Słownik tatarsko-polski

А  Ә  Б  В  Г  Д  Е  Ж  Җ  З  И  Й   К  Л  М  Н  О  Ө  П  Р  С  Т  У  Ү  Ф  Х  Һ  Ч  Ш  Ы  Э  Ю  Я 

К

k. (карагыз) - patrz
каб-арга - I brać do ust, wkładać do ust
                II jeść
                III kąsać, ugryźć, chwycić zębami
                IV brać (o rybie)
                V przyjmować (lekarstwo)
                VI (przen) trafiać, dostawać się, wpadać (np. w pułapkę, w bagno)
кабак - I (botan.) dynia,
            II powieka
                (күз кабаклары йомылган - zamknięte oczy)
            III karczma, szynk
кабак баш - głupi, pustogłowy
кабак тастымалы - pijak, pijanica, alkoholik
кабаланып - pośpiesznie, śpiesznie
кабалан-ырга - śpieszyć się
кабалап - zawzięcie, ostro, gwałtownie
                (Эт кабалап өрә. - Pies zawzięcie szczeka.)
кабан - (zoolog.) dzik (sus scrofa)
кабан дуңгызы - (zoolog.) dzika świnia (sus scrofa)
кабартма - I (kulin.) bułeczka maślana, placek,
                  II wypukły
кабарчык - I bąbel, obrzęk, guz
                      (Ишкәк белән ишүдән кулга кабарчыклар чыкты. - Od wiosłowania na rękach pojawiły się bąble.)
                  II pęcherzyk, bańka
                      (һава кабарчыгы - pęcherzyk powietrzny (w szkle))
кабат - I powtórnie, ponownie,
            II jeszcze raz, znowu
кабатла-рга - powtarzać
кабат-кабат - niejednokrotnie
кабатлаулы үткəн заман хикəя фигыль. - (lingw.) czas przeszły wielokrotny trybu oznajmującego
кабахәтлек - I obrzydliwość, ohyda, brzydota
                      II nieprzyzwoitość, nieprzystojność, gorszący charakter czegoś
                     III podłość, nikczemność, niegodziwość
кабель - przewód, kabel
кабер - mogiła, grób
                (туганнар кабере - bratnia mogiła)
кабер ал-ырга - (przen.) umierać
кабер каз-арга - (przen.) kopać grób, szykować komuś śmierć
кабер ташы - kamień nagrobny
каберлек - cmentarz
кабил - I plemię, ród
                (күчмә кабиләләр - plemiona koczownicze)
                (кабилә башлыгы - starszyzna rodowa)
            II lud
кабиләчелек - plemienny, szczepowy
кабул - zgoda (wyrażenie zgody)
             (w prawie islamskim zgoda drugiej strony na proponowaną umowę)
кабул бул-ырга - stawać się, spełniać się
                              (теләгем кабул булды - spełniło się moje życzenie)
кабул бүлмәсе (кабул итү бүлмәсе) - sala przyjęć, pokój przyjęć, poczekalnia
кабул ит-әргә - I (w różn. znacz.) przyjmować, przyjąć (towar, ustawę, pracę, pod komendę, w skład czegoś)
                            (партиягә кабул ит-әргә - przyjąć do partii)
                            (кабул итү имтиханнары - egzaminy wstępne (rekrutacyjne))
                        II przyjmować (gości), dawać audiencję
                            (директорның кабул итү сәгатьләре - godziny przyjęć dyrektora)
                        III przyjmować (poród), okazywać pomoc (przy porodzie)
кабул итәрлек - akceptowalny, do przyjęcia (patrz też: кабул ителерлек)
кабул ител-ергә - zostać przyjętym, dostać się
кабул ителгән - przyjęty, powszechnie przyjęty
кабул ителерлек - akceptowalny, do przyjęcia (patrz też: кабул итәрлек)
кабул ителмәслек - nie do przyjęcia, niedopuszczalny
кабул күр-ергә - I być zgodnym
                            II przyjmować patrz też: якын ит-әргә)
кабул кылырга - przyjmować (patrz też: кабул ит-әргә)
кабул мәҗлесе - przyjęcie (oficjalne)
кабулым юк - nie podoba się, nie leży
кабыз-ырга - zapalać
кабык - I (w różn. znacz.) kora, skórka, strup
                (агач кабыгы - kora drzewa)
                (усак кабыгы - strup na ranie)
                (баш миенең кабык катлавы - kora mózgowa)
            II łyko
            III łupina, skórka
                (лимон кабыгы - skórka cytryny)
                (бәрәңге кабыгы - łupina kartofla)
            IV skorupa (orzecha), skorupka (jajka)
            V strąk (grochu, fasoli)
            VI (geolog.) powłoka, skorupa
                (җир кабыгы - skorupa ziemska)
            VII (przen.) okrycie, odzież
                (Кешенең тышкы кабыгына карама. - Nie patrz na powierzchowność człowieka.)
кабым - kawał (czegoś), kęs, kąsek
              (бер кабым икмәк - kęs chleba)
              (соңгы кабымын иптәшенә бир-ергә - oddać przyjacielowi ostatni kęs)
кабымлык - zakąska, przekąska, lekkie jedzenie
                    (өстәлгә кабымлык кую - podać na stół zakąskę)
кабын-ырга - I zapalać się, zacząć płonąć, zapłonąć, zaświecić się
                      II (przen.) poczerwienieć
                            (Йөзе шаклыктан кабынды - Jego twarz poczerwieniała ze zdziwienia)
                      III (przen.) zapalić się, zadziałać
кабырга - I (anatom.) żebro,
                II krawędź, skraj, strona, bok (czegoś)
                    (өстәл кабыргасы - krawędź stołu)
                    (кубның унике кабыргасы бар - prostopadłościan ma dwanaście krawędzi)
                III zbocze, stok, pochyłość (góry, pagórka)
кабырчык - muszla, muszelka
кавын - (botan.) melon (cucumis melo)
кавын агачы - (botan.) papaja (patrz też.: папайа)
кавырсын - I lotka (ptasiego skrzydła)
                    II plastik, tworzywo sztuczne
кавыштыр-ырга - I zgromadzać, zestawiać, stykać
                                 (Тормыш кавыштырыр әле безне тагын да. - Życie z pewnością nas jeszcze zetknie.)
                              II łączyć (ślubem), umożliwiać wspólne życie
                                 (Aта-аналары аларны кавыштырырга теләмәгәннәр.
