Татар тел - język tatarski
Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
Słownika polsko-tatarskiego
Zarys gramatyki tatarskiej
Słownika afiksów słowotwórczych
Rozmówki tatarskie
Tуган тел
Słownik tatarsko-polski
А Ә Б В Г Д Е Ж Җ З И Й К Л М Н О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Һ Ч Ш Ы Э Ю Я
мавыгып - z pasją, namiętnie
мавыг-ырга - interesować się, pasjonować się
(шахмат белән мавыг-ырга - pasjonować się szachami)
магазин - sklep (patrz też: кибет)
магний - (chem.) magnez
магнит - (fiz., techn.) magnes
(җирнең магнит полюслары - bieguny magnetyczne Ziemi)
Маҗар - Węgier
маҗара - I przygoda, wypadek
(маҗара эзләүчеләр - poszukiwacze przygód)
(юл маҗаралары - wypadki drogowe)
II wydarzenie, incydent
(чик буе маҗаралары - incydenty przygraniczne)
III przypadek
(Бер көтелмәгән маҗара бөтен эшне бозып ташлады. - Jeden nieoczekiwany przypadek zepsuł wszystko.)
Маҗарстан - (geogr.) Węgry
(Маҗарстан Җөмһүрияте - Republika Węgierska)
май - I maj
II masło
III tłuszcz, smalec, łój, olej
(дуңгыз мае - smalec wieprzowy)
(зәйтүн мае - oliwa, olej z oliwek)
IV maść, krem
V smar, pasta
(итек мае - pasta do butów)
(мылтык мае - smar do broni)
VI (przen.) nafta, benzyna
май сөрт-ергә - smarować tłuszczem
майданыз - (botan., kulin.) pietruszka
майла-рга - I smarować, krasić (masłem, olejem)
II smarować, oliwić, pokrywać warstwą czegoś
III pobrudzić, pomazać, zatłuścić, wyszmelcować
IV wetrzeć, natrzeć (twarz kremem, włosy pomadą)
V (przen.) dać łapówkę, posmarować
майлаган кебек - (przen.) jak po maśle
майлап ал-ырга - maznąć (jednokrotnie)
майлы - I tłusty, zawierający tłuszcz
(Һәрвакыт майлы ботка булмый. - (przysłowie) Nie zawsze kasza jest z tłuszczem.)
II utłuszczony, umazany tłuszczem
(майлы куллар - utłuszczone ręce)
(майлы таплар - tłuste plamy)
III oleisty
(майлы сыекча - oleisty płyn)
(майлы үсемлекләр - rośliny oleiste)
IV (przen.) błyszczący, maślany (oczy, wzrok, uśmiech)
(майлы елмаю - promienny uśmiech)
майлы буяу - farba olejna
майлы калҗа - tłusty kąsek
майлы май - masło maślane
майлы урын - ciepła posada, dochodowe stanowisko
маймыл - (zoolog.) małpa
майтар-ырга - (potocz.) robić, produkować, narobić, natworzyć
(Күп эш майтара алмадылар. - Zrobili niezbyt dużo.)
максат - I cel, zamysł, dążenie (
II sens
макта-рга - I chwalić
II sławić
III aprobować
мактан-ырга - chwalić się, chełpić się
мактау - pochwała
мактаулы - I szanowany, chwalony
II honorowy, zaszczytny
III wybitny, słynny
мал - I bydło
II posiadanie, majątek, bogactwo
III towar, pieniądze
мал врачы - weterynarz
мал-мөлкәт - (zbior.) dobytek (ruchomy i nieruchomy), dostatek
мал-мөлкәтле - zamożny, majętny, bogaty (człowiek)
малай - I chłopak, chłopięcy
II syn
III uczeń, terminator
мамык - I (botan.) bawełna
(мамык орлыгы - nasiona bawełny)
(мамык җыю комбайны - kombajn do zbioru bawełny)
II wata
(аптекадан мамык ал-ырга - kupować watę w aptece)
(Ут белән мамык уйнамый. - (przysłowie) Wata nie igra z ogniem.)
III puch, miękka sierść
(каз мамыгы - gęsi puch)
ман-арга - I moczyć
II farbować
манара - I wieża, baszta
II minaret
мандат - mandat, pełnomocnictwo
мандарин - (botan., kulin.) mandarynka (citrus recitulata)
манкорт - mankurt, pochodzący z mitologii turkijskiej termin oznaczający otępiałego, posłusznego niewolnika
мантия - (w różn. znacz.) płaszcz
(монах мантиясе - płaszcz monarszy)
(моллюск мантиясе - (zoolog.) płaszcz mięczaka)
(җир мантиясе - (geolog.) płaszcz Ziemi)
маңгай - czoło
маринадла-рга - marynować
маринадлан-ырга - marynować się
марля - gaza, merla (marla)
март - marzec
марул - (botan., kulin.) sałata (lactuca)
марш - I marsz (sposób chodzenia i szyku)
(тантаналы марш белән - w uroczystym szyku marszowym)
II (wojsk.) marsz (ruch wojsk w szyku marszowym)
(полк икенче көн маршта - pułk drugi dzień w marszu)
II (muzyk.) marsz (utwór muzyczny)
(матәм маршы - marsz pogrzebowy)
III (wojsk., potocz.) marsz (komenda)
(марш өйгә! - marsz do domu!)
