Татар тел - język tatarski
Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
Słownika polsko-tatarskiego
Zarys gramatyki tatarskiej
Słownika afiksów słowotwórczych
Rozmówki tatarskie
Tуган тел
Słownik tatarsko-polski
А Ә Б В Г Д Е Ж Җ З И Й К Л М Н О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Һ Ч Ш Ы Э Ю Я
ю-арга - I myć, wymyć,
II ścierać, wycierać, czyścić
III (wprost i przen.) zmywać, zmyć
IV rozmywać, rozmyć (np. podłoże)
юа - dzika cebula
юалык - miejsce gdzie rośnie dzika cebula
юан - I gruby,
II tłusty, gruby (o człowieku),
III gęsty, niski, basowy (o głosie)
юат-ырга - pocieszać, ucieszyć, uspokajać, koić, łagodzić
юаш - cichy, spokojny, łagodny
юаш кына - nieśmiało
юбилей - jubileusz
ювелир - I jubiler, złotnik
II (przen.) fachowiec bardzo skrupulatnie, starannie i biegle wykonujący swoją pracę
III (zbior.) wyroby z kamieni szlachetnych, biżuteria
ювелирлык - złotnictwo, działalność lub rzemiosło jubilera
ювелирчы - patrz.: ювелир
ювелирчылык - wyrób jubilerski, biżuteria
югалт-ырга - I gubić
II tracić, utracić
югал-ырга - I (w różn. znacz.) gubić się, niknąć
II zagubić się
III przepadać, zniknąć, sczeznąć, zniknąć
югартын - I z góry, w górze, wysoko
(югартын басып торырга - stać wysoko na wierzchu (na dachu))
II ( przen.) wyniośle, z góry
(югартын карарга - patrzeć z góry)
югары - I (w różn. znacz.) wysoki, wysoko
II (w różn. znacz.) wierzchni, najwyższy
(ССРБ Югары Шурасы - Rada Najwyższa ZSRR)
III wyższy, wyżej (югары белем - wyższe wykształcenie)
IV starszy (dorosły)
V kulminacyjny
югары уку йорты - (wyższa) uczelnia (patrz też: вуз)
югарыга - wzwyż, w górę
югарыгы - I wierzchni, nadrzędny,
II wyższy
югарыда - na górze, u góry, wyżej
югарыдагы - wierzchni, znajdujący się na wierzchu
югарыдан - z góry
югарылык - (wprost i przen.) wysokość, wzrost
югарырак - wyżej
Югославия - (geograf.) Jugosławia
югыйсә - inaczej, nie to, a to (wyraża związek przyczyny lub warunku)
(Көтсен килермен, югыйсә килеп тормыйм. - Jeżeli będziesz czekać to przyjdę gdy nie to będę (cię) nachodził.)
(Күргәне бардыр, югыйсә каян таныр иде. - Widocznie spotkał wcześniej, jakby się inaczej dowiedział.)
юеш - mokry, wilgotny, słotny, zabłocony
(юеш һава – wilgotne powietrze)
юешлә-ргә - moczyć, zmoczyć, nawilżać, zraszać
юешләте-ргә - moczyć, zmoczyć, nawilżać, zraszać
юк - I (predykatyw) nie, nie występuje, nie istnieje
(кара борыч юк - nie ma czarnego pieprzu)
II (partykuła) nie
III nic, byle co, bagatela
IV nieobecny, brakujący
V nieistniejący
VI nieistotny, błahy
VII w połączeniu z imiesłowem na -ган tworzy przeczącą formę czasownika
(язган юк - nie pisał)
юк-бар - bzdura, nic poważnego
юк-бар нәрсә - drobiazg
юка - I cienki
II mizerny, chudy
III kołacz, ciasto
юкә - I (botan.) lipa
II łyko
(юкә суярга - drzeć łyko)
юкка - I bezskutecznie, nadaremnie, próżno
II donikąd, w niwecz, w nic
(Колониаль империяләр юкка чыкты. - Imperia kolonialne obracają się w niwecz.)
юкка гына - niebezpodstawnie, nieprzypadkowo
(Мине юкка гына урман санитары дип атамыйлар. - Mnie nieprzypadkowo nazywają sanitariuszem lasu.)
юкка чыг-арга - znikać
юклык - I brak, niedostatek, nieobecność
II ubóstwo, bieda, nędza, niedola
III (lingw.) przeczący
(фигыльләрнең юклык формасы - postać przecząca czasownika)
(юклык алмашлыклары - zaimki przeczące)
юксын-ырга - tęsknić
юл - I droga
(тимер юл - kolej, droga żelazna)
(юл билгеләре - znaki drogowe)
(сулыш юллары - drogi oddechowe)
(Бөтә юллар башҡалага илтә. - Wszystkie drogi prowadzą do stolicy.)
