Słownik tatarsko-polski

А  Ә  Б  В  Г  Д  Е  Ж  Җ  З  И  Й   К  Л  М  Н  О  Ө  П  Р  С  Т  У  Ү  Ф  Х  Һ  Ч  Ш  Ы  Э  Ю  Я 

Ү

үб-әргә - całować, pocałować
                (кат-кат үб-әргә - obsypać (obsypywać) pocałunkami)
үбеп ал-ырга - pocałować (jednokrotnie)
үгез - byk, buhaj
үгетлә-ргә - I pouczać, przestrzegać
                    II nakłaniać, prosić, żądać, przekonywać
үги - niespokrewniony, przybrany
үги кыз - przybrana córka, pasierbica
үги ул - przybrany syn, pasierb
үҗәт - uparty, wytrwały
үҗәтлек - I upór, wytrwałość
                   (аерым бер үҗәтлек белән эшлә-ргә - pracować ze szczególną wytrwałością)
                II upór, oporność, nieustępliwość
                   (Кызның үҗәтлеге бар. - Dziewczyna jest uparta.)
үҗәтлән-ергә - upierać się
үз - I (zaimek) swój, swoja, swoje
            (Һәркемнең үз бәхете үзенә. - (przysłowie) Każdemu jego szczęście.)
      II (przym.) swój, bliski, rodzimy
үз-үзен - sam siebie
                (үз-үзен белми кеше - człowiek który sam siebie nie zna)
                (Үз-үзен харап итте. - Sam się pogubił.)
үз-үзен үтерүче - samobójca
үз-үзенә - I samemu sobie
                      (үз-үзенә ышанырга - wierzyć samemu sobie)
                  II dla siebie
                      (үз-үзенә укырга - przeczytać dla siebie)
үз-үзеңне тәнкыйтьләү - samokrytyka
үзара - między sobą, wzajemnie, obopólnie
              (үзара килеш-ергә - dogadywać się między sobą)
              (үзара ярышып эшлә-ргә - pracować rywalizując ze sobą)
үзара бурычлар - zobowiązania wzajemne
үзәк - I (w różn. znacz.) centrum, środek
          II jądro (kuli ziemskiej, żywej komórki)
          III I (wprost i przen.) rdzeń, sedno, trzon
          IV I (przen.) centrum, ośrodek, ognisko (np. zdarzeń)
          V (przen.) dusza, serce,
          VI centralny
Үзәк Аурупа - (geograf.) Europa Środkowa
үзәктәге - centralny
үзән - I dolina, nizina,
          II legowisko
Үзбәкстан - (geograf.) Uzbekistan
үзгә - inny, pozostały
үзгәреш - przemiana
үзгәр-ергә - zmieniać się, przeistoczyć się
                    (Планнар үзгәрде. - Plany zmieniły się.)
                    (һава үзгәрү - zmiana pogody)
үзгәрмәүчән - stały, stabilny, niezmienny, pewny, trwały
үзгәрт-ергә - przerabiać, zmienić
                      (Мин татарча сөйләшәм - киләчәкне үзгәртәм! - (hasło ruchu społeczno-politycznego)
                      Rozmawiam po tatarsku - zmieniam przyszłość!)
                      (үзгәртү планнары - plany zmian)
үзгәрүчән - zmienny, niestabilny, niepewny, niestateczny
үзе - I (zaimek) sam (sama, samo), osobiście
            (Директор үзе сөйләячәк. - Dyrektor będzie mówił sam.)
         II i, zarówno (jednocześnie o dwu lub więcej cechach czegoś)
            (Менә бу яхшы бүлмә: үзе якты, үзе җылы. - Oto dobry pokój: i jasny, i ciepły.)
        III (rzeczownik) sam, on sam, gospodarz, głowa (domu, rodziny, instytucji)
            (Үзе килде. - Sam przyszedł.)
үзе үзем - ja sam
үзен аямыйча - bezinteresownie, z oddaniem, z samozaparciem, nie żałując się
үзен сөючәнлек - samolubstwo, egoizm
үзен үтерүче - samobójca
үзен-үзе - sam sobie
                  (үзенә-үзе баш (хуҗа) - sam sobie panem)
үзенә аерым - wyjątkowy, ekskluzywny, jedyny
үзенә бертөрле - specyficzny, swoisty
үзенеке - swój (swoja, swoje), własny
                (Йорты үзенекеме? - Czy to jego własny dom?)
үзенчә - po swojemu, na swój sposób
үзенчәлек - I cecha, właściwość, jakość
                    II suwerenność, samoistność
                        (милли үзенчәлек - narodowa suwerenność)
үзенчәлекле - nadzwyczajny
үзең - ty sam
үзеңә үзең хезмәт күрсәтү - samoobsługowy
үзеңә үзең хезмәт күрсәтү кибете - sklep samoobsługowy
үзешчәнлек - samodzielność
үзидәрә - samorząd
үзле - lepki, ciągliwy
үзлегеннән - I samodzielność
                        (үзлегеннән дәрес карау - samodzielne odrabianie lekcji)
                    II dobrowolnie, samorzutnie, swobodnie
                        (үзлегеннән шартла-рга - wybuchać samorzutnie)
