wyrażania myśli.
Podobnie jest z czasem przyszłym. Mówiąc po tatarsku innego czasu przyszłego używa się gdy się mówi "jutro będzie wtorek" (wiem to bo dziś jest poniedziałek) a innego gdy się zapewnia "jutro będzie ładna pogoda" (to tylko prognoza).

Zapoznający się ze sposobem funkcjonowania języka tatarskiego Polak jako jego istotną (a przy tym sprawiającą mu trudność!) cechę postrzega odwrotny (z pewnymi wyjątkami) do spotykanego w językach europejskich szyk wyrazów: najpierw wyraz wskazujący obiekt a dopiero potem wyraz określający jego relację z otoczeniem. Najpierw өй - dom, a dopiero potem afiks -дә: өйдә - w domu; najpierw телефон - telefon, a dopiero potem аша - przez, телефон аша - telefonicznie.
Dla użytkownika języka polskiego jest to konstrukcja dziwaczna, zupełnie nieintuicyjna. Gdy się jej jednak bliżej przyglądnąć niesposób nie widzieć, że jest ona i logiczna i, co więcej, wydaje się lepiej nadawać do odwzorowywania rzeczywistości, w której przecież zawsze występują najpierw obiekty a dopiero potem związane z nimi relacje, bez tych obiektów w ogóle nie mające przecież racji bytu.

Podobnie jest z analogicznym do tej konstrukcji, obowiązującym w języku tatarskim szyku zdań SOV - podmiot-przedmiot-orzeczenie. Dla Polaka jest on także najzupełniej nieintuicyjny. Jest natomiast jak najbardziej logiczny i, gdy się temu przyjrzeć sine ira et studio, lepiej pasujący do rzeczywistości, w której aby została posłana strzała najpierw muszą przecież zaistnieć i łuk i ona sama.
Istotne jest również to, że taka budowa zdania jest bardziej „ekonomiczna”, to właśnie ona pozwala na tworzenie zwięzłych konstrukcji językowych obywających się bez spójników.

To oczywiście dalece, bardzo dalece nie wszystko co ciekawe w języku tatarskim.
Więcej na dalszych stronach.

*       *       *      

Spotkanie z językiem tatarskim musi się (niestety) rozpocząć od zapoznania się z alfabetem tatarskim (bez tego ani rusz).
W tym celu trzeba przejść na stronę:
            Alfabet tatarski i fonetyka tatarska

Potem będziemy już mogli zacząć zapoznawać się z gramatyką tatarską:
            Elementy gramatyki tatarskiej

Nasza witryna oferuje także:
            Mały słownik polsko-tatarski
oraz:
            Mały słownik tatarsko-polski

jak również:
            Rozmówki tatarskie     (na razie nader skromne)

Jeżeli ta część witryny Stowarzyszenia będzie się rozwijać (nie mamy co do tego pewności) będziemy tu umieszczać także (krótkie) teksty w języku tatarskim wraz z ułatwiającymi ich rozumienie słowniczkami i objaśnieniami gramatycznymi.
Na początek:
            Татар җырлары - Tatarskie piosenki

Zaprezentowane tu materiały są unikalne, poza nimi w języku polskim dostępne są (na początku roku 2014, może to się zmieni) wyłącznie fragmentaryczne, szczątkowe informacje o języku tatarskim. Te nasze opracowaliśmy głównie na podstawie rosyjskojęzycznych witryn tatarskich. W dużej mierze są po prostu tłumaczeniem prezentowanych tam tekstów na język polski.
Planujemy umieszczać tu dalsze materiały o języku tatarskim, w tym może także lekcje z któregoś z istniejących w Internecie samouczków.
Nad zamieszczonymi już materiałami ciągle pracujemy. Zwłaszcza nad słownikami dodając do nich coraz nowe słowa i korygując dostrzeżone błędy i omyłki.
Osoby, które mogłyby nam w tym pomóc prosimy o tę pomoc.

Powrót do witryny Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny

 
 
Ата-бабасы татар булган түгел, киләчәк буыны татар булган гына — татар кешесе!
  (Nie ten jest Tatarem kto ma tatarskich przodków lecz ten kto ma tatarskich potomków!)