маршрут - marszruta, trasa, szlak
маса-ерга - chełpić się, przechwalać się, pysznić się
масаю - chełpienie się (rzeczownik odsłowny od маса-ерга)
масса - masa
мастер - mistrz
масштаб - skala
(ераклыкны картаның масштабы буенча билгеләргә - określić odległość na podstawie skali mapy)
(эшчәнлек масштабы - skala działalności)
маташ-ырга - I starać się, usiłować
II (przenośnie) pokazywać się, robić wrażenie
матәм - (książk.) żałoba, żal, opłakiwanie, lamentowanie (po umarłym)
матбугат - prasa, druk
(матбугат сүзе - słowo drukowane)
(матбугат конференциясе - konferencja prasowa)
(матбугат иреге - wolność prasy)
матдә - I (filozof.) patrz: материя
II materiał
(радиоактив матдәләр - materiał radioaktywny)
матди - materialny
математик - I matematyk
II (wprost i przen.) matematyczny
математик абстракция - (matemat.) abstrakcja matematyczna
математик алгорифм - (matemat.) matematyczny algorytm
математик зурлык - (matemat.) wielkość matematyczna
математик индукция - (matemat.) indukcja matematyczna
математик маятник - (matemat., fiz.) wahadło matematyczne
математик мәсьәлә - (matemat.) zadanie matematyczne
математик статистика - (matemat.) statystyka matematyczna
математика - (matemat.) matematyka
(математика дәресе - lekcja matematyki)
математика методы - (matemat.) metoda matematyczna
математикалаштыру - (matemat., książk.) matematyzacja (wprowadzanie matematyki do innych dziedzin)
материаль - I filozof.) materialny
(материаль дөнья - świat materialny)
II materialny
(материаль җаваплылык - materialna odpowiedzialność)
материя - I filozof.) materia
II (fiz.) materia, substancja
(мате́рия төзелеше - budowa materii)
III materiał
(костюмлык мате́рия - materiał na kostium)
(мате́рия белән тышланган китап - książka w oprawie z materiału)
матрас - materac
матур - I piękny (o ludziach, przedmiotach, zjawiskach)
II piękność, piękna (śliczna) kobieta, przystojny mężczyzna
(Һәр матурның үз кимчелеге. - (powiedzenie) Każda piękność ma swoją usterkę.)
III dobry, uroczy, przyjemny
IV artystyczny, elegancki, wytworny
матур әдәбият - literatura piękna
матур язу - kaligrafia
матурым (минем)! - (przy zwracaniu się) mój/moja kochana/y!
матч - (sport.) mecz
матча - belka, dźwigar, poprzeczka, belka poprzeczna
махсус - I specyficzny, szczególny
(махсус шартлар - specyficzne warunki)
II specjalny
(махсус хезмәте - służby specjalne)
(махсус эш киеме - specjalna odzież robocza)
(БМО махсус оешмалары - organizacje wyspecjalizowane ONZ)
III nadzwyczajny
(махсус чаралар - środki nadzwyczajne)
маһир - (książk.) mistrz, artysta
мач - (karc.) kolor
(мач бир-ергә - wychodzić w kolor)
мачта - maszt
машина - I maszyna (do szycia, rolnicza, parowa)
(Aтка - солы, машинага - май. - (powiedzenie) Dla konia owies, dla maszyny smar.)
II samochód
(машиналар тукталышы - budowa samochodów)
III (przen.) machina, maszyneria, aparat
(дәүләт машинасы - machina państwowa)
машина йөртүче - kierowca (patrz także: шофёр)
мая - I zasób, fundusz, kapitał, środki
II podstawa, zaczyn
мә - I (predykatyw) masz, trzymaj, bierz
II (partykuła) ot, oto
мәгарә - jaskinia, grota
мәгариф - kształcenie
мәгъдән - (chem., techn.) ruda, także: руда
мәгълүм - znany, wiadomy
(тарих буенча (тарихта) мәгълүм кешеләр - osoby znane z historii)
(мәгълүм язучы - znany pisarz)
мәгълүм булганча - jak wiadomo
мәгълүм ит-әргә - czynić wiadomym, powiadamiać, obwieszczać, dawać znać, podawać do wiadomości
мәгълүмат - I wiedza, nauka
II informacja, wiadomość, dane
мәгънә - (w różn. znacz.) sens, idea, istota, znaczenie, pożytek
(шигырьнең тирән мәгънәсе - głęboki sens wiersza)
(күчерелмә мәгънә - znaczenie przenośne)
(сүзләрне кире мәгънәдә аңларга - rozumieć słowa w odwrotnym znaczeniu)
(Хуҗалыктан ни мәгънә чыгар? - Jaki pożytek z gospodarstwa?)