үзлегеннән барлыкка килгән ток - (fiz., techn.) prąd samowzbudzenia
үзлегеннән магнитлану - (techn.) wzbudzenie własne
үзлегеннән эшләүче - automatyczny
үзлегеңнәе хезмәт күрсәтү - samoobsługowy
үзлек - właściwość, własność
үзлелән-ергә - stawać się lepkim, ciągliwym
үзлеләндер-ергә - czynić lepkim, ciągliwym
үзләштер-ергә - przejmować, przyswajać (sobie)
                            (кеше хезмәтен үзләштер-ергә - przejmować cudzą pracę)
                            (яңа йоланы үзләштер-ергә - przyswajać nowy obyczaj)
                            (азыкны үзләштер-ергә - przyswajać jedzenie)
үзтәнкыйтьчелек - samokrytyka
үк - patrz ук
үкен-әргә - żałować, ubolewać, doznawać skruchy
үкенеч - I skrucha, żal,
              II współczucie, litość
үксез ул - pasierb
үксезлек - sieroctwo, sierociniec
үкчә - I (wprost i przen.) pięta
          II obcas
үлә бар-ырга - I umierać
                        II (przen.) wyradzać się, obumierać
үлә торган - umierający
үләксә - I trup (zwierzęcia), padlina
              II (przen.) ktoś bardzo chudy
үлән - I trawa
               (яшел үлән - zielona trawa)
           II zioło, ziele
               (дару үләннәре - zioła lecznicze)
               (улән дарлары - leki ziołowe)
үлән ашар - (zoolog. trawożerny, trawożerca (patrz też: үлән ашаучы)
үлән ашаучы - (zoolog. trawożerny, trawożerca (patrz też: үлән ашар)
үләт - I zaraza, pomór
              (үләт зәһмәте - morowe powierze)
              (тавык үләте - pomór kur)
          II (przen.) ścierwo, padlina
үле - I martwy, nieżywotny,
        II martwiczy
үледән терел-ергә - zmartwychwstać
            (Гайсә Мәсихнең үледән терелү көнен бәйрәм - Święto Zmartwychwstania Pańskiego (Mesjasza Jezusa))
үлек - martwy
үлекле - ropny
үлем - I śmierć, zgon
              (үлемнән оят көчле - (przysłowie) hańba gorsza od śmierci),
          II (przen.) koniec, zagłada, obumieranie, śmierć, zguba
              (җәмгыять үлеме - zagłada społeczności)
үлемгә китерә торган - śmiercionośny
үлемсез - nieśmiertelny
              (Җәлилнең батырлыгы үлемсез - Męstwo Dżalilja jest nieśmiertelne)
үлеп баручы - umierający
үлеп бет-әргә - wymierać
үлеп беткән - wymarły
үлеп терел-ергә - I zmartwychwstać, powrócić do życia, ożyć (ponownie),
                             II (przen.) przeżyć silny wstrząs
үлми торган - nieśmiertelny
үл-әргә - I umierać
                    (үз үлеме белән үләргә - umrzeć swoją śmiercią,
                II padać, zdychać (o zwierzętach),
                III (przen.) obumierać, przepadać, zaginąć bez śladu
                    (иске тәртипнең үлүе - obumieranie starego porządku),
                IV (przen.) w postaci: үлә-үлә - z ogromnymi trudnościami
үлүчеләр саны - śmiertelność (liczba umierających)
                              (Балалар арасында үлүчеләр саны бик нык кимеде. - Śmiertelność dzieci gwałtownie spadła.)
үлчә-ргә - I mierzyć, zmierzyć, obmierzyć
                    (күлнең тирәнлеген үлчә-ргә - zmierzyć głębokość jeziora)
                 II (wprost i przen.) ważyć
                    (йөкләрне үлчә-ргә - ważyć ładunek)
үлчәгеч - I miernik
                   (үлчәгеч әсбаплар - przyrządy pomiarowe)
                II (przen.) wskaźnik, miara (czegoś) (акыл үлчәгече - wskaźnik inteligencji),
               III w wyrażeniach złożonych oddaje się przyrostkiem -mierz
                    (дулкын үлчәгеч - falomierz)
үлчәм - I miara, miarka
             II rozmiar, wymiar
үлчәнеш - I pomiar
                  II (matemat.) wymiar
үлчәү - I waga
                (көянтәле үлчәү - waga uchylna)
            II ciężar, waga
                (тере үлчәү - żywa waga)
            III miarka, naczynie do mierzenia substancji sypkich
                (җиде үлчәү солы - siedem miarek owsa)
            IV miara, rozmiar
                (Нинди үлчәү туфли кирәк? - Jaki rozmiar pantofli jest potrzebny?)
            V (wprost i przen.) miara, probierz, miernik
                (озынлык үлчәве - miara długości)
