Татар тел - język tatarski
Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
Słownika polsko-tatarskiego
Zarys gramatyki tatarskiej
Słownika afiksów słowotwórczych
Rozmówki tatarskie
Tуган тел
Słownik tatarsko-polski
А Ә Б В Г Д Е Ж Җ З И Й К Л М Н О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Һ Ч Ш Ы Э Ю Я
сабак - I (botan.) łodyga, nać, pęd
(чәчәк сабагы - łodyga kwiatka)
II (wprost i przen.) lekcja
(Cабак булыр бу сезгә. - To będzie dla was lekcją.)
III nauka, nauczanie
(сабактан тукта-рга - zakończyć naukę)
IV zadanie domowe, praca domowa
сабакча - (botan.) łodyga, nać, pęd
сабан - I pług
II orka (zazwyczaj wiosenna)
III jary
(сабан ашлыгы - zboże jare)
Сабан туе - Sabantuj (święto pługa, tatarskie wiosenne święto ludowe)
сабля - (milit., hist.) szabla
сабый - (wprost i w przen.) dzidziuś, niemowlę, dziecko, maluch
сабыйә бала - dzieciak
сабыйлан-ырга - zachowywać się infantylnie, udawać dziecko
сабыйлык - I dzieciństwo, wiek dziecięcy
II dziecinada, zdziecinnienie
сабын - mydło
(исле сабын - mydło toaletowe)
сабынла-рга - mydlić
сабынлан-арга - mydlić się
сабыр - opanowany, powściągliwy, zrównoważony, spokojny, cierpliwy, tolerancyjny
(сабыр карт - opanowany staruszek)
(сабырны жуя-рга - stracić cierpliwość)
сав-арга - doić
савыт - I naczynie, pojemnik
(күзлек савыты - futerał na okulary)
II (hist., dial.) pancerz, zbroja
савыт-саба - naczynie
сагын-ырга - tęsknić, odczuwać brak czegoś, czuć nostalgię, zatęsknić
(Өйне сагындым. - Zatęskniłem za domem.)
сагыну - smutek, melancholia, zmartwienie, żal
сагыш - tęsknota, smutek
саз - błoto, bajoro, trzęsawisko, moczary
саз - I saz (wschodni strunowy instrument muzyczny)
II (poet.) lira, muza
сазан - (zoolog.) karp (cyprinus carpio)
сазлы - błotnisty, gliniasty
саен - I (poimek) każdy
(көн саен - codziennie, każdego dnia)
II zawsze wtedy, każdy raz gdy
(әйткән саен - zawsze gdy mówi)
III … im bardziej … tym bardziej
(Җил көчәйгән саен дулкыннар да көчәя. - Im większy wiatr tym większe fale.)
саескан - (zoolog.) sroka (pica pica)
сай - (wprost i przen.) mały, niewielki, płytki
(сай тәлинкә - mały talerz)
(сай чокыр - płytki dół)
(Tирән елга агар тавышсыз, сай елга агар шалтырап. - Głęboka rzeka toczy się bezgłośnie, płytka z hałasem.)
(сай белем - powierzchowna wiedza)
(сай акыл - płytki umysł)
сайла-рга - I wybierać
II balotować, wybierać
III (przen.) wydziwiać, przebierać
сайлау - wybór
сайлаулар - wybory
сайлаучы - wyborca
сайлык - mielizna, płycizna
сайра-рга - śpiewać, ćwierkać, szczebiotać
(Кошлар сайрый - ptaki śpiewają )
сайт - strona, witryna internetowa
сак - I ostrożny, czujny,
(Сак бул! - Bądź ostrożny! Uważaj!)
II czujny, wrażliwy (o słuchu, śnie)
(сак йоклау - czujny sen)
III przygłuchy, głuchawy
IV straż, posterunek
сакал - broda
сакал-мыек - zarost, broda i wąsy
сакла-рга - I (w różn. znacz.) strzec, chronić, bronić,
II zachowywać, przechowywać (w pamięci, sercu, duszy),
III pilnować, baczyć
саклагыч - I skład, zbiornik, magazyn, rezerwa
(су саклагыч - zbiornik wodny)
II (techn.) ochraniacz, zabezpieczenie
(саклагыч күзлек - okulary ochronne)
(саклагыч төс - kolor ochronny)
III (techn.) pamięć (komputerowa)
(каты диск саклагычы - twardy dysk, HDD)
саклан-арга - strona bierna od сакла-рга
I (w różn. znacz.) strzec się, bronić się
(салкында ит яхшы саклана - w chłodzie mięso dobrze się konserwuje)
(гаепләүдән саклан-арга - obronić się przed oskarżeniem)
II ukrywać się, ukryć się
III wystrzegać się, stronić, unikać, powstrzymywać się
саклау - obrona
саклау камерасы - przechowalnia bagażu
саклаучы - strażnik, stróż, obrońca
саклык белән - ostrożnie
саксыз - nieostrożny
сакчы - I stróż, strażnik, wartownik
(атлы сакчылар - straż konna),
II straż, ochrona,
III (sport.) obrońca
сал - tratwa
сал агачы - drewno spławne
сал агызучы - flisak
сал-ырга - I kłaść, położyć (nasypać, nalać, włożyć)
(китапны чантыга салырга - włożyć książkę do teczki)
II rzucać, odrzucać
III wysyłać, posyłać
IV z nazwami tworzy czasowniki złożone:
колак салды - przysłuchiwać się,
ут салырга - rozniecać/rozpalać
V jako czasownik pomocniczy określa dokonanie, spełnienie działania:
ачып салды - otworzył całkiem
әйтеп салды - dogadał się
тетеп салырга - zwymyślać
сала - (książk.) sioło, wioska
(Каланы макта, салада тор. - (przysłowie) Miasto chwal a na wsi mieszkaj.)
салават - (relig.) wysławianie, modlitwa pochwalna
салават күпере - tęcza
салам - słoma
салдыр-ырга - zdejmować, zdjąć
(баланың аяк киемен салдыр-ырга - zdjąć dziecku buty)
салкын - I chłodny, mroźny
II chłód, mróz
III chłodny, zimny, niepodgrzany (o jedzeniu)
(салкын чәй - zimna herbata)
IV oziębły, surowy, srogi (o człowieku)
V zdystansowany, chłodny, obojętny
салкына-ерга - stawać się zimnym, ochładzać się, stygnąć
салкынайт-ырга - studzić, ochładzać, mrozić (strona sprawcza od салкына-ерга)
(компотны салкынайтырга - studzić kompot)
(кичкә таба салкынайтты - pod wieczór ochłodło)
(бүген көн салкынайтып тора - dziś mrozi)
салмак - I ciężki, mocny, potężny
II powolny, ociężały
салым - podatek
салын-ырга - I strona bierna od сал-ырга I, być usytuowanym, położonym
II wisieć, zwisać
(күлмәк итәге салынган - poła koszuli zwisa)
III liczyć (na kogoś), spodziewać się
(хөкүмәткә салын-ырга - liczyć na władze)
IV udawać, markować, pozorować
(авыруга салын-ырга - udawać chorego)
V oddawać się (czemuś), sprzedwać się
(ялкаулыкка салын-ырга - oddawać się lenistwu)
самолет - samolot
сан - I (w różn. znacz.) liczba
(бөтен сан - liczba całkowita)
(вакланмалы сан - liczba ułamkowa)
(җөп сан - liczba parzysta)
(так сан - liczba nieparzysta)
(сан зурлыгы - wielkość liczbowa)
II ilość, liczebność
(мал саны - ilość bydła)
III (lingw.) liczebnik
(тəртип саны - liczebnik porządkowy)
IV numer (gazety, czasopisma)
("Казан утлары" журналының беренче саны - pierwszy numer magazynu "Казан утлары")
V cyfra
(контроль саннар - cyfry kontrolne)
VI (książk.) szacunek, poważanie
(зур санга ия бул-ырга - cieszyć się dużym poważaniem)
VII część ciała, część tuszy
(сыерның ал саны - przednia część tuszy krowy)
VIII (potocz.) ciało
(Cанын тота алмый. - Nie włada swoim ciałem.)