мәгънәсез - I bezsensowny, bezmyślny
II niedorzeczny, absurdalny
(мәгънәсез эш - robota głupiego),
III (obraźl.) durny
IV tępy, nierozgarnięty, niepojętliwy
мәгънәсезлек - nielogiczność, bezsens
мәгърифәт - oświata, kształcenie
(Мәгариф һәм фән министрлыгы - Ministerstwo Oświaty i Nauki)
мәгърифәтле - wykształcony
мәгъшук - (książk., poet.) kochany, ukochany, umiłowany
мәдәни - kulturalny, kulturowy
мәдәният - kultura
мәдәниятара - międzykulturowy, międzycywilizacyjny
мәет - martwy, nieboszczyk, trup
мәҗбүр - I zobowiązany,
II przymuszony, zmuszony
мәҗбур ит-әргә - zmuszać
мәҗбүри - I obowiązkowy, konieczny, definitywny,
II wymuszony, przymusowy
мәҗлес - I posiedzenie, zebranie,
II bankiet, uczta, biesiada,
III (książk., teatr.) akt, odsłona
(беренче мәҗлес - pierwszy akt, pierwsza odsłona),
IV (polit.) medżlis (rada starszych)
(Татар халкының Милли Мәҗлесе - Narodowy Medżlis narodu tatarskiego)
мәҗлестәге - biorący udział w uczcie (bankiecie)
мәҗлестәш - współbiesiadnik, współtowarzysz, kompan
мәҗүси - poganin. niewierny
мәзәк - I żart, dowcip, anegdota, kawał,
II figiel, psikus, zabawa
мәзәкче - I żartowniś, wesołek, satyryk,
II kpiarz, szyderca, ironista, prześmiewca, przedrzeźniacz
мәзәкчән - psotny, śmieszny, zabawny, pocieszny
мәйдан - plac
мәйданчык - placyk, estrada
мәкалә - artykuł (prasowy), kolumna, rząd, paragraf
мәкаль - I przysłowie
II aforyzm, sentencja, maksyma, przypowieść
мәкер - chytrość, cwaniactwo, krętactwo, wiarołomstwo, matactwo
мәкерле - krętacz, matach, cwaniak, wiarołomca
мәкерлек - chytrość, cwaniactwo, krętactwo, wiarołomstwo, matactwo, przebiegłość
мәкерлелек - chytrość, cwaniactwo, krętactwo, wiarołomstwo, matactwo, przebiegłość
мәктәп - szkoła, szkolny
мәнфәгать - zainteresowanie, interes
мәңге - I zawsze, bezustannie, cały czas, wiecznie, za każdym razem
(Мəңге яшə, газиз Ватаныбыз! - (z hymnu Tatarstanu) Żyj wiecznie nasza droga Ojczyzno!)
II dawno temu, bardzo dawno, od dawna, wiecznie
(Мин шушында мәңге яшимдер кебек. - Właśnie w podobnych miejscach mieszkam od zawsze.)
III nigdy, w żadnym czasie, w żadnym wypadku
(Мин мәңге аңа кияүгә чыкмыйм. - Nigdy za niego nie wyjdę za mąż.)
мәңге тузмас - niezniszczalny
мәңге-мәхшәргәчә - na wieki wieków (po Sąd Ostateczny)
мәңгегә - na zawsze, na wieki, bezpowrotnie
(мәңгегә югал-ырга - odchodzić do wieczności)
мәркәз - I centralny, środkowy
II centrum, stolica
мәрмәр - marmur
мәртәбә - I raz, razy
(берничә мәртәбә - kilka razy, niejednokrotnie)
II (książk.) ranga, pozycja, szarża, tytuł
(Aның мәртәбәсе олы. - Ma wysoką pozycję.)
III cześć, prestiż, autorytet
(Oстаның мәртәбәсе шәкертенә карап. - (przysłowie) O nauczycielu świadczą jego uczniowie.)