                (бəялəр үлчәве - miara wartości)
                (Кешеләрнең яхшылыгын нинди үлчәү белән үлчәргә? - Jaką miarą mierzyć ludzką dobroć?)
үпкә - I (anatom.) płuco
          II obelga, ujma, uraza
үпкәлә-ргә - obrazić się
үр - I wzniesienie, wyniesienie
      II góra rzeki
үр-ергә - I tkać, pleść
              II kiełkować, wyrastać, zarastać
үрдәк - (zoolog.) kaczka
үрел-ергә - I splatać się, przeplatać się
                   II ciągnąć się, rozciągać się
үркәч - I garb (u zwierząt),
            II (geograf.) dwa wzniesienia na grzbiecie góry
үрмә - I pleciony, wity,
          II lok, pukiel
үрмәкүч - pająk
үрмәлә-ргә - I leźć w górę, gramolić się,
                    II pełzać, raczkować, chodzić na czworakach
                    III rozpełzać się (o roślinach)
                    IV (przen.) перен awansować (w pracy)
үрмәле - wijący się, pełzający (o roślinach, krzewach)
үрмәләп мен-әргә - wyłazić
үрнәк - I wzorzec (patrz też: өлге)
             II przedstawiciel
            III przykład
            IV eksponat
үрсәлән-ергә - I trapić się, zamartwiać się, smucić się, silnie się niepokoić
                             (очраша аумауга үрсәлән-ергә - zamartwiać się z powodu nie spotkania się)
                         II (przen.) wzbudzać się, ulegać podnieceniu
                             (Балалар куанышып үрсәләнергә тотындылар. - Dzieci z radości aż nie wiedziały co robić.)
үрч-ергә - rozmnażać się
                  (Сарык тиз үрчи. - Owce rozmnażają się szybko)
үрчем - przychówek, miot, rozród
үс-әргә - I rosnąć, rozwijać się
                II wzrastać, dorastać
                III doskonalić, polepszyć
                IV wzrastać (o cenach)
үсемлек - roślina үсемлекләр: roślinność, flora, świat roślin
үсеп җит-әргә - wyrastać
үсеш - I wzrost (rośnięcie), przyrost
          II rozwój, postęp
          III wzrost, rozszerzenie, rozwijanie
үсеш юнәлеше - tendencja, kierunek zmiany, rozwoju
үскән - rozwinięty
үсмер - podrostek, chłopak
үстер-ергә - I powiększać,
                    II hodować, uprawiać
                    III wychowywać
                    IV rozwijać, poszerzać
                    V podwyższać
үстерү - uprawa, hodowla, wychowywanie, rozwój
үсү - wzrost (rośnięcie)
үт - I (fizjolog., przen.) żółć
          (үт көшмәсе - przewód żółciowy)
          (Aтта үт юк, кошта сөт юк. - (powiedzenie) Konie nie mają żółci a ptaki mleka.)
      II (przen.) złość, gniew
          (бөтен үтен кешегә чәчәргә - całą złość obrócić na innych)
үт-әргә - I przechodzić, przejeżdżać
                  (ике чакрым җәяү үт-әргә - przejść pieszo dwa kilometry)
                  (университет яныннан үт-әргә - przechodzić obok uniwersytetu)
                  (таулар ашу үт-әргә - przechodzić przez góry)
               II przemykać, przelatywać, wymijać, zostawiać z tyłu
                  (Урманны күптән уттәк. - Dawno minęliśmy las.)
                  (Өебезне үтмәдекме әле? - Czy nie minęliśmy naszego domu?)
              III (przen.) przechodzić, upływać, mijać
                  (Гомер бик тиз үтә. - Życie szybko upływa.)
                  (Барлык сроклар күптән үтте. - Minęły wszystkie terminy.)
                  (Җыелыш тыныч үтте. - Zebranie minęło spokojnie.)
                  (мәктәпте практика үт-әргә - przechodzić praktykę w szkole)
                  (Яңгыр үтте. - Deszcz przechodził.)
                  (Әни дөньядан үтте. - Mama umarła (odeszła ze świata).)
              IV mieć zbyt, iść (o towarze)
                  (Хәзер җиләк-җимеш яхшы үтә. - Teraz jest dobry popyt na jagody.)
              V być ostrym, dobrze ciąć
                  (Пычак яхшы үтә. - Nóż dobrze tnie.)
үтә алмаслык - niedostępny, niemożliwy do przejścia
үтә - I przez, poprzez, na wylot
            (тәрәзә үтә кара-рга - patrzeć przez okno)
        II zbytnio, nazbyt, bardzo
            (үтә кыен хәлдә кал-ырга - pozostawać w bardzo trudnym położeniu)
үтә күренмәле - I przeźroczysty
                           II (przen.) bardzo chudy, wymizerowany