(сан белән орын-ырга - dotykać ciałem)
сана-рга - I liczyć, rachować,
II uznawać, uważać, brać pod uwagę, dowiadywać się
санак - komputer
(персональ санак - komputer osobisty)
санал-ырга - I rozliczać się, liczyć się, liczyć, naliczać
(Казанда бер миллионнан артык кеше санала. - W Kazaniu nalicza się ponad milion mieszkańców.)
II liczyć się (jako), uchodzić (za),
(Cыер йорт хайваны булып санала. - Krowę uznaje się za zwierzę domowe.)
(штатта саналырга - liczyć się w państwie)
(туган булып саналырга - uchodzić za rówieśnika)
санау - liczenie
санаш-ырга - rozważyć, przyjąć pod uwagę, uznawać
сандугач - (zoolog.) słowik (patrz też: былбыл)
(Сандугач сайравын тыңларга яратам. - Kocham słuchać śpiewu słowika.)
санитар - sanitariusz
санкция - sankcja
санла-рга - szacować, rozważać, szacować
сантиметр - centymetr
саңгырау - I głuchy, głuchy człowiek
II głuchy, stłumiony, niedonośny
сап - I stylisko, rękojeść, rączka, trzonek
(көрәк (сәнәк, себерке һ. б. ш.) сабы - trzonek łopaty (wideł, miotły itp.)
II drzewce
(сөңге сабы - drzewce kopii (piki))
III łoże (karabinu, działa)
IV łodyga, źdźbło, badyl, ogonek (patrz też: сабак, сабакча, чем)
(чәчәк (үлән) сабы - łodyga kwiatu (trawy))
(яфрак сабы - ogonek liścia)
сапла-рга - I nasadzać, osadzić (na drzewce, rękojeść, trzonek),
II nawlec (nitkę na igłę)
сар-ырга - I obstępować, okrążać
II otulać, owijać, osnuwać (dymem)
III pokrywać się (mchem, pyłem)
IV zwijać, nawijać, motać
сарай - I pałac, dwór, rezydencja
II dwór (królewski)
III stodoła, szopa, przybudówka
IV chlew
саран - skąpy, skąpiec, dusigrosz
саранлык - skąpstwo, chciwość
саранча - (zoolog.) szarańcza
сардина - (zoolog.) sardynka
сарман - lemiesz, metalowe okucie drewnianego pługa
сару - I (fizjolog.) żółć
II zgaga
сары - I żółty
II żółtko
сарык - II (zoolog.) owca
II (przen.) baran (o kimś tępym umysłowo)
сарымсак - (botan., kulin.) czosnek
сасы - śmierdzący, cuchnący
сасы көзән - (zoolog.) tchórz
сасырга - I psuć się, tęchnąć, rozkładać się
II śmierdzieć
сат-арга - I sprzedawać, zbywać
(сатып алынган әйбер - zakup)
II zdradzać, sprzeniewierzać się
III szkalować, oczerniać, zniesławiać
саташ-ырга - I bredzić, majaczyć
II zaplątać się, zbijać się z tropu
III (przen.) zwariować
саташкан - obłąkany, szalony
саташтыр-ырга - I zbijać z tropu,
II plątać, gmatwać
саташулы - bzdurny, niedorzeczny (sen, marzenie)
сатлык - I sprzedażny, przeznaczony na sprzedaż
II (przen.) ktoś sprzedajny, zdrajca, odstępca
сатучы - sprzedawca, ekspedient, handlowiec (patrz też: сәүдәгәр)
сатучы булып эшләү - pracować jako sprzedawca
сатыл-арга - (wprost i przen.) sprzedawać się, być sprzedawanym (strona bierna od сат-арга)
(Бу әйбер сатылдымы (сатылуда булдымы)? - Czy ten towar był w sprzedaży?)
(дошманга сатылу - sprzedawanie się wrogowi)
сатып ал-ырга - kupować
сау - I zdrowy,
II nieuszkodzony
сау бул - do widzenia (bądź zdrów)
саубуллаш-ырга - żegnać się
(Алар шәһәр белән озак итеп саубуллаштылар. - Długo żegnali się z miastem.)
(Мәңгегә саубуллашырга вакыт җитте. - Pora pożegnać się na zawsze.)
саулык - zdrowie
саф - I (w różn. znacz.) czysty
(саф алтын - czyste złoto)
(саф тавыш - czysty głos)
II (przen.) prawdziwy, autentyczny, oryginalny
(саф татар - prawdziwy Tatar)
III (przen., w różn. znacz.) czysty, świeży
(саф һава - świeże powietrze)
(саф баш белән эшләп ал-ырга - robić ze świeżym umysłem)
IV (przen.) czysty, prawy, szlachetny
(саф вөҗдан - czyste sumienie)
V (przen.) czysty, niewinny, cnotliwy, dziewiczy
(саф кыз - niewinne dziewczę)
VI rząd, szereg, kolejka
VII (przen.) szeregi
(партия сафлары - szeregi partyjne)
сафлык - czystość
сафсата - I bełkot, bzdura, głupota
II (przen.) sofistyka, demagogia
сахра - I pole, step, przestwór,
II pustynia
сәбәп - przyczyna
(Аерылмагыз, аерылмагыз, булса да сәбәпләре. - (słowa piosenki)
Nie rozstawajmy się, nie rozstawajmy się, choćby nawet były przyczyny.)
сәбәпле - I mający przyczynę, powód
II (poimek) z powodu, w wyniku, wobec
(Косово бәйсезлеге сәбәпле киеренкелек - napięcie z powodu niepodległości Kosowa)
сәгадәт - szczęście, dobrobyt
сәгать - I czas,
II godzina
(сәгать ничә? - która jest godzina?)