                                     - Rodzice nie chcieli by się pobrali (by ich połączono ślubem).)
каг-арга - I wbijać (np. gwóźdź), przygwoździć
                II stukać, bić (o zegarze)
                III bić, przybijać (o fali)
                IV klepać (po plecach), trząść, wytrząsać, wytrzepywać
                V machać, wymachiwać (skrzydłami)
                VI (przenośn.) gnębić, uciskać
кагарга-суг-арга - I bić, walić, tłuc
                            II obrażać, krzywdzić, ciemiężyć, prześladować
кагу - stukot
кагыйдә - I reguła, zasada, norma, prawo
                    (урам хәрәкәте кагыйдәләре - reguły ruchu ulicznego)
                II porządek, plan, reżim, tryb
                III (przen. dogmat, nauka, kanon
                    (дин кагыйдәләре - dogmaty (nauki) religii)
кагыл-ырга - I dotykać, poruszać, potrącać, zaczepiać
                            (чәчләргә кагыл-ырга - dotykać włosów)
                       II uderzać (o falach)
                      III zabierać, przywłaszczać
                            (кеше әйберене кагыл-ырга - zabierać cudzą własność)
                       IV (przen.) dotykać (czegoś), poruszać (coś)
                            (Ул үзәннең китабында фонетика мәсьәләсенә дә кагылган. - W swojej książce poruszył także zagadnienia fonetyki.)
                        V (przen.) dotyczyć (czegoś, kogoś), odnosić się (do czegoś)
                            (Кичәгә сүзләр сиңа да кагыла. - Wczorajsze słowa odnoszą się także do ciebie.)
кадак - I gwóźdź
                (кадак суыргыч - łom)
            II (potocz.) wieszak, wieszadło,
            III (przen.) gwóźdź (najważniejsza część zdarzenia)
                (концерт программасының кадагы - бию - gwoździem programu koncertu jest taniec)
            IV funt (miara wagi)
кадәр - I (poimek) (z allatywem) do (wskazując na dystans, czasowy, przestrzenny, pełności itp)
                (Казанга кадәр - do Kazania)
                (сугышка кадәр - do (czasu) wojny)
                (кичкә кадәр - do wieczora)
                (тамчысына кадәр эчеп бетер-ергә - wypić do kropli)
            II (poimek) (z allatywem) aż do, nawet i …, aż …
                (Балаларга кадәр килде. - Przyszły nawet dzieci., dosł.: Przyszli aż do dzieci.)
            III (poimek) w porównaniu z czymś:
                (ат башы кадәр - wielkości końskiej głowy)
            IV (poimek) (z czasownikiem w formie na -ган, -дан) ile, ile można, jak można
                (Кулдан килгән кадәр тырышырбыз. - Postaramy się ile się da.)
                (булдыра алган кадәр йомшак бас-арга - iść najmiękcej jak się da)
кадер - I godność, cześć, szacunek, honor
           II cena, wartość
          III autorytet, respekt, poszanowanie, poważanie
кадерле - I drogi, kochany, zaszczytny, honorowy
                II drogi, cenny, drogocenny,
                III (przen. poet.) tajemny, ukryty, intymny
кадерлем (минем)! - (przy zwracaniu się) mój/moja drogi/droga!
кадерсез - I nieszanowany, niegodny szacunku,
                  II nieistotny, błahy, nieceniony
кадр - kadra
          (кадрлар бүлеге - dział kadr)
          (армиядә кадр хезмәттә бул-ырга - być w wojsku zawodowym (na służbie kadrowej))
          (кадрлар учагы - kuźnia kadr)
каек - łódka, czółno
каекчы - I przewoźnik, łodziarz, łódkarz
               II szkutnik, budowniczy łodzi
каен - (botan.) brzoza
каен җиләге - (botan.) poziomka (fragaria)
каенага - starszy brat męża albo żony
каенана - świekra, teściowa
каената - świekr, teść
каене - młodszy brat męża
каенигәч - starsza siostra męża
каениш - młodszy brat żony
каенлык - (botan.) brzezina, las brzozowy
каер-ырга - I odrywać, wydzierać
                    II wywrócić, wykręcać, skręcać (rękę)
                    III odciągać
                    IV (przen.) skręcać, zwijać, brać na bok
                    V (przen.) chylić, giąć, krzywić, nachylać
каерыл-ырга - I forma bierna od каер-ырга
                        II obracać się, wyłączać, skręcać (w stronę)
                        III posuwać się wstecz, cofać się
каеш - (w różn. znacz.) rzemień, rzemyk, pas
            (каеш камчы - rzemienny knut)
            (ияр каешлары - rzemyki od siodła)
            (бил каешын ышандырырга - popuszczać pasa)
каз - (zoolog.) gęś
каз-ырга - I kopać, ryć,
                II wykopywać,
                III wydobywać (kopalinę),
                IV dłubać,
                V (przen.) wyszukiwać (coś złego), wykopywać
каза - I bieda, nieszczęście, niedola,
          II zagłada (bydła),
          III nieszczęśliwy wypadek, straty (w gospodarce)
казакъ - Kazach
Казакъстан - (geograf.) Kazachstan
Казакъстан Республикасы - (geograf.) Republika Kazachstanu
казан - I kocioł
            II płytki dół (pod wodą lub na ziemi)
            III centrum, miejsce zgromadzenia (kogoś, czegoś)
                (караклар казаны - miejsce zgromadzenia złodziei)
казан-ырга - zasługiwać, nabywać, zyskiwać, zjednywać sobie,
                        (дөньякүләм мәшһүрлек казан-ырга - zyskać światowy rozgłos)
казаныш - dorobek, osiągnięcie, sukces, dokonanie, zdobycz, przejęcie
казы - (kulin.) wędzonka, boczek (koński) (patrz też: казылык)
казый - kadi, sędzia muzułmański
казык - kół, kołek, pal, drąg
казык читән - płot, parkan
казылык - I (kulin.) wędzonka, boczek (koński) (patrz też: казы)
                  II kiełbasa domowej roboty
кай - I (zaimek pytający) jaki, który
            (Кай якка? - W którą stronę? w jakim kierunku?)
            (Җил кай яктан исә? - Z której strony wieje wiatr?)
            (Сез кай якныкы? - Skąd pochodzicie? (Z jakich stron jesteście?))
