Słownik tatarsko-polski

А  Ә  Б  В  Г  Д  Е  Ж  Җ  З  И  Й   К  Л  М  Н  О  Ө  П  Р  С  Т  У  Ү  Ф  Х  Һ  Ч  Ш  Ы  Э  Ю  Я 

Ө

өел-ергә - I składać się, mieścić się, nakładać się (jeden na drugiego)
                     (әрдәнәләп өелгән утын - drwa zasztaplowane (poukładane warstwami))
                 II gromadzić się, zbierać się w grupę (u ludziach, zwierzętach)
                     (вагон ишеге янына өелергә - tłoczyć się przy wejściu do wagonu)
өелеп кил-ергә - I tłoczyć się
                            II (potocz.) walić masowo
өем - I sterta, stos, kupa, zwał
            (Aлдында балчык һәм ком өемнәре. - Na dworze są zwały gliny i piasku.)
            (Ындырда ашлык һәм салам өемнәре. - W stodole są stosy ziarna i słomy.)
            (хатлар өеме - sterta listów)
            (ватык кирпич өеме - zwał potłuczonych cegieł)
        II (rolnictwo) kopiec
            (бәрәңге өеме - kopiec kartofli)
өеп куя-рга - zgarnąć razem, skupić
өер - I tabun (koni)
            (Tай дулап өереннән чыкмас. (przysłowie) - Źrebak który poniósł nie zgubi tabunu.)
        II stado, sfora, wataha
            (бүре өере - wataha wilków)
        III grupa
өз-әргә - I rwać, przerwać, oberwać, rozrywać
              II otworzyć
              III (wojen.) przełamać
              IV (przen.) złamać, obalić
                  (Аның эше дошманнары бары планнарын өзде. - Jego działania obaliły wszystkie plany przeciwników.)
өзәңге - I strzemię
              II (anatom.) strzemiączko
өзгеч - I (techn.) wyłącznik
                (автоматик өзгеч - wyłącznik automatyczny
            II (zoolog.) płetwa
                (арка (сырт) йөзгече - płetwa grzbietowa)
                (койрык йөзгече - płetwa ogonowa)
өзек - I podarty, oddarty, oberwany, obszarpany
          II oderwana część, urywek, ustęp, fragment
өзек вакыт - I roztopy
                     II być w potrzebie, cierpieć niedostatek, potrzebować (czegoś)
өзеклек - I wyrwa, przerwa, luka
                II przepaść, urwisko
                III (przen.) spadek, niepowodzenie, błąd
өзел-ергә - I przerywać się, rozrywać się, otwierać się (strona bierna od өз-әргә)
                  II wybuchać, pękać, połamać się
                  III odrywać się, urywać się
                  IV kończyć się
                  V (przen.) przeżyć, doświadczyć, cierpieć
                  VI (przen.) odchodzić, wyzionąć dycha, umierać
өзелгән чылбыр - (fiz.) obwód otwarty
өземтә - cytat, wyimek, wypis, ustęp
өзлексез - I nieustanny, nieprzerwany
                 II kompletny, całkowity
                III ustawicznie, zawsze, ciągle
өй - I dom
       II izba
өйалды - sień, przedpokój
өйлән-ергә - I żenić się, brać za żonę
                     (Без өйләнгән, төн кыска. - Gdyśmy sobie wzięli żonę to noc nam krótka.)
өйләнгән - żonaty, rodzinny
өйләнү - ożenek, zawarcie małżeństwa, ślub
              (Өйләнү - муенга камыт кия-ргә. - (powiedzenie) Ożenek to zakładanie chomąta na szyję.)
өйрән-ергә - I uczyć się
                     II nauczyć się
                    III (w różn. znacz.) studiować, analizować
                    IV przyuczać, przyzwyczajać
                    V przyzwyczajać się, przywykać
                    VI być ujeżdżanym (o koniu)
өйләнеш-ергә - pobierać się, żenić się (strona wspólna od өйлән-ергә)
                          (яратып өйләнештеләр - pobrali się z miłości)
өйрәнчек - uczeń
өйрәт-ергә - I uczyć, nauczyć
                        (укырга өйрәтергә - uczyć czytać)
                        (Йомырка тавыкны өйрәтми. - Jajo kury nie uczy.)
                    II nauczać, wykładać (patrz też: укыт-ырга)
                        (төгәл фәннәрне өйрәтергә - wykładać nauki ścisłe)