(6 сәгать - 6 godzina)
(6 сәгать да - o 6 godzinie)
(6 сәгать 10 минутта - o godzinie szóstej dziesięć)
(ике сәгать дәвамында - w czasie (w przeciągu) dwu godzin)
III zegar, zegarek
(кул сәгате - zegarek na rękę)
IV (przen.) lekcja, zajęcie
V (przen.) chwila, moment, pora
сәгатендә-минутында - co do minuty, nie spóźniając się ani o minutę
сәдәп - guzik
сәер - dziwny, tajemniczy
сәламәт - zdrowy
(Cәламәт тәндә сәламәт җан. - W zdrowym ciele zdrowy duch.)
сәламәтлек - zdrowie
сәламлә-ргә - witać, przywitać, pozdrawiać
сәләм - I pozdrowienie, powitanie,
II witaj, witajcie, dzień dobry
сәләмә - I obszarpany, obdarty, podarty, złachmaniony
(сәләмәләрен киеп - ubrany w łachmany)
II (chem.) sublimat
сәләмәтлән-ергә - zdrowieć, ulegać poprawie, poprawiać się
сәләт - umiejętność, zdolność
сәләтле - I sposobny, kompetentny
II zdatny, zdolny
сәләтле - odpowiedni
сәләтсез - niezdatny, nieudolny
сәнәга - przemysł, produkcja (patrz też: сәнәгать)
сәнәгать - I przemysł, produkcja (patrz też: сәнәга)
II (zbiorczo) sztuka i rzemiosło
сәнәгатьче - przemysłowiec
сәнәк - widły
(озын саплы сәнәк - widły z długim styliskiem)
(суга сәнәк белән язылган - (powiedz.) palcem (widłami) na wodzie pisane)
сәнгать - (w różn. znacz.) sztuka, twórczość artystyczna
сәнгатьле - artystyczny
сәнгатьлелек - artyzm, kunsz, sztuka (występująca w wyrobie)
сәнгатьчә - artystycznie, kunsztownie
сәнгатьчәлек - artyzm, sztuka
сәнгатьчән - artystyczny
сәнгатьчәнлек - patrz: сәнгатьчәлек
сәнгатьче - I mistrz sztuki, artysta (w szerokim znaczeniu)
II historyk sztuki
сәнгатьчелек - I pasjonowanie się uprawianiem sztuki
II historia sztuki
сәркатип - sekretarz
сәүдә - handel, interesy
(Cәүдәләр ничек бара? - Jak idą interesy?)
сәүдәгәр - handlowiec, kupiec
сәфәр - (książk.) podróż, wyprawa
(Китте болар кырга таба сәфәр чыгып. - Oni wyruszyli w szczere pole.)
сәхифә - I karta, strona (książki),
II strona (witryny internetowej)
сәхнә - scena, estrada, podium
сәясәт - polityka
сәясәт эшлеклесе - polityk, działacz polityczny
сәяси - polityczny
сәяхәт - podróż, podróżowanie
сбруй - uprząż (patrz także: дирбия III)
свитер - sweter
сеанс - seans
себер-ергә - zamiatać
себерке - I miotła, miotełka
II (przen., obraźl.) szmata, lafirynda, dziwka
сез - wy (pan/pani)
(Сездән йөз сум. - Macie sto rubli.)
сезнеке - wasz, wasza, wasze (zazwyczaj w roli predykatywu)
(Бу сыер сезнеке. - To (jest) wasza krowa.)
сезнең - wasz (wasza, wasze)
сезнеңчә - po waszemu
сезон - sezon
секунд - sekunda
селәүсен - (zoolog.) ryś (lynx)
селедка - (zoolog., kulin.) śledź (clupea harengus)
селке-ргә - I otrzepywać, strzepywać (z odzieży),
II trząść, potrząsać, wytrząść,
III machać, powiewać, bujać, kołysać
селкен-ергә - I drżeć, dygotać, chwiać się, poruszać się,
II trząść się (przy jeździe na wyboistej drodze)
селкеп куя-рга - kiwnąć, skinąć
селкер-ергә - machnąć
сельдерей - (biolog., kulin.) seler
(сельдерей тамыры - korzeń selera)
сельдь - (zoolog., kulin.) śledź (clupea harengus)
семафор - semafor
семинар - seminarium
сенат - (hist., polit.) senat
сенатор - (hist., polit.) senator
сенсация - sensacja
сентябрь - wrzesień
сеңел - siostra (młodsza), kuzynka (młodsza)
сеңелкәш - siostrzyczka, siostra (młodsza) zdrobniale
сеңдер-ергә - I nasycać, przesycać
II trawić, przetrawiać (jedzenie)
III przyswajać (wiedzę)
сеңер - (anatom.) ścięgno, więzadło
(аяк сеңере тартылу - zerwanie wiązadeł nogi)
сер - sekret, tajemnica
серкә - (kulin.) ocet
серкә кислотасы - (chem.) kwas octowy
серлелек - tajemniczość, zagadkowość, poufność, prywatność, skrytość, tajność, romantyzm
сессия - sesja
сиб-әргә - I (wprost i przen.) sypać, posypać
(юлга ком сибәргә - posypać drogę piaskiem)
(цитаталар сибәргә - sypać cytatami)
II (wprost i przen.) rozsypywać, roprzestrzeniać, rozsiewać
(Кояш нурларын сибә. - Słońce rozsyła promienie.)
(дөньяга сибелген татарларның мәркәзе -
centrum Tatarów rozsianych po całym świecie)
III (wprost i przen.) lać, nalewać, polewać, podlewać
(Тышта яңгыр сибә. - Na dworze pada deszcz.)
IV kropić, pokropić
сигарет - papieros
(фильтрлы сигаретлар - papierosy z filtrem)
сиз-әргә - I czuć, odczuwać, poczuć
II doświadczać, odczuwać
III wąchać, zwęszyć, zwietrzyć
IV zauważyć, odgadywać, domyślić się, poczuć
сигез - osiem
сигез йөз - osiemset
сигезаяк - (zoolog.) ośmiornica
сигезенче - ósmy
сизгер - I wrażliwy, czuły, delikatny
II czujny, ostrożny, troskliwy
сизгерлән-ергә - stawać się wrażliwym
сизгерлек - I czułość, delikatność, wyczucie
II wrażliwość
III czujność
сизен-ергә - odczuwać, przeczuwać, domyślać się (strona zwrotna od сиз-ергә)
(сүзнең кем турында барганлыгын сизен-ергә - domyślać się o kim mowa)
сизенү - odczucie, przeczucie, domysł
сизмәстән - nieoczekiwanie
сикәлтә - wybój, wyrwa, dół (na drodze)
(Cикәлтәсез юл булмас. - (powiedz.) Nie ma (nie będzie) drogi bez wybojów.)
сикәлтәле - wyboisty
сикер-ергә - I skakać, hasać, harcować,
II przejść, przeskoczyć (na przykład ogień)
III odskakiwać
сикереп мен-әргә - wskoczyć
сикереп чыгып кит-әргә - wyskoczyć
сикереш - skok
сикерү - skakanie, skok
сикерүче - skoczek
сиксән - osiemdziesiąt
символ - symbol
(Күгәрчен - тынычлык символы. - Gołąb to symbol pokoju.)