мәртәбә артыннан чаб-арга - uganiać się za tytułami
мәртәбәгә иреш-ергә - uzyskać pozycję, uzyskać tytuł
мәртәбәсе төш-әргә - stracić poważanie, autorytet
мәрхәмәт - łaska, przychylność, współczucie, miłosierdzie, pobłażliwość, wyrozumiałość
мәрхәмәт ит-әргә (кыл-ырга, күрсәт-ергә) - okazywać łaskę, miłosierdzie (współczucie, pobłażliwość)
мәрхәмәтле - miłosierny, łaskawy, litościwy, współczujący
мәрхәмәтсез - bezlitosny, bezwzględny, niemiłosierny, okrutny
мәрхүм - zmarły, umarły, nieboszczyk
мәсәлән - I (wtrącenie) przykładowo, powiedzmy, dajmy na to
II (wtrącenie) chociażby
Мәсих - (relig.) Mesjasz
мәскәү - moskiewski
мәсләк - I (książk.) przekonanie, przeświadczenie, światopogląd, ideologia
II (przen.) zasada, idea, cel, dogmat
мәслихәт - I (książk.) rada, zalecenie
(Cиңа бер мәслихәтем бар. - Mam dla ciebie jedną radę.)
II (predykatyw) dobra, dobrze, wypada, jest celowe
(Кунакка чакырсам, ни әйтерсең? - Бик мәслихәт, диярмен.
Jeśli zaproszę w gości co powiesz? - Powiem: bardzo dobrze.)
мәсхәрә - I pogarda, lekceważenie, drwina, szyderstwo
II wyśmiewanie, szydzenie
мәсхәрә ител-ергә - wyśmiewać, wyśmiewać się, szydzić, kpić, nabijać się
мәсхәрәлә-ргә - I naśmiewać się, natrząsać się, kpić, drwić, szydzić
II hańbić, bezcześcić, plamić, oczerniać, zniesławiać
III poniżać, upokarzać, szkalować, spotwarzać
мәсхәрәле - I haniebny, sromotny
II drwiący, szyderczy
мәсьәлә - zadanie, kwestia, problem
мәэлдә-ргә - meczeć, beczeć (o krowie, owcy, kozie)
мәхәббәт - miłość, sympatia (do kogoś) (patrz też: гыйшык, сөю, ярату)
(олы мәхәббәт - wielka miłość)
мәхәббәт тот-арга - kochać
мәхшәр - I (relig.) patrz: мәхшәр көне
II (przen.) tumult, rejwach, wrzawa, pandemonium, draka
мәхшәр көне - I (relig.) Dzień Sądu Ostatecznego, Armageddon
II (przen.) tumult, rejwach, wrzawa, pandemonium, draka
мәһабәт - I wspaniały, pyszny, majestatyczny
II pokaźny, imponujący, solidny, okazały
III mocny, piękny (o głosie)
мәһабәт рәвештә - majestatycznie
мәче - (zoolog.) kot
мәче борчагы - (botan.) malwa, ślaz (malva)
мәчет - (archit., relig.) meczet
(мулласына күрә мәчете - (przysłowie) Jaki mułła taki meczet)
мәшгуль - zajęty
(Ул үз эше белән мәшгуль. - Jest zajęty swoją pracą.)
мәшгуль бул-ырга - zajmować się (czymś)
(эше белән мәшгуль бул-ырга - zajmować się pracą)
мәшһүр - znany, wybitny, popularny
медаль - medal
медицина - medycyna
(ашыгыч медици́на ярдәме - pierwsza pomoc medyczna)
мен-әргә - I podnosić się, wspinać się, iść w górę,
II wznosić, podnosić,
III wjeżdżać, wchodzić,
IV (wprost i przen.) sadowić, wsiadać (na konia)
менә - I (zaimek) oto,
II (wykrzyk.) o, otóż,
III (partyk.) o, już, aż, nawet,
IV (partyk.) tak, na przykład, chociaż, przynajmniej, co najmniej,
V (partyk.) właśnie; właśnie tak, owszem
менә-менә - już, zaraz, niedługo, teraz, w tej chwili
менә башла-рга - poleźć
менге - wierzchowy
менге ат - koń wierzchowy
менгер-ергә - (potocz.) patrz: мендер-ергә I - III
мендәр - poduszka
(баш астына мендәр сал-ырга - podłożyć poduszkę pod głowę)
(фундамент мендәре - poduszka fundamentu)
мендәрче - kobieta przygotowująca pannę młodą do nocy poślubnej
мендәрчек - poduszeczka
мендер-ергә - I podnosić w górę kogoś, coś (łódkę na brzeg, ładunek na rampę),
II pomagać wejść, wleźć, podnieść się,
(баскычтан җитәкләп мендерергә - pomóc wejść na schody)
III sadzić, posadzić, podsadzić (na konia),
IV podnosić, podwyższać
менү - wspinaczka, wspinanie się
(Эвересткә менү - wspinanie się na Everest)
мең - tysiąc
(Мең дә бер кичә - Tysiąc i jedna noc (dosł.: wieczór))
меңгереп куелган - podniesiony
меңъеллык - tysiąclecie
мескен - I nieszczęśliwy, biedny, niefortunny, żałosny
(мескен караш - żałosny wygląd)
(Мескен ана һаман баласын юксына. - Nieszczęsna matka ciągle jeszcze tęskni za dzieckiem.)