        II pewien, jakiś, inny, inna
            (кай кешеләр - pewni ludzie)
            (кай көннәрдә - w niektóre dni)
кайбер - pewien, jakiś, inny, oddzielny
кайбер җирдә - gdzieniegdzie
кайберәүләр - jacyś, jakieś, byle jacy
кайвакыт - czasami, niekiedy, sporadycznie
кайгы - I smutek, zmartwienie, zgryzota, boleść, rozpacz,
            II (potocznie) troska, zabiegi (o coś)
кайгылы - przykry
кайгырт-ырга - I martwić się, smucić,
                          II troszczyć się, opiekować się
                              (бала турында кайгырт-ырга - zaopiekować się dzieckiem)
кайгырту - staranie
кайгыртучан - opiekuńczy
кайгысыз - I bez żalu, bez smutku, bez trosk
                  II beztroski, spokojny, cichy
                  III lekkomyślny, bezmyślny, nierozważny
кайда - I (w różn. znacz.) gdzie
                (Кайда син? - Gdzie jesteś?)
                (Кайда тәртип, шунда эш алга бара. - Gdzie dyscyplina tam i robota idzie lepiej.)
                (Кайда синең вәгъдәң? - Gdzie twoja obietnica?)
            II (jako partykuła) gdzie już, gdzie tam
                (Кайда сезгә бару, вакытым юк. - Gdzie tam was odwiedzać - czasu nie ma.)
кайдадыр - gdzieś
кайдан - (zaimek pytający) skąd, odkąd
                (Бу китапны кайдан алдың? - Skąd wziąłeś tę książkę?)
кайдандыр - skądś tam, skądkolwiek
каймак - (wprost i przen.) śmietana
                (салатка каймак сал-ырга - doprawić sałatę śmietaną)
                (Залда шәһәрнең каймагы җыелган. - W sali zebrała się miejska śmietanka (elita miasta).)
каймыг-ырга - (med.) zwichnąć się
                         (аяк каймыкты - noga zwichnęła się)
кайна-рга - I gotować
                    II kipieć, wrzeć, bulgotać
                    II (przen.) przemieszczać się chaotycznie
кайнаган су - wrzątek (patrz też: кайнар су)
кайнар - gorący
кайнар су - wrzątek (patrz też: кайнаган су)
кайнатма - wywar, wyciąg, esencja
кайры - I (botan.) kora
                (тал кайрысы - kora wierzbowa),
            II garbowany
                (кайры тун - kożuch)
кайсы - I (zaimek pytający) który, jaki
                (Син кайсы мәктәптә укыйсың соң? - W której to szkole uczyłeś się?)
            II jakiś, pewien
кайсыбер - jakiś, niektóry, inny
кайт-ырга - I wracać, powracać
                        (Ялкын янар горурлыгың кайтар, татар
                            - twoja gorejąca płomieniem duma wróci, tatarski narodzie, (z piosenki "Бөек Татар")
                    II iść, pójść, wstąpić, przybywać, przychodzić, przyjeżdżać
                    III spadać, spaść, ubywać (o wodzie)
                    IV (przenośnie) odmówić, wyrzec się
кайтаваз - echo
кайтар-ырга - zdać, oddawać
кайтым - (lingw.) zwrotny
                (кайтым юнәлеше - strona zwrotna)
кайф - dobre samopoczucie, zadowolenie, przyjemność, rozkosz
кайчакта - czasami, niekiedy
кайчан - (zaimek pytający) kiedy, w jakim czasie
                (Безгә кайчан киләсең? - Kiedy przyjdziesz do nas?)
кайчан да булса - kiedykolwiek
кайчандыр - kiedyś (nie wiadomo kiedy)
кайчы - nożyczki, nożyce
какла-рга - schnąć, wysychać, ususzyć
каклаган - (kulin.) suszony
какс-ырга - I pleśnieć, zapleśnieć,
                    II gorzknieć, jełczeć
                    III (przen.) psuć się, stawać się zacofanym, uszkadzać się
кактус - (botan.) kaktus
какыр-ырга - charkać, odcharkiwać
какырык - flegma, plwocina
какча - chudy, szczupły
какша-рга - I chwiać, chwiać się, obluzowywać się
                        (Ишек какшаган. - Drzwi obluzowały się.)
                    II (przen.) rozchwiewać się, nadwątlić, osłabnąć, niszczeć
                        (Tәртип какша́мый. - Dyscyplina nie osłabła.)
какшамас - niezniszczalny, niezłomny, niezachwiany, solidny, trwały
какшамаслык итеп - mocno
кал-ырга - I (w różn. znacz.) zostać, zostawać, pozostawać, trwać, zachowywać się
                      (кышка авылда кал-ырга - zostać we wsi na zimę)
                      (Тәрәзә ачык калды. - Okno pozostało otwarte.)
                      (Аның сүзләре генә калды. - Pozostały tylko jego słowa.)
                      (Үзем үлсәм, балаларым кала. - Sam umrę lecz dzieci zostaną.)
                      (класстан күчми кал-ырга - zostać w w tej samej klasie)
                      (Йортның нигезе генә калган. - Zachował się jedynie fundament domu.)
                      (Җиләкнең үз тәме калган. - Utrzymał się swoisty smak jagody.)
                  II pozostawać, pozostać, brakować (o czasie, odległości itp.)
                      (Ике чакрым барасы калды. - Do przejścia zostało dwie wiorsty.)
                      (Дәрес бетәргә ун минут калды. - Do zakończenia lekcji zostało dziesięć minut.)
                  III pozostawać, pozostać, znajdować się, znaleźć się, okazać się
                      (урамда кал-ырга - znajdować się na ulicy)
                      (гаепле кал-ырга - okazać się (być) winnym)
                      (уңайсыз хәлдә кал-ырга - popaść w kłopotliwe położenie)
                      (эшсез кал-ырга - pozostawać bez pracy)
                      (ятим кал-ырга - zostawać sierotą)
                  III stracić, zgubić
                      (әтисез кал-ырга - stracić ojca)
                      (аяктан кал-ырга - utracić nogi, stać się beznogim)
                      (күздән кал-ырга - utracić wzrok, oślepnąć)
                  IV bezosob.: zostawać tylko ..., trzeba tylko ..., należy tylko ..., trzeba będzie...
                      (Хат язасы гына калды. - Pozostało już jedynie napisać list.)
                      (Ашыгырга кала. - Trzeba będzie się pośpieszyć.)
                  V jako poimek кала: za..., do..., poza, oprócz
                      (поезд китәргә биш минут кала килеп җит-әргә - przyjść za pięć minut do odjazdu pociągu)
                      (бер минут кала дигәндә генә... - tylko minutę do...)