симез - I tłusty
(симез ит - tłuste mięso)
II utuczony, spasiony, otyły, tłusty
(симез сарык - utuczona owca)
(симез кеше - otyły człowiek)
симер-ергә - utyć, roztyć się, spaść się
син - ty
синеке - twój, twoja, twoje (zazwyczaj w roli orzeczenia)
(Бу кишер синеке. - Ta marchew jest twoja.)
синең - twój, twoja, twoje
синнән - od ciebie (ablatyw od син)
(Синең дә балаң ул. - To twoje dziecko.)
синтаксик - syntaktyczny, składniowy
сиңа - tobie, do ciebie (allatyw od син)
сип - I dodatek, wkład, udział, pożytek (dla sprawy)
II dar ślubny (pana młodego przyszłej żonie, także odwrotnie)
III lecznicze (uzdrawiające) działanie (lekarstwa, zioła, specyfiku)
(сибе беткән - zwietrzało, straciło zdolności lecznicze)
сиплә-ргә - I remontować, odnawiać
II reperować, naprawiać
сипләүче - ten kto remontuje, naprawia
сиптер-ергә - I kazać posypać (strona sprawcza od сиб-әргә)
(Юлга ком сиптерергә. - Należy posypać drogę piaskiem.)
II pryskać, opryskiwać
(биткә одеколон сиптерергә - spryskiwać twarz wodą kolońską)
сиптергеч - rozpylacz
сирәк - I rzadki, nieliczny
II rozrzedzony (o powietrzu)
сирәк була торган - nieliczny, rzadki
сирена - (mitolog., zoolog., techn.) syrena
сирень - (botan.) bez, lilak (syringa)
сироп - syrop
сиртмә - I koromysło, nosidło
II sprężyna, resor
III pręt, tyczka
IV rozwora, tarantas
система - system, układ, ustrój, porządek
(тәрбия системасы - system edukacji)
(философик система - system filozoficzny)
(социалистик система - ustrój socjalistyczny)
системалаштыр-ырга - systematyzować
системалы - systemowy
сихер - (wprost i przen.) czary, magia
сихерлә-ргә - I czarować, czynić czary
II (przen.) oczarowywać, urzekać
сихәт - (potocz.) korzyść, pożytek (dla zdrowia), pożyteczna właściwość
сишәмбе - wtorek
скафандр - skafander
сквер - skwer
скелет - (wprost i przen.) szkielet
скрипка - (muz.) skrzypce
скрипкачы - (muz.) skrzypek
скутер - skuter
славян, славян кешесе - Słowianin
слайд - slajd, przeźrocze
слайд-шоу - pokaz slajdów
слесарь - ślusarz
слива - (botan.) śliwa
Словакия - (geograf.) Słowacja
Словения - (geograf.) Słowenia
слоган - slogan
смена - odmiana, zmiana
снаряд - I- (milit.) pocisk
(снаряд гильзасы - łuska pocisku)
II (tech.) urządzenie, maszyna
(җир казу снаряды - maszyna rolnicza)
III (sport.) urządzenie, przyrząd
(гимнастика снарядлары - przyrządy gimnastyczne)
собор - I (relig.) sobór (zgromadzenie biskupów pod przewodnictwem papieża)
II (relig.) prawosławna katedra
совет - rada (organ), radziecki
(гыйльми совет - rada naukowa)
(Татарстан Республикасы Дәүләт Советы - Rada Państwa Republiki Tatarstan)
Совет Социалистик Республикалар Берлеге - (hist., polit., geograf.) Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
соклан-ырга - zachwycać się, lubować się
сокландыр-ырга - zachwycać, oczarowywać, ujmować
солидарлык - solidarność
солист - solista
солы - (botan.) owies
соң - I (partykuła) że, cóż
(нигә соң? - czemóż to?)
(нишлим соң? - cóż mam robić?)
II (wtrącenie) no, no i co, no i co z tego
(Aның белән сөйләштем, соң? - Rozmawiałem z nim, no i co z tego?)
III późno
(эштән бик соң кайтырга - późno wracać z pracy),
(Cоң булсада уң булсын. - (przysłowie) Lepiej późno niż wcale.)
IV skrajny, krańcowy
(соң дәрәҗәдә ачулы - w skrajnej mierze rozgniewany)
V rezultat, koniec
VI (poimek) po, po upływie, przez
(бераздан соң - po jakimś czasie)
(ике сәгатьтән соң - przez dwie godziny)
соңга кал-ырга - spóźniać się, być spóźnionym, przyjść zbyt późno
соңгар-ырга - I spóźniać się, spóźnić się, opóźniać się, pozostawać w tyle (patrz też: соңла-рга)
(поездга соңгарырга - spóźnić się na pociąg)
(яз соңгарды - wiosna się opóźniła)
соңгару - spóźnienie, opóźnienie
соңгы - I ostatni, końcowy,
II późny
III zamykający
IV kończący
V (poimek) pełni funkcję przedrostka po-
(сугыштан соңгы - powojenny)
соңгыдан алдагы - przedostatni
соңгылык - (anat.) łożysko (u kobiety)
соңла-рга - spóźnić, spóźnić się, pozostawać w tyle (patrz też: соңгар-ырга)
соңрак - później, potem, następnie
соңыннан - (przysłówek) po, później, w przyszłości
(Ул турыда соңыннан уйланырбыз. - Pomyślimy o tym później.)
сорат-ырга - I strona sprawcza od сора-рга
II zapraszać (kogoś), wezwać, zawezwać (kogoś), zapytać kogoś (o coś)
III (etnogr.) swatać, poswatać, poprosić o rękę
сорау - I pytanie
(Cоравына күрә җавабы. - (powiedzenie) Jakie pytanie taka odpowiedź.)
II (przen.) pytanie, problem, sprawa
(сорау туа - rodzi się pytanie)
(Мине бер сорау борчый. - Nurtuje mnie jeden problem.)
III prośba
(аның соравы буенча - na jego prośbę)
IV badanie, przesłuchanie
(сорау башлана - zaczyna się przesłuchanie)
V (w różn. znacz..) życzenie, żądanie, postulat, wymaganie
(Cатып алучыларның сорауларын өйрән. - Badać wymagania klientów.)
VI (ekonom.) popyt
сорау җөмлә - (gramat.) zdanie pytające
Cорау көне - (relig.) Sądny Dzień
сораш-ырга - I przepytywać, wypytywać, badać, indagować,
II żebrać
сора-рга - I (w różn. znacz.) pytać, indagować, dowiadywać się
(сәбәбен сорарга - dochodzić przyczyny)
(нәрсә укуын сорарга - pytać o to co czyta)
(кемнән сорарга? - kogo pytać?)
(сәламәтлеге турында сорарга - dowiadywać się o zdrowie)
(Миннән эш сорама. - Nie dowiaduj się u mnie o pracę.)