II kierunek, kurs
(юл югалт-ырга - zgubić drogę (kierunek), pobłądzić)
III trasa, szlak, droga
(аралашу юллары - drogi (linie) komunikacyjne, komunikacja)
IV przejście, wyjście
(Aгар су юлын табар. - (przysłowie) Gromadząca się woda znajdzie sobie ujście.)
V (przen.) metoda, sposób, środek
VI ślad
юл куючан - zgodliwy, ustępliwy ("zostawiający drogę")
юләр - I głupi
II głupiec, nienormalny
III wariat, obłąkany
юлбарыс - (zoolog.) tygrys
юлбасар - I rozbójnik, bandyta, grabieżca
(диңгез юлбасары - korsarz)
II napastnik, agresor
юлбашчы - I przewodnik (karawany)
II wódz
(революция юлбашчылары - wodzowie rewolucji)
юлга чыгу - wyjazd (czynność)
юлдаш - I towarzysz podróży, satelita, zwolennik, "poputczik"
(Юлдаштан калышма. - Nie odstawaj od zwolenników.)
II (przen.) małżonek(nka)
(Yл минем гомерлек юлдашым. - Ona jest moim towarzyszem (podróży) na całe życie)
III (przen., poet.) przewodnik, opiekun, anioł stróż (o obiektach nieożywionych)
(Якты уйлар юлдаш булсын сиңа. - Niech światłe myśli będą twoim przewodnikiem.)
(мәхәббәтем юлдашың булсын . - Niech moja miłość będzie ci aniołem stróżem.)
юлла-рга - I starać się, zabiegać, domagać się
II (potocz.) śledzić, węszyć, doszukiwać się, podpatrzyć
(хаклык юллап йөрү - szukanie prawdy)
III posyłać, odprawiać, zsyłać
(ләгънәт юлларга - rzucać przekleństwo)
(рәхмәт юлларга - słać podzękowanie)
юллама - skierowanie (np. do sanatorium)
юллау - wyjazd, wyprawa
(Бер юлладым, эш чыкмады. - Raz pojechał ale nie udało się.)
юлчы - I podróżny, wędrowiec,
II pasażer
юлыг-ырга - I (nieoczekiwanie) spotykać się, wpadać na siebie,
II (nieoczekiwanie) schodzić się (z kimś)
юмала-рга - I schlebiać, podlizywać się, nadskakiwać, obłudnie chwalić,
II pocieszać, uspokajać
юмарт - I (w różn. znacz.) szczodry, nie skąpy
(юмартта мая тормас - (przysłowie) u szczodrego zasoby się nie utrzymają (nie przechowają))
юмартлык - I szczodrość
II wielkoduszność
юмартлык күрсәт-ергә - okazywać szczodrość, wielkoduszność
юн-арга - ciosać, ociosywać
юнәл-ергә - kierować się, zwracać się (w jakąś stronę)
юнәлдер-ергә - patrz: юнәлт-ергә
юнәлтел-ергә - strona bierna od юнәлт-ергә
юнәлеш - I kierunek, kurs, linia, przebieg,
II wyjściowy, wysyłkowy,
III (przen.) koryto, łożysko
IV (lingw.) strona (czasownika)
(төп юнәлеш - strona czynna)
(йөкләтү юнәлеше - strona sprawcza)
(кайтым юнәлеше - strona zwrotna)
(төшем юнәлеше - strona bierna)
(уртаклык юнәлеше - strona wzajemna)
юнәлеш килеше - (lingw.) allatyw, „przypadek nakierowujący” (3. przypadek deklinacji tatarskiej)
юнәлт-ергә - I zmierzać, skierować
II celować, nacelować,
III (przen.) kierować (oczy, wzrok)
IV skupiać się, koncentrować się (o myślach, uczuciach)
юнь - I sposób, wyjście
II porządek, zorganizowanie
III poczucie, skłonność, kompetencja
IV tanio, niedrogo
юра - (geolog.) jura, jurajski
(юра чары - epoka jurajska)
юра-рга - I przepowiadać, zapowiadać
II objaśniać, interpretować
III myśleć, sądzić, uznawać, uważać
юрама - I przepowiednia, prognoza
II wyjaśnienie, interpretacja
III przypuszczenie, domysł
IV wersja, edycja
юрау - przepowiednia, prognoza, wróżba
юрган - koc, derka, kołdra
юри - I umyślnie, rozmyślnie, celowo
II przekomarzając się, farsowo, żartem
Юха-кыз - legendarny potwór folkloru tatarskiego, Chytry Wąż.
юын-ырга - myć się, umyć się
юынгыч - umywalka
юындыр-ырга - I myć, umyć
II wykąpać, kąpać
юынтык - pomyje
юыну бүлмәсе - łazienka (patrz też: ванна бүлмәсе)
юырт-ырга - I jechać rysią,
II (przen.) mknąć, iść szybko
юырттыр-ырга - puścić rysią (konia)
* * * *
Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "ю" - ok. 70).