                      (әдәбияттан кала музыка белән дә шөгыльлән-ергә - oprócz literatury zajmować się jeszcze i muzyką)
                 VI jako czasownik pomocniczy nadaje czasownikowi głównemu:
                      1) znaczenie wynikowe:
                          (туктап кал-ырга - zatrzymać się)
                          (аптырап кал-ырга - speszyć się)
                          (Скрипка тавышы тынып калды. - Dźwięki skrzypiec ucichły.)
                      2) znaczenie niedokończenia czynności:
                          (эзли кал-ырга - nadal szukać, kontynuować szukanie)
                          (карап кал-ырга - patrzeć, przyglądać się)
кала - miasto, twierdza
калай - I blacha
            II żelazo, blacha żelazna,
            III brytfanna
калак - łyżka
каләм - I (wprost i przen.) pióro (do pisania)
                (каләм осталары - mistrzowie pióra)
            III (potocznie) ołówek
                (буяу каләме - kredka)
            IV (przenośnie) styl
календарь - kalendarz
калг-ырга - I zdrzemnąć się, drzemać
                      II (przen.) uspokajać się, zapominać się
                          (калгыган хисләрне уят-ырга - budzić zapomniane emocje)
калган - pozostały
калдык - I reszta, nadwyżka, nadmiar
               II w liczbie mnogiej: калдыклар resztki, szczątki, pozostałości, ślady (czegoś)
                  (җимерелгән машина калдыклары - szczątki rozbitego samochodu)
                  (элекке матурлыгының калдыгы - ślady minionego piękna)
              III odpady, produkty uboczne
              IV (matemat.) reszta
                  (Дүрт икегә калдыксыз бүленә. - Cztery dzieli się przez dwa bez reszty.)
              V (przen.) przeżytek
                  (искелек калдыклары - przeżytki przeszłego)
             VI (wprost i przen.) poślad, plewy
калдыр-ырга - I pozostawiać, zostawić, porzucić
                            (Мине кемгә калдырдың? - Dla kogo mnie porzuciłeś?)
                        II zostawiać (z tyłu), wyprzedzać, przegonić
                            (ямьсез тойгы калдырырга - pozostawić niedobre wrażenie)
                        III (przen.) stawiać, postawić
                            (мыекны калдырырга - zapuścić wąsy)
                            (кунарга калдырырга - zostać na nocleg)
                        III (przen.) odkładać, zwlekać, zostawiać, porzucać
                            (сорауны җавапсыз калдырырга - pozostawić pytanie bez odpowiedzi)
калҗа - I kawałek, plasterek, kąsek (mięsa)
              (Капкан саен калҗа булмый. - (przysłowie): Nie zawsze w sieć trafia kąsek.)
            II (przen) wygodne miejsce, wygodna praca
калк-ырга - I unosić się, podnosić się
                        (урыннан калк-ырга - unieść się z miejsca)
                    II wschodzić
                        (урман артыннан кояш калыкты - zza lasu wzeszło słońce)
                    III wynurzać się, wyłaniać się
                        (төн булды, йолдызлар калыкты - gdy przyszła noc wyłoniły się gwiazdy)
                    IV pojawiać się, powstawać
                        (Күптәнге истәлекләр калыкты. - Pojawiły się dawne wspomnienia.)
калкан - (wprost i przen. tarcza, osłona
калкулык - pogórek, wzniesienie, górka
калпак - I kołpak, czapka
              II pokrywka, zaślepka
              III (techn.) kołpak
калфак - (etnograf.) kałfak, tradycyjne tatarskie ozdobne kobiece nakrycie głowy
калтыра-рга - I drżeć, dygotać, trząść się
                          (аяк куллар калтырый - ręce, nogi się trzęsą)
                          (салкыннан калтыра-рга - drżeć od chłodu)
                       II walić, bić pośpiesznie
                          (Aчудан йөрәгем калтырый. - Z gniewu serce mi bije (pośpiesznie).)
                      III migotać, drżeć (o ogniu, świetle)
                          (Шәм уты калтырый. - Ogień świecy migoce.)
калым - I (etnograf.) kałym, wykup,
            II (przenośnie) nielegalny dochód
калын - I gruby (o płaskich przedmiotach)
            II gęsty, częsty
            III niski (o głosie)
            IV gruby (o tkaninie)
            V gęsty (o włosach)
калып - I prawidło (do butów)
             II (wprost i przen.) forma (do wyrobu różnych przedmiotów), sztanca
калыш-ырга - I odstawać, pozostawać w tyle, opóźniać się
                           (олылардан калышмарга - nie odstawać od rówieśników)
                       II (przen.) ustępować (w czymś, być gorszym
                           (Драматургның соңгы пьесасы алдагыларынннан шактый калыша.
                                         - Ostatnia sztuka dramarurga znacznie ustępuje poprzednim.)
кальций - (chem.) wapień
кама - I (zoolog.) wydra (rzeczna) (patrz też: камчат)
          II futro wydry
кама-рга - okrążać, otaczać, oblegać
камалыш - okrążenie, oblężenie
камау - (milit.) oblężenie
              (1552 елда Казанны камау - oblężenie Kazania 1552 roku)
камбала - (zoolog.) flądra
камил - I dojrzały, pełnoletni
                (Ул инде хәзер камил егет булды. - Teraz stał się już pełnoletnim młodzieńcem)
            II pełny, absolutny, idealny
                (камил тынычлык - absolutny spokój)
                (камил тәртип - idealny porządek)
                (камил охшашлык - zupełne podobieństwo)
            III doskonały, nienaganny
                (Кызның бар җире дә камил. - Z dziewczyną wszystko jest w porządku.)