II odpytywać
(укучыдан үткән дәресне сорарга - odpytywać ucznia z poprzedniej lekcji)
III poprosić, żądać, domagać się, dopominać się (od kogoś czegoś), wyznaczać cenę
(Бу эш өчен миннән сораячаклар. - O to będą się u mnie dopominać.)
(Cине сорыйлар. - Domagają się ciebie.)
(Эш өчен күпме сорый? - Ile żądają za pracę?)
IV (w różn. znacz.) prosić
(су сорарга - prosić o wodę)
(Aның өчен сорама. - Nie proś o niego.)
(кулын сорарга - prosić o rękę)
(хатынлыкка сорарга - prosić o rękę (na żonę))
V (przen.) wymagać
(озак әзерләнүне сорый - wymaga długiego szkolenia)
сорт - I gatunek (kategoria ze względu na jakość)
(беренче сорт он - mąka pierwszego gatunku)
II odmiana (rośliny uprawnej)
III rodzaj
(төрле сорт шәраблар - wina dwu rodzajów)
IV (pot.) rodzaj, typ
(бу андый сорт түгел - to nie ten rodzaj)
сортла-рга - sortować
соры - szary, siwy, szpakowaty
соры аю - niedźwiedź brunatny
соскы - szufla, szufelka
соскы көрәк - szufla
соскыч - I (techn.) czerpak, kubeł, kadź
(соскыч машина - maszyna czerpakowa)
(тимер соскыч - żalazna łyżka (czerpak))
III (potocz.) szufla
(күмер соскыч - szufla do węgla)
соус - (kulin.) sos
социал - (potocz.) социалист
социализм - socjalizm
социалист - socjalista, socjaldemokrata
(Мөселман социалистлар комитеты - Komitet Muzułmańskich Socjalistów)
социалистик - socjalistyczny
(Совет Социалистик Республикалар Берлеге - Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich)
социаль - (w różn. znacz.) socjalny, społeczny (patrz też: иҗтимагый)
(социаль чыгыш - pochodznie społeczne)
(социаль челтәр - sieć społeczna)
(социаль гаделлек - sprawiedliwość społeczna)
союз - związek
союздаш - sojuszniczy, sprzymierzony, aliancki
союздашлык - sojusz, sprzymierzenie
соя - (biolog., kulin.) soja
сөекле - kochany
сөеклем (минем)! - (przy zwracaniu się) mój/moja drogi/droga!, kochany/kochana
сөен-ергә - cieszyć się, radować się
сөенеп - radośnie
сөенеч - radość, pociecha
сөенечле - radosny, wesoły
сөзәк - pochyły, spadzisty
сөзәклек - pochyłość, zbocze, stok
сөземтә - fragment, urywek, wyciąg, cytat, wyimek, wyciąg
сөйгән - kochany
сөйкемле - miły, kochany, uroczy, śliczny, sympatyczny
сөйкемсез - niesympatyczny, niemiły, antypatyczny
сөйлә-ргә - I mówić
(Кызык сөйли. - Mówi ciekawie.)
(Ике уйла, бер сөйлә. - (przysłowie) Dwa razy pomyśl, raz powiedz.)
II rozmawiać, konwersować
III opowiadać, relacjonować
сөйләм - I mowa, przemówienie, wypowiedź (wyrażenie myśli za pomocą języka)
(язма сөйләм - wypowiedź pisemna)
II mowa, sposób mówienia, maniera mówienia, rodzaj wypowiedzi
сөйләү - I słowo, przemowa
II opowiadanie, bajka
III mówiony, konwersacyjny, potoczny
сөйләш-ергә - I mówić, rozmawiać (strona wspólna od сөйлә-ргә)
II dogadywać się
сөйләүче - I mówca, orator, narrator, spiker
II gadający, mówiący, umiejący mówić
(сөйләүче робот - mówiący robot)
сөйләшмә-скә - milczeć, nie mówić
сөйләштер-ергә - I spowodować rozmowę, "rozgadać" (kogoś) (strona sprawcza od сөйләш-ергә)
(сөйләшмәгәнне сөйләштерергә - "rozgadać" nierozmownego)
II pozwalać na rozmowę, dawać możliwość rozmowy (np. przez telefon)
(Монда күп сөйләштермиләр. - Tu nie porozmawiasz (nie pozwalają).)
(Ун минут кына сөйләштерәләр. - Pozwalają rozmawiać tylko przez dziesięć minut.)
сөйләшү - rozmowa, rozmawianie
сөйли башла-рга - zagadnąć
сөйрә-ргә - ciągnąć, wlec, włóczyć, dźwigać
сөйрәл-ергә - I wlec się (patrz też: өстерәл-ергә)
II odstawać, wlec się w ogonie,
III (przen.) włóczyć się
сөйрәлүче - I patrz: сөйрәлчек
II (zoolog.) gad
(сөйрәлүчеләр отряды - rząd gady)
III odstający, wlokący się w ogonie
сөйрәлчек - I wlokący się, taki co ledwo się wlecze
II opieszały, marudny
III (wulg.) puszczalska, dziwka, kurwa
IV (wulg.) babiarz, kobieciarz, kurwiarz
сөләйман балыгы - (zoolog.) łosoś (salmo)
сөлге - ręcznik
сөлек - (zoolog., med.) pijawka (hirudo)
(сөлек сал-ырга - stawiać pijawki)
сөм - I dotyk, zmysł dotyku
II (potocz.) czucie, odczucie
(борын сөме - węch, czucie nosem)
III (przen.) takt, wyczucie, dobre maniery
IV (fiz.) pole
(кисәкчә сөме - pole cząsteczki)
сөмсез - I zdrętwiały, drętwy
II (przen.) niedomyślny, bezduszny
III (przen.) nietaktowny, bezceremonialny, nachalny
сөңге - (milit., sport.) pika, dziryt, oszczep
сөңге ыргытучы - (sport.) oszczepnik
сөр-ергә - I orać, zaorać, rozorać, odorać
(трактор белән сөр-ергә - orać traktorem)
(Кар сөреп бара. - Idzie odorywać śnieg.)
II pędzić, gnać (w jakąś stronę), przeganiać, wypędzać
(Җил болытларны сөрә. - Wiatr przegania chmury.)
(илдән сөр-ергә - wypędzać z kraju)
(Себергә сөр-ергә - zsyłać na Syberię)
III (przest.) wprawiać w ruch, kierować
(алга сөр-ергә - posuwać w przód)
(гомер сөр-ергә - wieść (nędzne) życie)
(патшалык сөр-ергә - rządzić (cesarstwem))
сөрген - zsyłka, wygnanie, deportacja
(Кырым татарлары сөргене - deportacja Tatarów Krymskich)
сөрем - I swąd, spalenizna, czad
II sadza, kopeć
III (przen.) odurzenie, zamroczenie, podchmielenie
сөркә - (zoolog.) świstak stepowy (marmota bobak) (patrz też: байбак)
сөрт-ергә - I wycierać, ocierać, obcierać
II smarować, mazać, malować
III naperfumować, skropić wodą kolońską
IV (przen,. potocz.) ściągnąć, świsnąć, ukraść
сөрүле - zaorany
(сөрүле җирләр - zaorane pola)
сөт - I mleko
(сөт бизе - gruczoł mleczny)
II mleczko, mleczny sok (roślin itp.)