II marny, kiepski, ubogi
(мескен кием - obogie ubranie)
(мескен тормышта яшәү - prowadzić marne życie, żyć ubogo)
III nieśmiały, lękliwy, bojaźliwy, wstydliwy
(Tавышы бик мескен чыга. - Jego głos brzmi nieśmiało.)
IV wygnaniec, bezdomny
(илдән илгә күчеп йөрүче мескен кешеләр - krążący od miejsca do miejsca bezdomni ludzie)
V (przen.) żałosny, nikczemny
(Нинди түбән, мескен кеше син! - Co z ciebie za nikczemny, żałosny człowiek!)
металл - metalowy
метеоантициклон - (meteorolog.) wyż
метод - metoda
методик - metodyczny
метр - metr
метро - metro
мех - I futro
(кеш мехы - futro z soboli)
(мех бүрек - czapka futrzana)
II futrzarski
(мех товар - towar futrzarski)
механизм - (wprost i przen.) mechanizm
механик - I mechanik
(заводның баш механигы - główny mechanik zakładu)
II (wprost i przen.) mechaniczny
(механик энергия - energia mechaniczna)
(механик иярү - mechaniczne naśladownictwo)
механика - mechaniczny
(теоретик механика - mechanika teoretyczna)
(меха́ника заводы - zakłady mechaniczne)
ми - I (anatom.) mózg
(баш мие - mózgowie)
(баш мие ялкынсыну - zapalenie mózgu)
(мигә кан йөгеру - wylew krwi do mózgu)
(баш мие тышчасы - opony mózgowe)
(арка мие - rdzeń pacierzowy)
II (przen.) głowa, rozum, umysł
(Башында миең булсын. - Miej rozum w głowie.)
III (kulin.) móżdżek. potrawa z mózgu
мизгел - I czas, pora, okres,
II chwila, moment
микроб - (biolog.) mikrob, bakteria
Микродулкын нурланышы - mikrofale
микродулкынлы мич - kuchenka mikrofalowa
микъдар - I miarka, doza
II objętość, rozmar
III (filozof.) ilość
(микъдарның сыйфатка әйләнүе - przechodzenie ilości w jakość)
IV jako poimek: w przybliżeniu
(бер минут микъдар вакыт үтте - przeszło około minuty czasu)
миләш - (botan.) jarzębina (drzewo i owoc)
миләш куагы - lasek jarzębinowy
миләш чыпчыгы - (zoolog.) kwiczoł
миләүшә - (botan.) fiołek (viola)
(исле миләүшә - fiołek wonny; кыр миләүшә - fiołek polny)
милек - I własność (osobista, wspólna, państwowa)
II majątek, mienie
(халык милекге - majątek narodowy)
милекле - zamożny, majętny
милектәш - współwłaściciel majątku (mienia)
милекче - posiadacz, dysponent własności (mienia)
милекчелек - własność prywatna
(хосусый милекчелек - prywatne interesy)
милләт - I narodowość, naród, lud
(төрле милләт кешеләре - ludzie różnych narodowości)
II naród, nacja (państwo, kraj)
(Берләшкән Милләтләр Оешмасы - Organizacja Narodów Zjednoczonych)
милләтара - międzynarodowy
(миллә́тара мөнәсәбәтләр - stosunki międzynarodowe)
милләттәш - rodak, współplemieniec
(милләттәш солдатлар - żołnierze tej samej narodowości)
милләтче - I (polit.) nacjonalista
II (polit.) patriota
милләтчел - (polit.) patriota
милләтчелек - (polit.) nacjonalizm
милли - narodowy
миль - mila
(диңгез миле - mila morska (równa 1852 m.)),
(коры җир миле - mila lżdowa (równa 1609 m.))
мин - ja
(Мин сине яратам. - Kocham cię.)
мина - (militar.) mina
миндаль - (botan., kulin.) migdał (amygdalus)
минеке - I mój, moja, moje (zazwyczaj w znaczeniu orzeczenia)
(Бу балта минеке. - To mój topór.)
II mój, moja, moje (w znaczeniu rzeczownikowym, o żonie, dzieciach, bliskich)
(Минеке өченче класска күчте. - Mój przeszedł do trzeciej klasy.)
