Татар тел - język tatarski
Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
Słownika polsko-tatarskiego
Zarys gramatyki tatarskiej
Słownika afiksów słowotwórczych
Rozmówki tatarskie
Tуган тел
Słownik tatarsko-polski
А Ә Б В Г Д Е Ж Җ З И Й К Л М Н О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Һ Ч Ш Ы Э Ю Я
на - (wykrzyknik) wio (okrzyk przy poganianiu konia)
наборщик - zecer
надан - I niepiśmienny, nie umiejący czytać i pisać, analfabeta
II ignorant, nieuczony, nieoświecony, ciemny, nieokrzesany
наданлан-ырга - stawać się ciemny, prymitywny, niewykształcony
наданлык - I niepiśmienność, analfabetyzm
II niewiedza, ignorancja, niewykształcenie
наз - I czułość, delikatność, tkliwość, pieszczota
(наз тулы күзләр - przepełnione czułością spojrzenia)
II frasunek, staranie
(Кызы барның назы бар. - (przysłowie) Kto ma córki ten ma frasunki.)
III kaprys, zachcianka
(Бу кызның тик бер назыдыр. - To chyba jest jedynie dziewczyński kaprys.)
назар - (książk.) spojrzenie, widzenie, punkt widzenia
(Жәмилә мыскыл назары белән бага. - Dżemila rzuca ironiczne spojrzenie.)
(Минем назарымда ул әйбәт кеше. - Po mojemu on jest dobrym człowiekiem.)
назла-рга - pieścić, rozpieszczać, cackać, chuchać
(назлау сүзләре - pieszczotliwe słowa)
(аланы назлап бозарга - rozpieszczać dziecko)
назлап - czule, tkliwie, delikatnie
назлы - I czuły, łagodny, tkliwy, delikatny,
II łagodny, cackający się.
III kapryśny, kokieteryjny,
IV ceremonialny
наклонение - (lingw.) tryb
намаз - namaz (u muzułmanów obowiąkowa modlitwa odmawiana pięć razy w ciągu doby)
намаз укы-рга - modlić się, odmawiać namaz
намус - cześć, sumienie
намуслы - porządny, sumienny, sprawiedliwy, uczciwy, wspaniałomyślny
намуслылык - uczciwość, przyzwoitość
намуссыз - nieuczciwy, niesummenny
намуссызлан-ырга - postąpić nieuczciwie
нарасый - dziecko (małe)
нарат - sosna
нарат гөмбә - (biolog.) borowik, prawdziwek (boletus) (patrz też: ак гөмбә)
насос - (techn.) pompa
(пешкәкле насос - pompa tłokowa)
начар - I (w różn. znacz.) zły, niedobry, szpetny, paskudny, chory, bezsilny
(Начар агач ботакка үсәр. - (przysłowie) Złe drzewo porośnie w sęki.)
II nieumiejętny, niesprawny, niedoświadczony, niepiśmienny, niewykwalifikowany (o człowieku)
III durny, prostacki, ordynarny, wulgarny, bezczelny (o manierach, smaku)
начар түгел - nieźle
начарайт-ырга - pogarszać
начарлат-ырга - pogarszać
начаррак - gorszy, gorzej
наян - I łobuz, chuligan, hultaj zawadiaka
II chytrus, cwaniak, spryciarz
нәзакәт - elegancja, wykwintność, gracja, wyrafinowanie
нәзар - I uwaga
II rozważanie, rozumowanie, medytacja
III pogląd, ogląd, opinia
нәзарәт - I obserwacja, kontrola, nadzór
(Безнең өстәге нәзарәт бераз йомшый төште. - Kontrola nad nami nieco osłabła.)
II zarządzanie, administracja
нәзари - I wyobrażeniowy, teoretyczny
II wizualny, wzrokowy
нәзарият - I teoria, doktryna
II (matemat.) teza, twierdzenie
нәзек - cienki
нәкъ - I (wtrącenie) jak raz, kubek w kubek, właśnie tak
(нәкъ әнисе - kubek w kubek mama, wykapana matka)
II sam, ten sam
(нәкъ вакытында - w tym samym czasie)
III dokładnie, wiernie
нәни - mały, maleńki
нәрсә - I (zaimek pytający) co
(Бу нәрсә тагы? - Co tam jeszcze?)
II (rzeczownik) coś, przedmiot, rzecz, towar, wyrób
(Кеше күңеле гаҗәп нәрсә. - Ludzka dusza jest czymś zadziwiającym.)