(билчән сөт - sok mniszka lekarskiego (mlecza))
сөт анасы - mamka
сөт бир-ергә - dawać mleko, doić się
сөт-катык - (zbior.) produkty mleczne, nabiał (patrz też: сөтагы)
сөт өсте - śmietanka
сөтагы, сөт агы - produkt mleczny (patrz też: сөт-катык)
сөю - miłość, kochanie (patrz też: гыйшык, мәхәббәт, ярату)
сөю газаплары - męki miłości
сөя-ргә - I (w różn. znacz.) kochać, pokochać, miłować
(табигать сөя-ргә - kochać przyrodę)
II pieścić, gładzić
III rozpieszczać, niańczyć, cackać się
сөяк - I szkielet
II kość
III (hist.) u narodów tiurskich "krew" (o pochodzeniu),
(ак сөяк - błękitna krew, dosł.: biała kość).)
(Cолтан сөяген сүкмәс. - (przysłowie) Dobrze urodzony (carewicz) nie przeklina swojej krwi.)
IV ziarnko, pestka
сөякле - kościsty
сөякчел, сөякләч - kostny, kościsty, szkieletowy
сөял - I odcisk, nagniotek,
II brodawka
сөям - piędź, ćwierć arszyna
спектр - (fiz., przen.) spektrum, widmo
спорт - sportowy
спортчы - sporowiec
срок - I czas
II moment, pora
ССРБ - (hist., polit., geograf.) ZSRR
стакан - szklanka
стандарт - standart, norma
станок - I (techn.) maszyna, obrabiarka, warsztat
(кыру станогы - tokarka)
(туку станогы - warsztat tkacki, krosno)
(фрезер станогы - frezarka)
(заводның станок паркы - park maszynowy fabryki)
II (milit.) podstawa, laweta
(пулемет станогы - laweta ckm-u)
станция - stacja
(тимер юл станциясе - stacja kolejowa)
статик - statyczny
(статик электр - elektryczność statyczna)
(статик поза - statyczna poza)
статистик - I statystyczny
II statystyk
статистика - statystyka
статистика белгече - statystyk, specjalista od statystyki
статус - status
статут - statut
(Берләшкән Милләтләр Оешмасы Cтатуты - Statut Organizacji Narodów Zjednoczonych)
стек - (techn., komp.) stos
стена - I (wprost i przen.) ściana
(өй стенасы - ściana domu)
(стена сәгате - zegar ścienny)
(ут стенасы - ściana ognia)
II mur
(шәһәр стенасы - mury miejskie)
стенд - stoisko
стереотип - I stereotypowy
II szablonowy
стиль - (w różn. znacz.) styl, maniera
(готика стиле - styl gotycki)
(барокко стилендә - w stylu barokowym)
(бу минем стильдә түгел - to nie jest w moim stylu)
(стиль хаталары - błędy stylistyczne)
стильгә салу - sposób liczenia dni, kalendarz (juliański lub gregoriański, stary lub nowy)
(иске стиль белән 25 октябрьдә, яңа стиль белән 7 ноябрьдә
- w starego stylu jest 25 października, według nowego jest 7 listopada)
стипендия - stypendium
стихия - (wprost i przen.) środowisko, żywioł
(су стихиясе - środowisko wodne)
(вак буржуаз стихия - środowisko drobnej burżuazji)
(үз стихиясендә бул-ырга - być w swoim żywiole)
столяр - stolarz
стопа - (literat.) stopa (rytmiczna jednostka wiersza)
(өч иҗекле стопа - stopa trójsylabowa)
стресс - stres
строй - porządek
строфа - zwrotka
(шигырьнең өченче строфасы - trzecia zwrotka wiersza)
студент - student
студентлар - studenteria (studenci jako zbiorowość)
ступор - stupor, osłupienie
су - I woda
II (przen.) zbiornik wodny, rzeka, jezioro, morze
III płyn, sok, serwatka, rosół, roztwór
су асты көймәсе (субмарина) - okręt podwodny
су буе - brzeg (zbiornika wodnego, rzeki)
суалчан - I robak
(яңгыр суалчаны - dżdżownica)
II glista
субай - pal
субай каккыч - kafar, baba
субай сугучы - kafar, baba
субай тукмагы - kafar, baba
субъект - (filozof., log., lingw.) podmiot
суверен - I suweren, osoba do której należy władza w państwie
II suweren (moneta)
суверенлык - suwerenność
суг-арга - I bić, uderzyć, stukać (w różn. znacz.)
II obtłukiwać, oklepywać, tłuc (kotlety)
III podbijać (podeszwę)
IV stawiać (pieczęć)
V wytłaczać, bić (monety)
VI tkać (dywan, kobierzec)
суган - (botan.) cebula
сугыш - I wojna
(Икенче бөтендөнья сугышы - Druga wojna światowa)
II bitwa, bój, bijatyka,
III starcie, utarczka, burda, draka
сугыш кирәк-яраклары - amunicja
сугыш-ырга - walczyć, zmagać się, bić się
сугышчы - wojownik, żołnierz
суд - sąd
судно - statek (patrz też: кораб)
суеш - masakra, rzeź, jatka
(канлы суеш - krwawa jatka)
суз-арга - ciągnąć, rozciągać, przeciągać, przyciągać
сузык - (lingw.) samogłoska
сузыл-ырга - I strona bierna od суз-арга
II rozciągć się
III ciągnąć się, wlec się (za kimś)
сука - I socha, radło
II orka
сукала-рга - orać
сукбай - bradiaga, włóczęga (patrz także: зимагур)
сукмак - ścieżka, dróżka, szlak
сукран-ырга - szemrać, sarkać, utyskiwać, zrzędzić, gderać
сукыр - I (wprost i przen.) ślepy
(тумыштан сукыр - ślepy od urodzenia)
(сукыр ышану - ślepa wiara)
II (przen.) ciemny, groźny
(сукыр көчләр - ciemne siły)
III (przen.) dziurawy, zepsuty
(сукыр чикләвек - zbutwiały orzech)
сул - I lewy
(сул белән - na lewo, w lewo (komenda))
(сул кулы белән - lewą ręką)
(сул кулда - po lewej stronie, w lewą stronę, po lewej, w lewo)
(сул яктан - z lewej strony, po lewej)
II lewy, spodni, nielicowy
(тукыманың сул ягы - lewa strona tkaniny)
III (przen.) lewy, lewicowy, radykalny
(сул партияләр - partie lewicowe)