(Минекеләргә сәлам тапшыр. - Przekaż moim pozdrowienia.)
минем - mój, moja, moje (possessivus (przypadek dzierżawczy) od мин)
минемчә - po mojemu, według mnie, moim zdaniem
(Минемчә булыр. - Będzie po mojemu.)
(Минемчә, син бераз ашыга төшкәнсең. - Moim zdaniem zbytnio się pośpieszyłeś.)
министр - minister
(чит ил эшләре министры - minister spraw zagranicznych)
министрлык - ministerstwo
минут - minuta
миң - pieprzyk, myszka, znamię (naturalne)
миңа - mnie, do mnie, na mnie, mi (allatyw od мин)
(Миңа әтием сәгать бүләк итте. - Mój tato podarował mi zegarek.)
мир - naczelnik, kierownik, szef, starszy, władający
(мир төкерсә, күл була - (przysłowie) szef plunie, będzie jezioro)
мирабель - (botan.) mirabelka (gatunek śliwy)
мирабель агачы - (botan.) mirabelka (drzewo)
мирабилит - (chem., med.) mirabilit, sól glauberska
мираж - (wprost i przen.) miraż
(чүлдәге мираж - fatamorgana, miraż na pustyni)
миражланып - jak miraż
мирар - niejednokrotnie, wielokrotnie
мирарән - niejeden raz, wielokrotnie, często
мирас - I spadek, sukcesja, dziedzictwo
II spuścizna
(Г. Тукайның әдәби мирасы - literacka spuścizna G. Tukaja)
мираслык - I dziedziczność, sukcesyjność
(мираслык күренеше - zjawisko dziedziczności)
II przeznaczony dla spadkobierców
(мираслык йорт - dom przeznaczony dla spadkobierców)
мирза - (hist.) mirza, szlachcic (patrz też: мурза)
мисал - przykład
миски - miska, rondel, naczynie
миссия - misja
Мисыр - (geograf.) Egipt
(Гарәб Мисыр Җөмһүрияте - Arabska Republika Egiptu)
митинг - meeting, wiec
миф - (wprost i przen.) mit
михнәт - I cierpienie, poniewierka, ubóstwo,
II trud, praca
мич - I piec, piecyk
II palenisko
мичкә - I beczka,
(агач мичкә - drewniana beczka)
II (przen., lekceważąco.) beczka sadła (o tłuściochu)
мичкәдәй - beczkowaty, tłuścioch (o opasłym człowieku)
мичкәләп - beczką, beczkami, w beczkach
(Кымызны мичкәләп китерәләр. - Kumys przywożą w beczkach.)
мичкәле - beczkowy, z beczki
мичкәсыман - (techn.) beczkowaty, beczkokształtny
мичкәче - bednarz
мода - moda
(хәзерге заман модасы - aktualna moda)
модалар күрсәтү - pokaz mody
модель - I (w różn. znacz.) model
II typ, marka, model
III wzór, makieta, szablon
могҗиза - cud, czary
молекула - (chem., fiz.) cząsteczka, molekuła
момент - chwila
монау - oto to, właśnie to
(монау кеше - oto ten człowiek)
(монавы тагы - jeszcze właśnie to)
монда - I tu, tutaj
(Монда юк инде ул. - Jego już tu nie ma.)
(Монда ни эшләп торасың? - Co ty tu robisz?)
(Өметләр баглама, монда керүче! - Porzućcie wszelką nadzieję, wy, którzy tu wchodzicie
(napis nad bramą piekielną w "Boskiej Komedii" Dantego).)
(тегендә дә, монда да - i tam i tu)
(Бер аягың анда булса, бер аягың монда булсын! - (powiedzenie)
Spływaj w podskokach! (dosłow.: Jedną nogę miej tu a drugą tam))
(монда хәтле (чаклы) - dotąd)
(Килегез монда! - Chodźcie tutaj!)
II w tym, w tej sprawie
(Монда мин сиңа ярдәм итә алмыйм. - W tej sprawie nie mogę ci pomóc.)
мондагы - tutejszy, miejscowy
мондый - I taki, podobny, takiego rodzaju
(Мондый түгел иде ул. - On nie był taki.)
II kolejny, następny, następujący
(Мондый көн тәртибе тәкъдим ителә. - Proponuje się następujący porządek dnia.)
моннан - odtąd
монтаж - montaż
моны - I to, tego
(Моны бөтенесе дә аңлар дип уйлыйм. - Myślę, że wszyscy to zrozumieją.)
II to, o tym
(Моны бөтен урам белә. - O tym wie cała ulica.)
(Кем әйтте моны? - Kto ci to powiedział?)