                    III objaśniać, wyjaśniać, tłumaczyć
                        (дөрес язу кагыйдәләрдән җентекләп өйрәт-ергә - szczegółowo tłumaczyć zasady ortografii)
                    IV tresować, oswajać, poskramiać
                        (аю өйрәт-ергә - tresować niedźwiedzia)
                        (кыргый кошны кулга өйрәт-ергә - oswoić dzikiego ptaka)
                    V ujeżdżać, trenować
                        (атны өйрәтергә - ujeżdżać konia)
                    VI (przen., potocz.) pouczyć, dać nauczkę, „dać popalić”
                        (Мин сине өйрәтермен әле! - Ja cię nauczę!)
өләш-ергә - rozdawać, rozdzielać, dzielić
өлге - szablon, wykrój, forma, wzorzec (patrz też: үрнәк)
өлгер - zręczny, sprytny, zwinny, zgrabny, bystry, roztropny
              (өлгер кыз - sprytna dziewczyna)nie
              (тупны өлгер тотып ал-ырга - zręcznie schwycić piłkę)
өлгер-ергә - I zdążać, nadążać, osiągać (powodzenie), wykazywać (dobre) postępy
                        (Күлмәген бәйрәмгә тегеп өлгерде. - Zdążyła uszyć sukienkę przed świętem.)
                        (язып бетерерге өлгер-мәскә - nie zdążyć podpisać)
                        (яхшы билгеләргә өлгер-ергә - otrzymywać dobre oceny)
                    II dojrzewać, być gotowym (o roślinach, jedzeniu)
                        (Арыш өлгердә. - Żyto dojrzało.)
                        (Пилмән өлгердә. - Pierogi się ugotowały.)
                   III (przen.) być przygotowywanym
                        (Киң мәгълүматлы белгечләр өлгерә. - Przygotowywani są specjaliści o szerokiej wiedzy.)
өлгергән - dojrzały
өлгергәнлек - I dojrzałość
                          (егетнең өлгергәнлек чоры җитү - nastawanie okresu dojrzałości młodzieńca)
                       II (przen.) dojrzałość, doskonałość, perfekcja
                          (фикер йөртүнең өлгергәнлеге - dojrzałość myślenia)
                          (өлгергәнлеккә имтиман тот-арга - zdawać egzamin z dojrzałości)
өлгергәнлек аттестаты - egzamin dojrzałości, matura
өлеш - I część
              (пьесаның соңгы өлеше - ostatnia część sztuki)
          II porcja
              (минем өлешкә тигән ризык - moja porcja jedzenia)
          III przeznaczenie, los, dola
          IV udział, wkład, należna część
          V (matemat.) iloczyn (wynik dzielenia)
өлкә - region, obwód (obszar)
          (Мәскәү өлкәсе - Region moskiewski)
          (җитештерү өлкәсе - obszar działania)
өлкән - starszy (dorosły)
өмет - I nadzieja, oczekiwanie
          II marzenie
өмет багла-рга - wiązać nadzieje
өмет ит-әргә - spodziewać się
өметлән-ергә - spodziewać się, ufać, żywić nadzieję, liczyć (na coś)
                          (patrz też: өмет ит-әргә, өмет багла-рга)
                          (Килер дип өметләнәм. - Mam nadzieję, że przybędzie.)
өмит - patrz: өмет
өммәт - I zwolennik, stronnik, wyznawca, współtowarzysz, współbojownik
             II ród, plemię
өмми - nieuk, ignorant, analfabeta
өн - I rzeczywistość, jawa
       II (wprost i przen.) nora, barłóg
           (Tатлы тел еланны да өненнән чыгарган. - (przysłowie) Słodkie słowa i żmiję z nory wywabią.)
      III głos, dźwięk
өнә-ргә - I lubić, sympatyzować
                II chcieć, pragnąć, życzyć sobie
өндә-ргә - I namawiać, agitować
                 II wezwać, przywołać, zwracać się z wezwaniem
өндәмә - I wezwanie, wołanie
               II zwracanie się
өндәү - patrz: өндәүче
өндәүле - zaproszony, proszony (gość)
өндәүче - I zapraszający,
                II namawiający, agitujący
өр-ергә - I wiać, dąć, dmuchać
                  (җил өрә - wieje wiatr)
              II szczekać, ujadać (o psie, lisie, szakalu)