(сул карашлы кеше - człowiek o lewicowych poglądach)
IV (przen.) lewy, nielegalny, uboczny
(сул рейс - lewy kurs)
сул-ырга - (wprost i przen.) więdnąć, usychać, marnieć
сула-рга - I zraszać, zwilżać, zmoczyć
(чалбарын сулап үтүкләргә - prasować spodnie zwilżone wodą)
II oddychać, wdychać
(тигез суларга - oddychać równo)
III wzdychać
(авыр суларга - westchnąć ciężko)
сулкылда-рга - I pochlipywać, spazmować, spazmatycznie wzdychać,
II świdrować, swędzić
(теш сулкылдап сызлый - ząb świdrował od bólu),
III drżeć; kurczowo, konwulsyjnie rzucać się
сулкылдап ела-рга - szlochać, zanosić się od płaczu
суллар - lewacy, lewicowcy
сулы - soczysty
сулыш - oddychanie, oddech, tchnienie, westchnienie
сулыш ал-ырга - oddychać
сулыш юллары - drogi oddechowe
сум - rubel
сумала - smoła
сумка - torba, torebka, walizka
сумса - (kulin.) sumsa, tatarskie ciasto z wielowarstwowym nadzieniem
сумса камыры - (kulin.) ciasto na sumsę (i inne podobne ciasta)
сурәт - I obraz, wizerunek,
II portret, rysunek, fotografia
сурәтсез - jałowy, nie przynoszący plonów
суррогат - namiastka, surogat
суса-рга - (wprost i przen.) pragnąć, odczuwać pragnienie, silnie chcieć pić
(бик сусадым - bardzo mi się chce pić)
(мәхәббәткә суса-рга - pragnąć miłości)
сусыл - soczysty
(сусыл үлән - soczysta trawa)
сусын - pragnienie
сусын ачылырга - chcieć pić
сусын басылырга - być zaspokojonym (o pragnieniu)
сусын кайтырга - być zaspokojonym (o pragnieniu)
сутуар, сутудыр - (chem.) wodór (hydrogenium)
суүткәргеч - wodociąg, rurociąg wodny
суык - I chłód, mróz
(утыз градус суык - trzydzieści stopni mrozu),
II (wprost i przen.) chłodny, mroźny
суыр-ырга - I (wprost i przen.) ssać (cukierki)
II wsysać, wchłaniać, drążyć
III (wprost i przen.) wysysać
IV wyszarpnąć, wyrywać
(кадак суыргыч - łom)
суырыл-ырга - patrz: суыр-ырга
суырып бетер-ергә - wyssać
суыт-ырга - I studzić, chłodzić, mrozić
(суны суытырга - chłodzić wodę)
(бүген суытып тора - dzisiaj mrozi)
II oprowadzać konia (żeby ostygł)
сую - ubój, rzeź, zabójstwo, masakra
суя-рга - I ciąć, kroić, kłuć, bić, zabijać, zarzynać
(мал суя-рга - zarzynać bydło)
II (wprost i przen.) zabić, zamordować, zaszlachtować
(Урынсыз сорау белән суйды. - Zabił impertynenckim pytaniem.)
сүг-әргә - wymyślać, lżyć, łajać, sztorcować
(нәрсә дип сүг-әргә - wymyślać jakimiś słowami, nazywać kimś)
сүген-әргә - ganić, besztać, kląć, kłócić się
сүгенүле - obelżywy, obraźliwy, wulgarny, plugawy
сүгеп җибәр-ергә - odesłać, odprawić
сүгеш - przekleństwo, "łacina", wyzwisko
сүгеш-әргә - ganić, besztać, łajać, wymyślać, kląć, używać wulgarnych słów
сүз - I słowo
(кереш сүз - słowo wstępne)
(сүз иреге - wolność słowa)
II rozmowa, mowa, przemówienie
(Cүзгә катнаша. - Nawiązuje rozmowę.)
III sąd, mniemanie, pojęcie, zdanie
(Үз сүзендә кала. - Zostaje przy swoim zdaniu.)
IV rada, opinia, sugestia
(Oлылар сүзен тота. - Słucha się opinii starszych.)
V słuch, pogłoska
(Cүз таратты. - Rozpuścił pogłoski.)
VI słowo, obietnica, przyrzeczenie
(Cүзеннән кайткан. - Złamał swoje słowo.)
VII przysłowie, powiedzenie, aforyzm
(борынгылар сүзе - antyczna maksyma)
сүз көрәштерү - spór
сүз куешу - umowa
сүз куеш-ырга - dogadywać się, umawiać się, dawać sobie wzajemnie słowo
сүз тыңла-рга - posłuchać
сүз ясагыч кушымча - afiks słowotwórczy
сүзлек - słownik
(Татарча-поляк сүзлек - Słownik tatarsko-polski)
сүзлекчә - słowniczek, mały glosariusz
сүзләр - słowa, tekst
(җырның сүзләре - słowa piosenki)
сүзьясалыш - (lingw.) słowotwórstwo
сүл - I płyn ustrojowy (w tkankach, komórkach żywych organizmów)
II surowica (krwi)
сүлпән - I ospały, opieszaly, anemiczny (o ludziach i ich działaniach)
II leniwy, obojętny
III (przen.) minorowy, smutny, żałosny
IV ociężale, ospale, powoli, leniwie, z opieszałością
V patrz: сүрән
сүн-әргә - (wprost i przen) gasnąć, przygasać, milknąć (o ogniu, życiu, uczuciach, dyskusji, silniku)
сүндер-ергә - I gasić, tłumić, dławić
II głuszyć, zagłuszać, wytłumić (np. motor)
III wyprzęgać, wyłączać (np. urządzenie, aparat)
сүр-ергә - I zmniejszać, obniżać
II (przen.) zniechęcać, odwodzić (od czegoś), osłabiać, stępiać
сүрән - I ponury, chmurny, szary
II siwy, szpakowaty
III ciemny
IV niedopieczony, wpół surowy
сүрү - I poszewka, poszwa, pokrowiec, koperta
II (biool., fiz.) błona, klisza, film
сүт-әргә - I pruć, rozpruwać,
II rozbierać, rozkładać
III rozplątywać, rozwijać, rozmotywać
IV rozplatać
V rozkręcać
сүтү - rozbiór, rozbiórka
сфера - I sfera, kula
(җир сферасы - kula ziemska)
II (matemat.) sfera
III sfera (obszar działania)
(йогынты сферасы - sfera wpływów)
(йогынты сферасы - sfera wpływów)
схема - schemat, diagram, wykres
счет - liczenie
съезд - zjazd
сыбай - jeździec, konny
(сыбай мен-әргә - wsiadać na konia)
сыг-арга - cisnąć, gnieść, ściskać, zgniatać, wyżymać
сыгыл-ырга - giąć się, wyginać się
(Шүрлекләр товардан сыгылган. - Półki uginały się od towarów.)