III to już, o tym już
(Моны гына беләбез - To już wiemy.)
монысы - ten, to (z liczby bliskich, znanych przedmiotów, podmiotów)
(Тегесен беләм, ә монысы каян килде? - Tego to znam zaś ten to skąd się wziął (przyszedł)?
(Бу сиңа бүләк, монысы - балага. - To jest prezent dla ciebie, a ten jest dla dziecka)
моң - I melodia, motyw, przyśpiewka
(халык моңнары - melodie (przyśpiewki) ludowe)
II mocne odczucie, silna emocja
(моң белән җырлау - z śpiewanie z zaangażowaniem (emocjonalnie))
III smutek, przygnębienie, tęsknota, liryzm
моң-зар - smutek, przygnębienie, tęsknota, ból, przeżywanie
моң-зарлы - smętno-tęskny, smętno-żałobny, smutny, nieszczęśliwy
моңа - do tego, niego, na tego, niego, w to, w niego, z tym (allatyw od zaimka wskazującego бу)
(моңа кушылып китәргә - przyłączyć się do tego)
(Моңа ни булган? - Co z tym (z nim) się stało?)
моңа кадәр - do teraz, do tego czasu
моңа-ерга - zasmucać, smucić, martwić, tęsknić (patrz też: моңлан-ырга I)
моңайт-ерга - wzbudzać w kimś uczucie smutku, zasmucać (strona sprawcza od моңа-ерга)
(Хатлар көтү кешене моңайта. - Czekanie na listy zasmuca człowieka.)
моңарчы - do teraz, dotąd, do tego czasu
(Моңарчы бик тыныч иде. - Do teraz było bardzo spokojnie.)
(Моңарчы мин аңа ышана идем. - Dotąd mu wierzyłem.)
моңача - patrz: моңарчы
моңлан-ырга - I zasmucać, smucić, martwić, tęsknić (patrz też: моңа-ерга)
II śpiewać smętne, melancholijne, żałobne pieśni
моңланып - smętnie, smutno, markotno
моңлы - I emocjonalny, liryczny (wiersz, pieśń, utwór)
II melodyjny, śpiewny, rozśpiewany (głos)
III smutny, markotny; tęskny
(моңлы йөз - smutna twarz)
IV o pejzażu: taki który wzbudza smutek
моңлы-зарлы - tęskno-smętny, smętny, pełen smutku i tęsknoty
моңсу - smutny, markotny, smętny, wywołujący smutek
морад - życzenie, pragnienie, chęć, cel (
морҗа - komin
морза - (hist.) mirza, szlachcic (patrz też: мурза)
морзам - (dialek.) mój maleńki, mój kochany
моряк - marynarz
мосафир - (książk.) podróżnik, wędrowiec, przechodzeń, przejezdny, pasażer
(мосафирларга культуралы хезмәт күрсәт-ергә - kulturalnie obsługiwać pasażerów)
москит - (zoolog.) moskit (phlebotomus)
мотлак - absolutnie, bezwarunkowo, koniecznie
мотлак түгел - nie jest konieczne
мотоцикл - motocykl
мохит - środowisko
мохтаҗ - I potrzebujący (czegoś), doświadczający potrzeby, niedostatku, biedny, ubogi, żebrak
II (predykatyw) potrzebujący
(Ул кеше ярдәменә мохтаҗ. - On potrzebuje pomocy.)
(акчага мохтаҗ бул-ырга - potrzebować pieniędzy)
мөбарәк - (rel., przest.) wysoki, wzniosły, święty, błogosławiony
(мөбарәк дәрәҗә (урын) - wysoki urząd)
(мөбарәк бәйрәм - święto)
(Мөбарәк җир! - Błogosławiona ziemia!)
(Бәйрәмегез мөбарәк булсын! - Niech się święci wasze święto!)
(Яшь гаилә мөбарәк булсын! - Niech będzie błogosławiona młoda rodzina!)
мөгаен - (wtrącenie) niewątpliwie, oczywiście
мөгаллим - nauczyciel
мөгамәлә - stosunek (do kogoś, czegoś), traktowanie (kogoś, czegoś)
мөгамәлә ит-әргә - odnosić się (do kogoś, czegoś), traktować (kogoś, coś)
(йомшак мөгамәлә ит-әргә - traktować uprzejmie)
мөгамәләле - mający dany stosunek, odnoszący się w jakiś sposób
(каты мөгамәләле кеше - grubianin, człowiek źle traktujący innych)
мөгез - róg, rogi
мөгезборын - (zoolog.) nosorożec
мөгезле - rogaty
мөддәт - I termin, czas,
II przerwa, odstęp czasu
мөдир - kierownik, zarządzający, administrator
мөдирлек - posada zarządzającego
мөдиррат - (med.) środki moczopędne
мөлкәт - dobytek, majątek
мөлкәтле - zamożny, majętny, bogaty
мөмкин - I (predykatyw) wolno, jest dozwolone,
II możliwy, realizowalny,
III zapewne, prawdopodobnie
мөмкин кадәр - możliwie
мөмкин түгел - niemożliwe
мөмкинлек - I możliwość,
II prawdopodobieństwo
(мокинлеге аз булган - nieprawdopodobny)
мөнәсәбәт - I odnoszenie się, postawa (wobec kogoś)
(Безнең яхшы мөнәсәбәтләр. - U nas występują dobre stosunki.)