III (potocz.) człowiek, osoba
(усал нәрсә - zły człowiek)
нәрсә булса да - cokolwiek
нәрсәгәдер - dlaczego, z jakiego powodu
нәрсәдер - coś, coś tam
нәсел - ród
нәстә - I (potocz.) нәрсә
II niejaki, jakiś tam człowiek
нәтиҗә - I rezultat, produkt,
II decyzja, rozstrzygnięcie
нәтиҗәле - efektywny, skuteczny, dający wyniki
нәтиҗәле үткəн заман хикəя фигыль - (lingw.) czasownik w czasie przeszłym wynikowym trybu oznajmującego
нәтиҗәлелек - efektywność, skuteczność
нәфес - I żądza, chciwość, zachłanność, zaborczość, nienasycenie
II zamiłowanie, pasja, ochota, ambicja
нәфесле - zachłanny, łakomy, chciwy
нәфис - I wytworny, wykwintny (patrz też: сылу)
II (przen.) misterny,
III (przen.) artystyczny
нәфрәт - nienawiść, uprzedzenie, antypatia, wstręt
нәфрәт тойгысы - nienawiść, uprzedzenie, antypatia, wstręt
нәфрәт уты белән ян-арга - pałać (płonąć) nienawiścią
нәфрәтлән-ергә - nienawidzić, pogardzać, oburzać się
нәфрәтле - nienawidzący, gardzący
нәшрият - wydawnictwo
(дәүләт нәшрияты - wydawnictwo państwowe)
негатив - I negatywny, niekorzystny
(негатив күренеш - negatywne zjawisko)
II (fotogr.) negatyw
негр - Murzyn
негр хатыны (кызы) - Murzynka
нектарин - (botan.) nektarynka (prunus nectarina)
немец - niemiecki
немец теле - niemiecki (język niemiecki)
неон - (chem.) neon
нерв - (anat. i przen.) nerw
(нерв системасы - układ nerwowy)
(нервыларны бастыр-ырга - uspokoić nerwy)
нервыда уйна-рга - denerwować, grać na nerwach
нефть - (chem.) ropa naftowa, olej skalny
нечкә - I cienki
II delikatny, misterny, precyzyjny
(нечкә эш - misterna robota)
III (w połączeniach) cienko-, drobno-
(нечкә җепселле - drobnowłóknisty)
IV (lingw.) miękki, palatalny
(нечкə сузыклар - samogłoski miękkie (przedniojęzykowe))
V wysoki (głos),
VI (przen.) subtelny (np. o duszy)
VII (przen.) wnikliwy, drobiazgowy (np. o pytaniu)
ни - I (zaimek pytający) co, czemu, komu, czego
(Ни кирәк сиңа тагын? - Czego ci jeszcze potrzeba?),
(Ни булды? - Co się stało?)
(Математикадан ни файда? - Komu służy matematyka?)
II (zaimek) coś, cokolwiek, co bądź
(Нидән башларга белмим. - Nie wiem od czego zacząć)
III (w pytaniach retorycznych) jak, jaka
(Минем монда ни гаебем бар? - Jaka w tym moja wina?)
IV co ... to (w połączeniu z: шул, шуны)
(Ни чәчсәң, шуны урырсың. - (przysłowie) Co posiejesz to zbierzesz.)
V (partykuła) tyle (by), tyle,
VI (partykuła) no (i) co, no (i) niech
(Булса ни? - No i co (z tego)?)
(Күрсә ни, күрсен. - No i niech widzi.)
VII (partykuła wzmacjająca) ile (by), tyle, jakby nie
(Ни гомер узган. - Tyle czasu przeszło.)
(Ни тырышмасын, барыбер куып җитә алмый. - Jakbyś się nie starał nie dogonisz.)
VIII (spójnik) ani ..., ani ...
(Ни ары, ни бире. - Ani tu ani tam.)
(Ни аллага, ни муллага. - Ani Bogu ani mulle.)
ни өчен - I dlaczego
II z jakiego powodu
ни сәбәптән - dlaczego
ниәтлә-ргә - I chcieć, planować, zamyślać
II dedykować, poświęcać
нибары - tylko, jedynie, zaledwie
нигә - I czemu, w jakim celu
II dlaczego, z jakiego powodu, z jakiej przyczyny
нигәдер - czemuś, dlaczegoś
(Нигәдер Том еш авырый башлады. - Tom czemuś zaczął chorować.)
(Бу нигәдер бик шикле кебек тоела. - Wszystko to jest jakieś podejrzane.)
(Ул нигәдер сөйләшми. - Z jakiegoś powodu nie rozmawia.)
нигез - I fundament, podstawa
II (przen.) gleba
III (przen.) podstawa, początek
IV uzasadnienie
(Әйтергә нигезем бар. - Mam swoje powody by powiedzieć.)
V (przen.) azyl, dom rodzinny
VI (przen.) istota, esencja, sens
VII (lingw.) rdzeń, temat
(chem.) zasada
(азотлы нигез - zasada azotowa)
нигезле - I uzasadniony, uargumentowany, zasadny, ważki
II solidny, zasadniczy, dobitny
нигезлән-ергә - opierać się (na czymś, na kimś)
нигъмәт - I jedzenie, pokarm, potrawa
II wytworna potrawa
нидер - coś tam
Нидерландлар - (geogr.) Holandia
низаг - spór, konflikt, kłótnia, zwada, sprzeczka, awantura
ник - I (zaimek) dlaczego, z jakiego powodu,
II (partykuła) chociaż, choćby
никадәр - I (zaimek) ile, tyle
(никәдәр …, шулкәдәр… - … ile…, tyle…)
(Никадәр кәгазь кирәк? - Ile książek przeczytano?)