камилләш-ергә - polepszać, poprawiać, doskonalić
кампания - kampania
                  (урып җыю кампа́ниясе - kampania żniwna)
камыр - (kulin.) ciasto
              (бөккән камыры - ciasto na pierogi)
камыт - I chomąt
             II jarzmo, brzemię
камчат - (zoolog.) wydra morska, bóbr kamczacki (patrz też: кама I)
камчы - I bicz, batog, kańczug
              II (potocz., przen.) żmija
камыш - (botan.) trzcina
                (камыш түбә - dach trzcinowy)
                (шикәр камышы - trzcina cukrowa)
                (камыш кебек, камыш буйлы - jak trzcina (o posturze, postawie))
кан - I (med.) krew
            (ак кан тәнчекләре (бөртекләре) - białe ciałka krwi)
            (артерия каны - krew tętnicza)
        II (przen.) krewni (tej samej krwi)
кан агу - miesiączka, menstruacja
кан азлык - (med.) anemia
кан басымы - (med.) ciśnienie krwi
кан басымы күтәрелү - (med.) nadciśnienie, podwyższone ciśnienie krwi, hipertonia
кан җибәрү - (med.) przetaczanie krwi, transfuzja krwi
кан кардәшлеге - więzy krwi
кан күрү - (przen.) miesiączka, menstruacja
кан тамыры - (anatom.) naczynie krwionośne, żyła
                       (төп кан тамыры - tętnica)
                       (кара кан тамыры - żyła)
кан туктаткыч үлән - (botan) rosiczka
кан үче - krwawa zemsta, vendetta
кан югалту - wykrwawienia
канавалия - (botan) konwalia
канал - (w różn. znacz.) kanał
            (Ингли́з каналы́ - Kanał Angielski)
канат [къанат] - I (w różn. znacz.) skrzydło,
                          II skrzydełko (u owadów),
                          III płetwa (u ryb),
                          IV łopatka (statku, koła młyńskiego, wiatraka), błotnik (samochodu), zwrotnica (kolejowa)
                          VI skrzydło (domu),
                          VII (przen.) wspornik, podpora,
                          VIII (przen.) nurt, skrzydło (polityczne)
канау - rów (ściekowy)
кана-рга - krwawić, lać się (o krwi)
                    (кул каный - ręka krwawi)
канәгать - I (przym., predykat.) zadowolony, zaspokojony
                      (укытучы үз классы белән канәгать - nauczyciel zadowolony ze swojej klasy)
                      (үз тормышыннан канәгать. - On jest zadowolony ze swojego życia.)
                  II niewybredny, niewymagający, wyrozumiały
                      (канәгать кеше - człowiek wyrozumiały)
канәгать бул-ырга - być zadowolonym, zadowalać się (patrz też: канәгать ит-әргә II)
канәгать ит-әргә (кыл-ырга) - I zaspokajać, czynić zadość
                                                  II być zadowolonym (patrz też: канәгать бул-ырга)
канәгатьләндер-ергә - zaspokajać, zadowalać, zaopatrywać
канәгатьләндерел-ергә - zadowalać się
канәгатьләндерү - I satysfakcja, zadowolenie
                               II zadośćuczynienie, odszkodowanie
канәгатьсез - I niezadowolony
                      II nienacycony, zachłanny, łakomy, chciwy
канәфер - I (botan.) goździk
                    (канәфер исе - zapach goździków),
                II (botan., potocz.) bez (lilak)
                    (Өй каршында канәфер агачы үсә. - Przed domem rośnie bez.)
кандала - (zoolog.) pluskwa (cimex lectularius)
кандала үләне - (biolog.) nostrzyk (melilotus ) (patrz też: тефтә
кандил - kandelabr
кансыз - I bezkrwisty, niedokrwisty, anemiczny, blady
               II (przen.) okrutny, nieludzki, bezduszny
кантар - bryła, gruda
канун - I prawo
            II ustawa, przepis prawny
кан-тир: кан-тир түгеп - krwią i potem
кан-яшь: кан-яшь түг-әргә - gorzko płakać, płakać gorzkimi łzami
кап - I wór, worek (z grubego papieru lub rogoży)
        II futerał
        III skórka
        IV (dialek.) rogoża
        V pudełko, paczka
            (шырпы кабы - pudełko zapałek)
            (өч кап папирос ал-ырга - kupić trzy paczki papierosów)
        VI taki sam, ścisły, dokładny, równy (patrz też:: нәкъ)
            (кап урталай ерт-ырга - rozerwać na równe połowy)
            (кап уртасы - sam środek)
            (кап яртысы - dokładna połowa)
капиталь - główny, zasadniczy, kapitalny
капка - brama, wrota
капкан - (wprost i przen.) potrzask, pułapka, sidła, wnyki, sieć
                    (капкан сал-ырга - zastawiać wnyki)
капкач - I pokrywa, pokrywka, wieczko
              II kołpak, zaślepka
              III klapa, klapka
              IV drzwiczki
              V osłona
капла-рга - I okrywać, pokrywać,
                  II kryć, zakrywać
                  III ukrywać
                  IV zasłaniać
                  V zagradzać, przegradzać
                  VI zaścielać, uściełać
                  VII zarastać
                  VIII ściskać, zaciskać
                  IX wywracać
каплан - (zoolog.) lampart; pantera
капланган - pokryty
капма-каршы - (w różn. znacz.) przeciwstawny, odwrotny, naprzeciw
капот - I (przest.) kapot, rodzaj damskiego płaszcza domowego, podomka
            II maska, osłona, przednia część pojazdu, pod którą znajduje się silnik
каптыр-ырга - I zapinać, mocować
                          (төймәне каптыру - zapinać guzik)
                        II (potocz., przen.) przyczepiać (bieliznę klamerkami do sznura)
                       III (potocz., przen.) chwytać, łapać, łowić
                          (каракны каптыр-ырга - łapać złodzieja)
                          (кулыннан каптырып ал-ырга - łapać za rękę)
                      IV (potocz., przen.) łowić, łowić na wędkę
                          (балык каптыр-ырга - wędkować, łowić ryby na wędkę)
каптырма - metalowe zapięcie, klamerka, sprzączka, haftka
капчык - I worek
               II pęcherz, bąbel (u ludzi, zwierząt, roślin)
                  (үт капчыгы - pęcherzyk żółciowy)
              III (anatom.) moszna
              IV (przen., milit.) pełne okrążenie
капш-арга - I macać
                      (капшап ишек тоткасын эзләү - macając szukać klamki drzwi)
                  II sondować, omiatać (o promieniu, reflektorze)
                      (күкне прожектор нурлары капшый - niebo omiatają promienie reflektora)
                  III (przen.) wymacywać, wyszukiwać
                      (дошманның йомшак якларын капшау - wyszukiwać słabe miejsca przeciwnika)
капылт - wtem, nagle
кар - (meteorolog.) śnieg, śnieżny
            (кар бабай - bałwan śniegowy)
кара - I czarny
          II ciemny
              (Әйе, бүген - кара төн. - Tak, dzisiejsza noc jest ciemna.)