үтә кызыл - jaskrawoczerwony
үтә-ргә - I wypełniać, realizować, dokonywać, spełniać
                    (йомышны үтәргә кирәк - należy spełnić prośbę)
                II zadowalać, zaspokajać, spełniać
                    (таләпне үтә-ргә - spełniać wymagania)
үтәл-ергә - realizować się, dokonywać się
үтәлгән - wykończony
үтәү - wykonanie
үтен-ергә - prosić
үтенеч - prośba
үтеп бар-ырга - przechodzić
үтеп йөрерлек - możliwy (dostępny) do przebycia, dający się przebyć (przejść)
үтеп кер-ергә - wnikać, przesączać się (gdy o wodzie)
үтеп кит-әргә - przejechać, przejść
үтер-ергә - I zabijać, mordować, uśmiercać
                    II (przen.) porazić, niszczyć
үтерә торгаң - śmiercionośny
үтергеч - morderczy, śmiercionośny
үтерел-ергә - być zabitym, zostać zabitym
үтереп - bardzo, zanadto
үтерүче - zabójca
үткән - I przeszły, miniony, były
            II przeszłość, rzeczy minione
үткән заман - (lingw.) czas przeszły
үткән заман сыйфат фигыль - (lingw.) imiesłów przymiotnikowy czasu przeszłego
үткән заман хикәя фигыль - (lingw.) czasownik w trybie oznajmującym czasu przeszłego
үткәр-ергә - I (w różn. znacz.) przepuszczać, wpuszczać, przeprowadzać
                        (алгы бүлмәгә үткәр-ергә - wpuszczać do przedpokoju)
                        (чик аша үткәр-ергә - przeprowadzać przez granicę)
                        (тасманы элмәктән үткәр-ергә - przeciągać taśmę przez węzeł)
                        (иләктән үткәр-ергә - przepuszczać przez sito)
                        (Aшханә көненә берничә йөз кеше. - Stołówka obsługuje (przepuszcza) około sto osób dziennie.)
                    II przeprowadzać, organizować, wytyczać
                        (җыелыш үткәр-ергә - prowadzić zebranie)
                        (туй үткәр-ергә - wyprawiać wesele)
                    III spędzać
                        (җәйне авылда үткәр-ергә - spędzać lato na wsi)
                    IV przechodzić, znosić
                        (авыру үткәр-ергә - przechodzić chorobę)
                        (күп авырлыклар үткәр-ергә - znosić wiele trudności)
                    V (przen.) przenikać, poruszać, przejmować
                        (җыр белән кешенең күңелене үткәр-ергә - pieśnią porwać serca ludzi)
                    VI (przen.) realizować, sprzedawać
                        (товарны уңышлы үткәр-ергә - pomyślnie sprzedać towar)
үткәргеч - przewód, przewodnik
                  (Cу - иң яхшы тавыш үткәргеч. - Woda to najlepszy przewodnik dźwięku)
                  (суүткәргеч - wodociąg, rurociąg wodny)
үткен - I ostry (dobrze naostrzony)
            II spiczasty, ostrokrawędziasty
                (биянең үткен сырты - spiczasty grzbiet kobyły)
            III bystry, sprytny, roztropny,
            IV (przen.) przenikliwy, badawczy (o spojrzeniu)
үткер - (potocz.) үткен I
үтүк - żelazko
          (электр үтүге - żelazko elektryczne)
үтүклә-ргә - gładzić, wygładzać, prasować
үч - I zemsta, pomsta, odwet, rewanż
      II (przen.) miłośnik (czegoś), ten kto (coś) lubi
          (яшелчәгә үч - lubiący owoce)
үч ал-ырга (кайтар-ырга) - mścić się
үчег-ергә - I chować złość, odczuwać złość
                   II złościć się, gniewać się (na kogoś, coś)
                  III truć, tępić, niszczyć, przyczepiać się
үчеклә-ргә - umyślnie złościć, drażnić, przezywać
                     (тел чыгарып үчеклә-ргә - drażnić wysuwając język)
                     (күзлекле малайны профессор үчеклә-ргә - przezywać profesorem chłopca w okularach)

 

*           *           *           *

Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "ү" - ok. 110).

 
 

powrót do strony
Татар тел - język tatarski

Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
 
przejście do strony
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
przejście do
Słownika polsko-tatarskiego
przejście do strony
Zarys gramatyki tatarskiej
przejście do
Słownika afiksów słowotwórczych
przejście do strony
Rozmówki tatarskie
przejście do strony
Tуган тел