Татар тел - język tatarski
Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
Słownika polsko-tatarskiego
Zarys gramatyki tatarskiej
Słownika afiksów słowotwórczych
Rozmówki tatarskie
Tуган тел
Słownik tatarsko-polski
А Ә Б В Г Д Е Ж Җ З И Й К Л М Н О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Һ Ч Ш Ы Э Ю Я
завод - zakład, fabryka
завод хуҗасы - fabrykant, właściciel fabryki
заводчы - fabrykant, właściciel fabryki
заговор - spisek, zmowa
(яшерен заговор - tajna zmowa)
заговорга катнашучы - spiskowiec, uczestnik spisku
заговорда катнаш-ырга - spiskować, uczestniczyć w spisku
заговорчы - spiskowiec, uczestnik spisku
заказ - zamówienie, obstalunek
(заказлар кабул ит-әргә - przyjmować zamówienia)
заказлар өстәле - dział zamówień
заклепка - nit
закон - prawo
законлы - I prawny, zgodny z prawem (dokument, spadkobierca, władza itp.),
II prawidłowy, sprawiedliwy
III oficjalny, urzędowy (ślub, mąż itp.)
зал - sala
залим - okrutny, nielitościwy, nieludzki, despotyczny
залп - salwa
заман - I czas
II epoka, okres
III pora sezon
IV (lingw.) czas
замана - współczesność, współczesne czasy, współczesna epoka, nasze czasy
(замана яшьләре - współczesna młodzież)
замандаш - współczesny
замок - zamek (budowla)
(урта гасырлар замогы - zamek średniowieczny)
замша - zamsz
запас - (w różn. znacz.) zapas, zapasy, zasoby
зар - I skarga, zażalenie, lament, narzekanie
II strapienie, smutek, zmartwienie, nieszczęście
(һәркем үз зарын сөйли - każdy widzi swoje (mówi o swoim) zmartwieniu)
(зарлы күзләр - oczy pełne smutku)
III potrzeba, niedostatek, bieda, brak, niedobór, deficyt
(акча зарын белмәскә - nie odczuwać braku pieniędzy)
(Бай малын сөйләр, ярлы зарын сөйләр. - (przysłowie) Bogacz mów o majątku, biedak o biedzie.)
зар-моң - smutek, przygnębienie, tęsknota, ból, przeżywanie (patrz też: моң-зар)
(зар-моңнарны уртаклашырга - dzielić się żałobą)
зарар - I zło, szkodliwość
II szkoda, ubytek, uszczerbek, utrata
зарар китер-ергә - szkodzić
зарарла-рга - zarażać, zakażać, porazić, poczynić szkody (o chorobie)
(Рак бер як үпкәсен зарарлаган. - Rak zajął połowę płuc.)
зарарлау - zarażenie (się), zakażenie (się)
зарарлы - I szkodliwy, niezdrowy, zgubny, chrobliwy, niebezpieczny
(зарарлы гадәт - nałóg)
II złośliwy, niebezpieczny, nieżyczliwy (człowiek)
III patrz: зыянлы
зарарсыз - nieszkodliwy
зарарсызландыр-ырга - unieszkodliwiać
зарлан-ырга - narzekać, uskarżać się
зарур - konieczny, nieodzowny
зарыг-ырга - I męczyć się, zamęczać się, wymęczyć się oczekiwaniem
II nudzić się
засада - (w różn. znacz.) zasadzka, pułapka
(дошман отрядына засада оештырырга - organizować zasadzkę na wroga)
зат - I ród, plemię, naród
II osoba, osobnik, postać
III rzecz, przedmiot
IV byt, sedno
V (lingwist.) osoba
затланышлы - (gramat.) osobowy
затланышсыз - (gramat.) nieosobowy
затлы - I wybitny, znakomity, szlachetny, zacny, zacnego pochodzenia, szlachetnego pochodzenia
II solidny, pewny
III wykwintny, rozkoszny, luksusowy, drogocenny
заяга - bezskutecznie, nadaremnie, próżno
зәвык - smak
зәгыйфь - I okaleczony, kaleki, chromy
II słaby, bezsilny, nierozwinięty, niedorozwinięty, chory
III niedostateczny, bez znaczenia, błahy, mało widoczny
IV w połaczeniach mało-
(рухи зәгыйфь - małoduszny)
зәгыйфьлән-ергә - I skaleczyć się, zranić się
II słabnąć, osłabnąć
(хәтере зәгыйфьләнә башлады - jego pamięć zaczęła słabnąć)