          III kary
              (кара елгыр - kary rumak)
          IV brudny, niechlujny, nieprany (o odzieży)
          V niewykwalifikowany, ciemny, prosty, niewyksztalcony
          VI ciemny, głuchy (o lesie)
          VII kurny (o domu)
          VIII (przen.) ponury, mroczny, nieradosny, smętny
          IX (przen.) zbrodniczy, zły (o myśli)
          X hańba, niesława
кара (язу карасы) - atrament
кара бөрлегән - (botan.) jeżyna (rubus fruticosus)
кара болыт - chmura
кара карлыган - (botan.) czarna porzeczka (ribes nigrum)
кара-рга - I (w różn. znacz.) patrzeć, popatrzeć, spoglądać
                      (тәрәзәләрдән карарга - patrzeć w okna)
                      (Ул хатын-кызларга карый. - Rozgląda się za kobietami.)
                 II (w różn. znacz.) oglądać, przyglądać się, zwiedzać
                      (картиналар галереясын карарга - zwiedzić galerię obrazów)
                III rozpatrywać, rozważać, badać, oceniać
                      (Cуд бүген мөлкәт бүлүне карый. - Sąd rozpatrywał wczoraj sprawę o podział majątku.)
                      (авыруны карарга - zbadać chorego)
                      (Врач җәрәхәтне карады. - Lekarz oglądnął ranę.)
                  IV (przen.) patrzeć, postrzegać, odnosić się, mieć stosunek (do czegoś, kogoś)
                      (шикләнеп карарга - patrzeć podejrzliwie)
                      (Tуганыңа караган кебек кара! - Postrzegaj go jak bratniego człowieka!)
                      (Кешегә карап торма, үз эшеңне эшли бир. - Nie patrz na ludzi, patrz na pracę.)
                      (эшкә намус белән карау - sumienny stosunek do pracy)
                  V (przen.) doglądać, niańczyć, pielęgnować, opiekować się
                      (балаларны карарга - niańczyć dzieci)
                  VI wychowywać, utrzymywać
                      (ата-ананы карарга - pomagać materialnie rodzicom)
                  VII (przen.) widzieć, uznawać, przyjmować, brać (za coś, kogoś)
                      (эшлексез дип карарга - uznać za lenia)
                      (Кешенең сүзенә карама, эшенә кара. - (przysł.) Człowieka osądzaj nie po słowach a po czynach.)
                  VIII (przen.) wychodzić (o oknie, drzwiach)
                      (Йортның капкасы диңгезгә карый. - Drzwi domu wychodzą na morze.)
                  IX (przen.) zajmować się czymś, dbać o coś, sprawować pieczę
                      (Өйне яхшы карарга. - Dobrze jest dbać o dom.)
                      (үз файдаңны гына карарга - dbać tylko o swoją wygodę)
                      (Бу җир миңа карый. - Ta ziemia jest pod moją opieką.)
                  X odnosić się, dotyczyć
                      (Бу эш сиңа карамый. - To ciebie nie dotyczy.)
                 XI (w połącz. z imiesł. przysłówk. na -п) próbować, usiłować, starać się
                      (уйлап кара-рга - starać się pomyśleć)
                      (язып кара-рга - próbować pisać)
                 XII (w trybie rozk.) patrz(cie):
                      a) wyraża ostrzeżenie: uwaga!
                      (Кара, таеп китмә! - Uwaga, nie pośliźnij się!)
                      b) wyraża zdumienie: patrzcie no!
                      (Кара, ничек батырлана! - Patrzcie no, jak to się przechwala!)
                      c) po partykule кына (кенә) wyraża groźbę: spróbuj no tylko! odważ no się!
                      (Язып кына кара! - Spóbuj napisać!)
                      (Tиеп кенә кара! - Odważ się tknąć!)
карават - łóżko
караганда - (poimek) porównując, w porównaniu z, niż
                    (кичәгегә караганда - w porównaniu z dniem wczorajszym)
                    (Шәһәргә караганда, авылда тынычрак. - Na wsi jest ciszej niż w mieście.)
                    (Миңа караганда ул күбрәк эшли. - On pracuje bardziej niż ja.)
караҗиләк - (botan.) borówka czernica, czarna jagoda (vaccinium myrtillus)
карак - I złodziej,
            II oszust, żulik
карак хатын (кыз) - złodziejka
караклык - kradzież, złodziejstwo
карала-рга - I czernić, przyczerniać, pomalować na czarny kolor
                          (Tешләреңне каралама, кашларыңны каралау. - (piosenka) Nie czernij zębów a poczernij brwi.)
                     II (przen.) pobrudzić, zaciemniać, plugawić, kalać
                          (Якты тормышымны минем каралама. - Nie plugaw mojego uczciwego życia.)
                    III (przen.) oczerniać, szkalować, zniesławić
                          (Aны, караклыкта гаепләп, караларга теләделәр. - Obwiniając o kradzież chcieli go zniesławić.)
карама - (botan.) wiąz
карамагында - (poimek) w gestii, w zarządzie, w dyspozycji, pod nadzorem
                          (министрлык карамагында - pod nadzorem ministerstwa)
карамай - (chem.) ropa naftowa
карамастан - (poimek) pomimo, wbrew, niezależnie, chociaż
                    (аңа карамастан - niezależnie od niego)
карандаш - ołówek
караңгы - I ciemny, mroczny, ciemno
                II głuchy (o lesie)
караңгылык - I ciemność, mrok
                        II (przen.) niewiedza, ciemnota, ignorancja
                       III (przen.) beznadzieja, bezradosność
карап - (imiesłow przysłówkowy od кара-рга) wymagająco, wybrednie, ostrożnie
              (Tовар алсаң, карап ал. - (powiedzenie) Kupuj towar wymagająco (taki który sprawdziłeś).)
карап ал-ырга - popatrzeć, przyglądnąć się
карар - decyzja, rozstrzygnięcie
карата - I (poimek) według, w związku z
                  (бу мәсьәләгә карата - w związku z tym pytaniem)
              II odnośnie, stosownie do
                  (кешеләргә карата гадел булырга - być sprawiedliwy w stosunku do ludzi)
              III w zgodzie z, w zależności od
                  (соравына карата җавабы - jakie pytanie taka odpowiedź)
карачкы - I (wprost i przen.) strach na wróble, straszak
                II kukła, manekin
                    (Cолдатлар карачкыга төзәп аталар. - Żołnierze strzelali do kukły.)