II związek miłosny, romans
(Ул хатынын икенче бер ир белән мөнәсәбәттә гаепли.
- Obwinia żonę o romans z innym mężczyzną.)
(җенси мөнәсәбәт - stosunek płciowy)
мөнбəр - I (relig.) minbar, mimbar, w meczecie miejsce z którego przemawia prowadzący modły
мөрәҗәгать - apel, zwracanie się
(Tынычлык Яклаучыларның Бөтендөнья Конгрессы Мөрәҗәгать
- Apel Międzynarodowego Kongresu Obrońców Pokoju)
мөрәҗәгать ит-әргә - zwracać się (do kogoś, czegoś), odwoływać się (do kogoś, czegoś)
(фольклор материалларына мөрәҗәгать ит-әргә
- odwoływać się do materiałów folklorystycznych
мөстәкыйль - niepodległy
мөхаль - (książk.) niemożliwy, nieprawdopodobny, niewykonalny
мөхәррәм - nazwa pierwszego miesiąca muzułmańskiego roku księzycowego
мөһаҗат - kpina, drwina, szyderstwo, satyra
мөһаҗәмә - napad, nalot
мөһаҗәрәт - przesiedlenie, emigracja
мөһер - pieczęć
(мөһер бас-арга - stawiać pieczęć)
мөһим - I ważny, istotny, doniosły, rzeczywisty,
II aktualny,
III istotnie, rzeczywiście
мөштек - ustnik
муен - I szyja
II gardło
III szyjka (butelki)
IV (geograf.) przesmyk
муенса - I korale, kolia, naszyjnik
(бриллиант муенса - naszyjnik z brylantów)
II (potocznie) obroża
(эт муенсасы - psia obroża)
муенчак - obroża
(эт муенчак - psia obroża)
музей - muzeum
музыка - (wprost i przen.) muzyka
(Шопен музыкасы - muzyka Chopina),
(музыка коралы - instrument muzyczny),
(урман музыкасы - muzyka lasu)
музыкант - muzyk
мул - I dostatni, bogaty
(мул яшәргә - żyć w dostatku),
II (potocz.) duży, wielki, obszerny, obfity, rozległy
(мул плащ - obszerny płaszcz)
III (zoolog.) muł (mieszaniec klaczy konia domowego z ogierem osła)
мулла - I (relig.) mułła
II (przen..) piśmienny, uczony, wykształcony
муллык - I obfitość, dostatek, urodzaj, bogactwo,
II przestronność, pełnia
мундир - mundur
мундштук - ustnik
мунча - (w różn. znacz.) łaźnia
мурза - I (hist.) dziedziczny tytuł o przybliżonym znaczeniu kniaź (patrz też: мирза, морза)
II (hist.) piśmienny, uczony, pisarz
III (przen.) szef, pan, panisko
(Әтәч үз чүплегендә үзе мирза. - (powiedzenie) Kogut jest panem na swoich śmieciach.)
мускул - (anatom.) muskuł
мусс - mus, przecier
мүк - (botan.) mech
мүк җиләге - (botan.) żurawina (vaccinium oxycoccus)
мыгырда-рга - (w różn. znacz.) warczeć, burczeć, mamrotać, gderać
мыек - I wąs, wąsy (u człowieka)
II wąsy, wici, czułki (u owadów i roślin)
мыекбай - wąsacz, człowiek z dużymi wąsami
мыеклы - wąsaty, mający wąsy
мыжылда-рга - I roić się, mrowić się
(базар мыжылдый - bazar mrowi się)
II warczeć, burczeć, mamrotać
мылтык - (militar.) karabin
мыскыл ит-әргә - wyśmiewać się, szydzić
мыскыл итеп - żartobliwie
мыскылла-рга - I zabawiać się, naśmiewać się, wyśmiewać
II poniżać, obrażać, bezcześcić
мыскыллы - kpiący, drwiący, pogardliwy, podły, nikczemny
мыш-мыш кил-ергә - sapać, dyszeć
* * * *
Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "м" - ok. 320)