зәйтүн агачы - (botan.) oliwka, drzewo oliwne
зәйтүн мае - oliwa
зәңгәр - niebieski
зәһәр - I jad, trucizna,
II (przen.) jad, żółć, gorycz, zjadliwość, złośliwość
зәһмәт - I nędza, bieda, kłopot, zmartwienie, kłopoty, niepokój
II cierpienie, męka, udręka, niedola
III szkoda, zgubne (szkodliwe) działanie (wpływ)
IV psucie (się), choroba, niedomaganie, niemoc
V (potocz.) nieborak, siedem nieszczęść (o człowieku)
звонок - dzwonek
зимагур - włóczęga, bradiaga (z odcieniem pogardy) (patrz także: сукбай)
зина - rozwiązłość, rozpusta, cudzołóstwo, nierząd, zdrada małżeńska
(кул зинасы - samogwałt, onanizm)
зиндан - (książk.) ciemnica, areszt, więzienie, loch
зинданчы - (książk.) I strażnik więzienny, dozorca więzienny
II (książk.) więzień
зиннәт - I upiększenie, ozdoba, ubiór, strój (zwykle drogocenny)
II blask, przepych, luksus, wystawne piękno
зиннәтле - I strojny, zdobny
II drogocenny, wartościowy
III zbytkowny, luksusowy, wystawny
зиннәтлелек - I upiększenie, zbytkowna dekoracja
II przepych, splendor, wykwint
зинһар - (wtrącenie) proszę
(зинһар, шауламагыз - proszę się nie awanturować)
(зинһар өчен дип әйтәм - bądź (pan) tak dobry, usilnie proszę, błagam)
(зинһар дип үтенәм - usilnie proszę, błagam)
зинһарлап - żałośnie, łzawie, błagalnie
зират - cmentarz
зиратлык - (potocz.) cmentarz
зирәк - I pomysłowy, bystry, sprytny, chytry, przebiegły
(җитез һәм зират - sprytny i chytry osobnik)
II mądry, rozumny, roztropny, rozważny, utalentowany
(зират җитәкче - mądry przywódca)
III czujny, spostrzegawczy
(зират сакчы - czujny wartownik)
зирәклек - I pomysłowość, bystrość, spryt, przebiegłość
II mądrość, roztropność, rozwaga, utalentowanie
III czujność, spostrzegawczość
зифа - zgrabny, kształtny, przystojny, postawny, smukły
зиһен - I rozum, świadomość
II pamięć
III myśl, inteligencja
зиһенлә-ргә - myśleć
(ачык аң белән зиһенләргә - myśleć trzeźwo)
зиһенле - I bystry, inteligentny, rozgarnięty, przebiegły, przenikliwy, roztropny
II mający (posiadający) dobrą pamięć
зиһенлелек - bystrość, pojętność, domyślność, rozgarnięcie, roztropność
зодиак - zodiak
(зодиак тамгалары - znaki zodiaku)
золым - przemoc, przymus, ucisk, gwałt, jarzmo, brzemię, tyrania, despotyzm
золым ит-әргә (кыл-ырга) - uciskać, gnębić, ciemiężyć, tyranizować
(халыкны золым кыл-ырга - ciemiężyć naród
золым күр-ергә (кич-әргә) - doznawać ucisku, być uciskanym, doświadczać cierpienia (męki)
зона - strefa, zona, pas
(чик буе зонасы - strefa pograniczna)
зоология - zoologia, zoologiczny
зоология бакчасы - ogród zoologiczny
зөбәрҗәт - szmaragd
зубр - (zool.) żubr
зур - I duży, wielki, rosły, postawny
II duży, dorosły, starszy
зур түгел - nieduży
зур шөпшә - (zoolog.) szerszeń
зураю - podwyższenie
зурлык - rozmiar
зуррак - bardziej
зыя - I (hist., książk.) światło, blask
II (przen. wykształcenie, oświecenie, kultura
зыял - (książk.) inteligent, człowiek wykształcony, oświecony
зыян - strata, szkoda, ubytek, brak, wada
(Бер тиенлек куян, биш тиенлек зыян. - (przysłowie) Zając za kopiejkę a strata za pięć.)
зыян итмәс - nie zaszkodziłoby, dobrze by było
(także: зыян итмәс иде, зыяны булмас, зыяны булмас иде)
зыян китер-ергә - szkodzić
зыянлы - I jałowy, niedochodowy, nierentowny
II groźny, niebezpieczny, złowrogi
* * * *
Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "з" - ok. 60)