                  (Күрше эте һәрвакыт өрә, хәтта йоклаганда да.- Pies sąsiadów szczeka zawsze, także wtedy gdy śpi.)
өр-яңа - nowiutki
өрәк - I duch, widmo, przywidzenie
          II (przen.) straszydło (o kimś bardzo chudym)
өркәч - I garb (wielbłąda)
            II grzbiet (góry)
өрлек - belka, dżwigar
өс - I powierzchowność
       II wierzch, wierzchnia część
      III odzież zwierzchnia
      IV ciało jako coś do ubrania
            (өстендә шинель - na nim palto, ubrany jest w palto)
       V pora, czas (żniwa, zbiorów)
            (урак өсте - czas żniwa)
өске - I wierzch, na wierzch
              (Aлтын аска бата, чүп өскә калка. - Złoto tonie śmieci wypływają.)
          II (poimek) na
              (Aвырлык минем өскә төште. - Zwaliło się na mnie brzemię.)
өслек - powierzchnia
өстә-ргә - dodawać, dołączać, dopełniać, dokładać
өстәвенә - (potocz.) oprócz
өстәл - stół
өстәл теннисы - (sport.) tenis stołowy, pingpong
өстәмә - I dodatkowy, uzupełniający, drugorzędny
              II aneks, dodatek, uzupełnienie
                (Мин мәкаләгә кайбер өстәмәләр керттем. - Wprowadziłem do artykułu pewne uzupełnienia.)
өстән - I w górę, na górze,
            II (poimek) na, nad
өсте - patrz өс
өстендә - nad
өстенлек - I przewaga, dominacja
                  II przywilej, korzyść
өстеннән - nad
өстер-ергә - (wprost i przen.) szczuć, judzić, głośno urągać
                     (эшне каракларга өстер-ергә - szczuć psa na złodzieja)
өстерә-ргә - ciągnąć, wlec, włóczyć, dźwigać
өстерәл-ергә - wlec się, iść z trudem (patrz też: сөйрәл-ергә)
өч - trzy
өчаяк - trójnóg, statyw
өчәү - troje, w troje, trójką
          (берәү, икәү, өчәү... - jeden, dwa, trzy...)
          (Көтеп торучылар өчәү иде. - Za nim weszło jeszcze troje.)
өчен - I (poimek) z powodu, dla (czegoś), dzięki (czemuś), za (coś)
              (Горур халкың өчен яратам. - (słowa piosenki) Kocham za twój dumny naród.)
өчпочмак - (geometr.) trójkąt
                  (тигезьянлы өчпочмак - trójkąt równoramienny)
өчурынлы - (mat.) trójznakowy, trójcyfrowy
                    (өчурынлы сан - liczba trzycyfrowa)
өш-ергә - I marznąć, zziębnąć
                II zamarznąć, wymarznąć
                    (Aлмалар өшегән. - Jabłonie wymarzły.)
өшкер-ергә - (rel., mit., przen. zamawiać, zadawać urok, zaklinać
                      (Аның өшкерүе бик шифалы, ди. - Powiadają, że jego zamawianie jest bardzo uzdrowiające.)
өю - składanie razem, zwalanie na kupę (rzeczownik odsłowny od өя-ргә)
өя-ргә - I składać razem, dodawać, zwalać na kupę
                  (салам өя-ргә - zgarniać słomę na sterty)
             II (przen.) zwalać (na kogoś)
                  (барлык йорт эшләрен аңа өя-ргә - zwalić na nią całość domowych obowiązków)
            III (potocz.) okopywać
                  (бәрәңге өя-ргә - okopywać kartofle)
өяз - (admin.) powiat
        (өяз шәһәре - miasto powiatowe)
өян - (med.) ischias, isjasz, rwa kulszowa
өянәк - I (med.) atak, napad (choroby)
                (баш өянәге - ból głowy, migrena)
                (бизгәк өянәге - febra, malaria)
                (йөрәк өянәге - zawał serca)
            II (med.) epilepsja
өянке - (botan.) wierzba, iwa (salis)

 

*           *           *           *

Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "ө" - ok. 80).

 
 

powrót do strony
Татар тел - język tatarski

Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
 
przejście do strony
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
przejście do
Słownika polsko-tatarskiego
przejście do strony
Zarys gramatyki tatarskiej
przejście do
Słownika afiksów słowotwórczych
przejście do strony
Rozmówki tatarskie
przejście do strony
Tуган тел