карачы - (hist.) karaczi (wysokie stanowisko w aparacie państwowym Chanatu Kazańskiego - członek dywanu)
караш - I widok, wygląd
                (беренче карашка - na pierwszy wzgląd)
            II pogląd, sąd, mniemanie, zapatrywanie
                (төрле караштагы кешеләр - ludzie o różnych poglądach)
                (сул карашлар - lewackie poglądy)
            III (przen.) stosunek, odnoszenie się
                (эшкә дөрес караш - prawidłowy stosunek do pracy)
караш-ырга - I wspólnie przypatrywać się,
                      II pomagać doglądać, wspólnie doglądać
                      III pomagać szukać, wspólnie szukać
караштыр-ырга - zaglądać
караштыргала-рга - spoglądać
карбыз - (botan.) arbuz (citrullus vulgaris)
карга - I (zoolog.) wrona
                (ала карга - wrona siwa)
            II pik (kolor w kartach)
            III parafka (znak)
карга-рга - przeklinać, złorzeczyć, wykląć, rzucać klątwę
каргыш - przekleństwo, klątwa
кардәш - I krewny, krewna
                    (кан кардәшлеге - więzy krwi)
                II brat, braterski, bratni
                III towarzysz, przyjaciel
кариес - (med.) próchnica
каркас - wrak
              (кораб каркасы - wrak statku)
каркылда-рга - (dosł. i w przen.) krakać
карлы - śnieżny
карлыг-ырга - chrypnąć, ochrypnąć, zachrypnąć
карлыган - (botan.) porzeczka (ribes rubrum)
карлыгач - (zoolog.) jaskółka
                    (Бер карлыгач яз ясамый. - (przysłowie Jedna jaskółka wiosny nie czyni.)
кармак - I (wędk.) haczyk
              II wędka
              III (techn.) hak
карнавал - karnawał
карт - I stary
            (карт кеше - stary człowiek)
            (карт завод - stara fabryka)
          II bywały, biegły,
          II starzec, staruszek, weteran
карт әби - prababka
карт әти - pradziadek
карта - mapa
картина - obraz
картон - karton, tektura, gruby papier
карусель - karuzela
карусыз - I posłuszny, nie sprzeciwiający się
                II bezradny, nieporadny
карый - I staruszek, starzec,
            II recytator Koranu
карын - I żołądek (człowieka)
            II wątroba, brzuch, łono
                (карыныңдагы Бала да фатихалы - błogosławione Dziecko Twojego łona)
карчыга - (zoolog.) jastrząb
карчык - staruszka, starucha
каршы - I przeciwległy
            II (przenośnie) przeciwny, wrogi, antagonistyczny
                (каршы як - przeciwna strona)
            III przeciw, odwrotnie, naprzekór
                (каршы эшләгән - zrobił naprzekór)
            IV naprzeciw, na spotkanie
                (каршы килә - idzie naprzeciw)
            V (poimek) do, na, w, naprzeciw
каршы әйт-ергә - zaprzeczać, zaprzeczyć
каршы чаралар - sankcje
каршы чыг-арга - oponować, sprzeciwiać się
каршы як - przeciwnik
каршыга - naprzeciw, na spotkanie
каршыда - naprzeciwko
каршыла-рга - otrzymywać, przyjmować
каршылау - odbiór
каршылык - I sprzeczność, niezgodność, opór
                    II sprzeciw, replika
                    III przeszkoda, bariera
                    IV (fiz.) opór
                        (электр каршылыгы - opór elektryczny, rezystancja)
карынчык - (anat.) komora (serca)
карыш - (hist., przen.) piędź, werszek (dawna miara długości)
карыш-ырга - upierać się, opierać się, sprzeciwiać się
каска - kask
касса - (w różn. znacz) kasa
              (билет ка́ссасы - kasa biletowa),
              (саклык ка́ссасы - kasa oszczędnościowa)
кассап - (przest., książk.) rzeźnik (patrz też: итче)
кассета - kaseta
кассир - kasjer
кассир булып эшлә-ргә - pracować jako kasjer
кассир хатын-кыз - kasjerka
кат - I warstwa, pokład, rząd
        II piętro, kondygnacja, poziom
        III w połącz. z liczeb. raz, razy, -krotnie, -krotny
          (бер кат - jeden raz, jednokrotnie)
        IV około, obok, u, także jako poimek катында
          (ишек каты - przy drzwiach)
          (тәрәзә катында тор-ырга - stać przy oknie)
        V jako poimek катыннан mimo, obok, od
          (авыл катыннан уз-арга - przechodzić obok drzwi)
          (яр катыннан кит-арга - odchodzić od brzegu)
кат-кат - wielokrotnie, wiele razy
катар - I (książk.) rząd, szereg, łańcuch, szpaler
            II (przen.) krąg, grono, towarzystwo
            III (medycz.) katar
катгый - kategoryczny, absolutny, bezwzględny
катгый килəчəк заман хикəя фигыль - (lingw.) czasownik w czasie przyszłym określonym trybu oznajmującego
категорик - kategoryczny, poświadczony
категорик үткəн заман хикəя фигыль - (lingw.) czasownik w czasie przeszłym poświadczonym trybu oznajmującego
катлам - warstwa
катлау - warstwa
катлаулы - zawiły
катнаш-ырга - I uczestniczyć, brać udział
                            (ярышта катнашырга - brać udział we współzawodnictwie)
                         II wstępować, wchodzić, włączać się
                            (коллективка катнашып китәргә - włączyć się w kolektyw)
                         III obcować, kontaktować się
                            (Мин алар белән катнашмыйм. - Z nimi się nie zadaję.)
                        IV wtrącać się, wmieszywać się
                            (олылар сүзенә катнашырга - wtrącać się w rozmowy dorosłych)
                        V (przen.) przemieszywać się, przeplatać się, mieszać się
                            (Aның тавыштанда үпкә ачу белән катнашкан иде. - W jego głosie mieszały się żal z gniewem.)
катнаштыр-ырга - I mieszać, zmieszać, przemieszać
                               II wmieszać, wplątać, implikować
катнашу - uczestnictwo
катнашучы - uczestnik
каты - I twardy
          II mocny, surowy
          III silny, siarczysty (o mrozie)
          IV (przenośnie) surowy (o krytyce)
          V (przenośnie) uporczywy, zacięty (bój)
          VI głośny, donośny (o głosie)
          VII (przenośnie) uparty, wytrwały
          VIII (przenośnie) naprężony, naciągnięty
          IX (przenośnie) głęboki (o śnie)
каты диск - (techn.) twardy dysk
катыйль - zabójca
катык - katyk, napój ze sfermentowanego mleka, rodzaj jogurtu, kefiru
катылан-ырга - I twardnieć, stwardnieć, stężeć
                              (Измә катыланды. - Zaprawa stężała.)