II w jakim stopniu, do jakiego stopnia, jak
(Никадәр җаваплы эш! - Jaka odpowiedzialna robota!)
III ... czym ... tym
(Никәдәр тизрәк, шулкәдәр яxшырак. - Im szybciej, tym lepiej.)
(Дусларың никадәр күп булса, шулкадәр син бәхетле - Im więcej przyjaciół tym jesteś szczęśliwszy.)
никах - I nikah (muzułmański obrzęd ślubny),
II małżeństwo, ślub
нилектәндер - dlaczego
нинди - I (w różn. znacz) jaki, jaka, jakie
(Нинди матур көн! - jaki piękny dzień!)
II co, co za
(Нинди кеше ул? - co to za człowiek?)
(Бу нинди эш? - Co to takiego?)
III w polączeniu нинди ..., шундый jaki ..., taki, takie
(Дустың нинди, кадерең шундый. - (przysłowie) Jacy przyjaciele taki poważanie.)
нинди дә булса - jakikolwiek
нинди генә булмасын - jaki by nie był
нинди генә булса да - choćby jakikolwiek
нинди дә булса - jaki tam jest
ниндидер - jakiś, jakiś tam
нисби - względny, relatywny
ниткән - dlaczego, po co
нихәл - jak leci?, jak żyjesz?
нихәтле - patrz: никадәр
ниһаять - wreszcie
ничек - I jak, jakim sposobem
(Ничек кердең минем яныма? - Jak zaszedłeś do mnie?)
(Tормышларың ничек соң бара? - Jak ci się żyje?)
II jak, jakże (w pytaniu retorycznym)
(Ничек шатланмаска ди! - Jak tu się nie cieszyć!)
III jak tylko
IV jaki
ничек булса да - jakkolwiek
ничектер - jakoś
ничә - ile
ничья - remis
нишлә-ргә (ниэшлә-ргә) - co robić
нишләгән - co robił (czas przeszły niepoświadczony od нишлә-ргә)
нишләде - co robił (czas przeszły poświadczony od нишлә-ргә)
нишләмәк кирәк? - i co tu zrobić? (nie ma dobrej rady)
нишләп - dlaczego, czemu, z jakiego powodu (imiesłów przysł. podziałaniowy od нишлә-ргә)
нишләр - co będzie robił (czas przyszły niepoświadczony od нишлә-ргә)
нишләячәк - co będzie robił (czas przyszły poświadczony od нишлә-ргә)
нишли - co robi (czas teraźniejszy od нишлә-ргә)
нишлибез - co robimy
нишлим - co robię
нишлисең - co robisz
ниэшлә-ргә - (potocz.) patrz: нишлә-ргә
ният - I zamierzenie, cel
II intencja, zamysł
(явыз (усал, яман) ният белән - ze złą intencją, w złej wierze)
III (relig.) modlitwa o spełnienie prośby
ногыт - (botan.) roślina strączkowa
(ат ногыты - bób)
ногыт борчагы - I (botan.) fasola (phaseolus vulgaris)
II (botan.) cieciorka (coronilla)
ногыт куагы - (botan.) złotokap (laburnum)
нокта - I (w różn. znacz.) kropka,
II punkt
ноль - zero
номер - numer
норма - norma, standard
нормаль - normalny, odpowiadający normie, naturalny, zwykły
носилки - nosze
нота - (muz.) nuta
нотариус - notariusz
ноябрь - listopad
нөсхә - egzemplarz
нуль - zero
нур - I promień
II (przen.) światłość, blask
(kүз нурым - światłość moich oczu, moja ukochana)
ныг-ырга - (w różn. znacz.) krzepnąć, nabierać sił, wzmacniać się, stawać się silniejszym
(Хуҗалык көннән-көн ныгый бара. - Gospodarka wzmacnia się z dnia na dzień.)
ныгыт-ырга - (w różn. znacz.) umacniać, utwierdzać, wzmacniać, ustalać,
(стенаны терәү белән ныгыт-ырга - wzmocnić ścianę podporą)
(тәртипне ныгыт-ырга - wzmocnić dyscyplinę)
(илнең оборонасын ныгыт-ырга - wzmocnić obronę kraju)
ныгытылган яр - nabrzeże (umocnione)
нык - I mocny, solidny, masywny, twardy, silny
(нык тукыма - mocna tkanina)
(нык боз - solidny lód)
(нык багана - mocny filar)
(нык мускуллар - twarde muskuły)
II (przen.) silny, niezłomny, wytrzymały, zaciekły, niezmienny
(нык мәхәббәт - silna (głęboka) miłość)
(нык ихтыяр - niezłomna wola)
нык ышанган кеше - pewny (swojego), człowiek silnej wiary
ныклап - gruntowny, staranny, wnikliwy, solidny, mocny, trwały
(ныклап урнаштыр-ырга - budować solidnie)
(ныклап ябыштыр-ырга - trwale zakleić)
* * * *
Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "н" - ok. 120).