сыгылма - I giętki, wiotki, elastyczny, gibki
II sprężysty, prężny
сыгылмалы - I gibki, sprężysty, elastyczny
II sprężynowy
III (wprost i przen.) plastyczny elastyczny
сыегайт-ырга - robić płynnym, zmieniać w płyn, rozpuszczać, rozcieńczać
сыгылмалылык - I gibkość, elastyczność, sprężystość
(сыгылмалылык теориясе (fiz.) teoria sprężystości)
II (wprost i przen.) plastyczność, elastyczność
(холкының сыгылмалылыгы - elastyczność jego charakteru)
сыеклык - płyn, ciecz
(төссез сыеклык - bezbarwny płyn)
(сыеклык хәлендә - w postaci płynnej)
сыекча - I płyn, ciecz
(ягулык сыекча - gorący płyn)
(сыекчалар үлчәве - miary ilości płynów)
II sok
(ашказаны сыекчасы - sok żołądkowy)
сыер - (zoolog.) krowa, bydło domowe
сыер абзары - obora
сыер ите - (kulin.) wołowina
сыерчык - (ornitolog.) szpak (sturnus)
сыз-арга - I (wprost. i przen.) rysować, kreślić, bazgrać
II (wprost. i przen.) wodzić, ciągnąć, skrobać
III skreślać, przekreślać, wykreślać
IV smagać, chłostać
V nakreślać, ustanawiać (granicę)
VI (przen., potocz.) biegle grać, ciąć, rżnąć
(көй сызарга - ciągnąć melodię)
VII (przen., potocz.) wiać, dawać drapaka
(берәр яры сызарга - wiać gdziekolwiek)
(сызарга моннан - wiać stąd)
сызла-рга - boleć, dolegać, doskwierać, ćmić, rwać, łupać, ciążyć
(теш сызлый - boli ząb)
(ярасы сызлый - rana rwie)
(аяклар сызлый - nogi ciążą)
сызлан-ырга - I czuć tępy, dokuczliwy ból, cierpieć, jęczeć
(ярадан сызлан-ырга - cierpieć od rany)
II (przen.) martwić się, smucić się, trapić się, frasować się, jęczeć, zawodzić, labiedzić
(кешеләр өчен сызлан-ырга - trapić się o ludzi)
(Йөрәк сызлана. - Serce boli.)
III (dokuczliwy) ból, męka
(чамасыз сызлану - ból nie do wytrzymania)
(сызлануга чыдый ал-маска - nie wytrzymywać bólu)
(эчтән сызлану - ból wewnętrzny)
IV (przen.) smutek, zmartwienie, zgryzota, smętek, żałość, frasunek, cierpienie
(күңел сызлану - męki duchowe)
сызлау - ból
сызык - I linia, kreska
II myślnik
IV domki (gra)
V zmarszczka, rysa (na twarzy)
сый - I poczęstunek
(бәйрәм сые - świąteczny poczęstunek),
(дошман "сые" - "poczęstunek" od wroga),
II uczta, biesiada, gościna
сыйла-рга - (wprost i przen.) ugościć, poczęstować
сыйныф - I klasa
II (biolog.) klasa (w klasyfikacji biologicznej)
сыйпа-рга - I gładzić, głaskać,
II pieścić
(Җил чәчләремнән сыйпый-сыйпый. - Wiatr pieści włosy.)
сыйр - ser
сыйфат - I jakość
II cecha, właściwość
III (lingw.) przymiotnik
сыкта-рга - cicho płakać, pochlipiwać, szlochać, łkać
(Бала сыктап йөри. - Dziecko chodzi łkając.)
(борынгыны сагынып сыктау - płacz z tęsknoty za dawnymi czasami)
сыкы - szron, sadź
сыла-рга - I mazać, smarować
(ипигә май сыла-рга - smarować chleb masłem)
II nacierać
III masować
IV (przen.) przypisywać (coś komuś)
(Бу кимчелекләрне миңа сыламагыз. - Nie przypisujcie mnie tych wad.)
V (pot., przen.) łupnąć, gruchnąć, wrzepić
(егетне җиргә сыла-рга - gruchnąć młodzianem o ziemię)
сыланучан - lepki, kleisty
сылта-рга - I przypisać, przydzielać
II przywoływać, wzywać, przytaczać
сылтау - przyczyna
сылу - wytworny, elegancki, pełen wdzięku, gustowny (patrz też: нәфис)
сыман - I (poimek) podobny, analogiczny, niby, jakby, jak gdyby, tak jak
(кыр казы сыман - jak dzika gęś)
(квартира сыман нәрсә - coś jak mieszkanie)
(Ул байбак сыман йоклады. - Śpi jak świstak.)
II w połączeniu z rzeczownikami: -kształtny, -podobny, itp
(кеше сыман маймыл - małpa człekokształtna)
(мичкәсыман - beczkowaty)
сын - I figura, popiersie, tułów,
II rzeźba, posąg, statua
III idol, bałwan, bożek, fetysz
сына-рга - próbować, sprawdzać, badać, kontrolować, egzaminować, doznawać, doświadczać
сынап (тырышып) кара-рга - spróbować
сынау - doświadczenie, kontrola, próba
сындыр-ырга - I łamać, złamać, przełmać, przełamywać
II ocieplić się, nagle ocieplić się (o pogodzie)
сынык - I ułamek, kawałek, kromka, plaster
(бер сынык икмәк - kromka chleba)
II (przen.) stłumiony, zgnębiony, ponury
(сынык күңелле - w ponurym nastroju)
(сынык тавышлы - stłumionym głosem)
сыңар - I jeden (jedna, jedno) z pary
(сыңар бияләй - jedna rękawiczka)
(сыңар кул белән, сыңар куллап - jedną ręką)
II jeden jedyny
(сыңар шырпым да калмады - nie została ani jedna zapałka)
III (przen.) podobny, wykapany
IV kopia (w kat. przynal.)
(атасы сыңары - kopia ojca)
сыпыр-ырга - I gładzić
(чәчне сыпыр-ырга - przygładzić włosy)
II (wprost i przen.) zmieść, sprzątnąć (coś z czegoś)
III zetrzeć
IV (przen., potocz.) chłostać, smagać
V (przen.) spałaszować, zeżreć
VI (wprost i przen.) buchnąć, ściągnąć
сыр - I nacięcie, gwint
(гайканы бер сырга бушатырга - poluzować nakrętkę o jeden obrót)
II linia, fałda
(уч сырлары - linie dłoni)
(сырлары үтүкләнгән чалбар - spodnie z zaprasowanymi kantami)
III deseń, wzór, protektor
(машина тәгәрмәченең сырлары - protektor koła samochodowego)
IV (anatom.) bruzda, zwój
(ми сырлары - zwoje mózgowe)
V ser (patrz też:: сыйр)
сыра - piwo
сыра заводы - browar
сыра кайнатучы - piwowar
сыраханә - piwiarnia, bar piwny
сырла-рга - krajać, ciąć, wycinać, rzeźbić
сырт - I grzbiet, plecy, kręgosłup,
II tylna strona, grzbiet (ręki),
III grań, grzbiet (górski)
сырхау - I chory
(сырхау кеше - chory człowiek)
II choroba, niedomaganie
(сырхауга дәва - lekarstwo na chorobę)
сырхаула-рга - chorować
сыя-рга - I lokować się, zajmować miejsce
II naleźć, włazić,
III uzgodniać, być w zgodzie
сюжет - fabuła, akcja, treść
* * * *
Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 4 tys. tatarskich słów (słów na "с" - ok. 450).