                          II krzepnąć, umacniać się, potężnieć, zwiększać się
                             (Җил кичке тагын да катыланды. - Wieczorem wiatr jeszcze się nasilił.)
                          III stawać się głośnym, silnym (o głosie)
                          IV stawać się brutalnym, okrutnym, bezlitosnym
                             (холкы катылан-ырга - nabierać brutalnego charakteru)
катыр-ырга - I napinać, natężyć, naprężyć
                        (мускулларны катыр-ырга - prężyć muskuły)
                      II zastygać, stwardnieć, utwardzać
                        (Алебастр измәсен катырма, тиз генә сыла. - Nie daj zastygnąć roztworowi alabastru, szybciutko rozmazuj.)
                     III suszyć
                        (сохари катыр-ырга - suszyć suchary)
                     IV studzić
                      V (wprost i przen.) mrozić, zamrażać, wymrozić
                        (таракан катыр-ырга - wymrozić karaluchy)
                        (бәяләрне катырып кал-ырга - zamrozić ceny)
катыргы - karton, tektura, gruby papier
катыштыр-ырга - I mieszać, zmieszać, przemieszać
                             II wmieszać, wplątać, implikować,
                            III (przen.) wkręcić, wstawić, wtrącić (słowo)
каурый - (anatom.) pióro
каучук - kauczuk
каучук агачы - (botan.) kauczukowiec
кауша-рга - I mieszać się, peszyć się, niepokoić się
                        (Хатын нык каушады, сүзен дә әйтә алмады. - Kobieta silnie się zmieszała aż słowa nie mogła wypowiedzieć.)
                    II gubić się, tracić kontenans, tracić głowę, wahać się, mieszać się
                        (Aның йөзендә каушау чагылды. - Na jego twarzy pojawiło się zmieszanie.)
кач-арга - I uciekać, umykać
                II dezerterować, pierzchać
                III ukrywać się, chować się
                IV (przenośnie) przepaść, zniknąć, skończyć się
каш - brew
кашка - I gwiazdka, łysina, biała łata na głowie zwierzęcia
                (кашка ат - koń z gwiazdką)
            II mający gwiazdkę, białą łatę na głowie
                (Кашка җилдәй элдерә. - Koń z gwiazdką mknie jak wiatr.)
каштан - (botan.) kasztan
кашык - łyżka
              (бал кашыгы - łyżeczka do herbaty)
кафе - kawiarnia
кафе-бар - cafe bar, rodzaj kawiarni
кафедра - I (jedn. org. uczelni) katedra
                III (przen. ) katedra (trybuna)
кафетерий - kafeteria, rodzaj kawiarni
каһан - kagan, tytuł używany na określenie najwyższego władcy wśród ludów Wielkiego Stepu
каһанлык - kaganat
каһарман - bohater
каһарманлык - bohaterstwo, heroizm, wielki (niezwykły) czyn, odważny postępek (patrz też: батырлык I)
                          (халыкның каһарманлыгы - heroizm narodu)
каһәр - przekleństwo
каһвә - kawa
кая - I (zaimek pytający) gdzie, dokąd
          (Кая кадәр (тикле, чаклы, хәтле)? - Do którego miejsca? Dokąd?)
          (Бу поезд кая бара? - Dokąd jedzie ten pociąg?)
      II (partykuła) gdzieżeż, gdzie tam
          (Кая курку дигән нәрсә! - Jaki tam znowu strach!)
          (Кая каршы әйтү ул! - Gdzieżby tam zaprzeczać!)
кая да булса - gdzieś
каядыр - dokądś, gdzieś
каян - (potocz.) skąd
кәбестә - (botan., kulin.) kapusta,
                (тозлы кәбестә - kiszona kapusta)
кәбестә ашы - kapuśniak (zupa))
кәбестә башы - główka kapusty
кәбестә тура-рга - szatkować kapustę
кәбестә туракла-рга - szatkować kapustę
кәбестә шулпасы - kapuśniak (zupa)
кәгазь - I papier, papierowy
            II dokument (dowód osobisty)
            III (potocznie) reklamacja, skarga
            IV dokument (tekst pisany)
            V (potocznie, przenośnie) pieniądze papierowe
кәгазь кыстыргыч - spinacz biurowy
кәеф - I usposobienie, nastrój
              (Кәефең ничек? - Jak się czujesz?)
          II stan zdrowia
              (Кәефе юк. - Jest niezdrów.)
          III (przen., potocz.) moc (napoju alkoholowego)
кәефлән-ергә - I poweseleć, wpadać w dobry nastrój, rozbawić się
                         II (przen.) upić się, być wstawionym
                            (Бераз кәефләнгәннәр дә бугай - Widać są odrobinę wstawieni)
кәефчелек - I wesoły, beztroski sposób życia
                    II bezczynne spędzanie czasu, pijaństwo
кәҗә - (zoolog.) koza
Кәҗәмөгез - (astronom.) Koziorożec
кәккүк - (zoolog.) kukułka
кәкре - I krzywy, skrzywiony
                (кәкре сызык - krzywa linia),
            II zgięty, pogięty
            III sękaty (o drzewie)
            IV (przen., potocz.) nieuczciwy, przebiegły, bezecny
                (Кәкре эшләре мәгълүм булды. - Wyszły na jaw jego niecne sprawki.)
кәләш - I panna młoda, oblubienica, narzeczona,
          II młoda żona, młódka
кәлтә - (zoolog.) jaszczurka
кәнәфи - kanapa, sofa
кәрәкә - (zoolog., kulin.) karaś (carassius) (patrz też: табан балыгы)
кәрзин - I kosz, koszyk
                  (баскетбол кәрзине - kosz basketbolowy)
              II (botan.) koszyczek (część kwiatostanu), kwiatostan
кәрзин талы - (botan.) wiklina (iwa koszykowa)
кәрзинкә - (potocz.) patrz: кәрзин
кәркәдан - (zoolog.) nosorożec
                    (Һиндстан кәркәданы - nosorożec indyjski)
кәрлә - I karzeł (człowiek małego wzrostu),
            II (mitolog.) karzeł (postać z bajek, małego wzrostu z długą brodą)
кәрт - karta do gry
кәрт уены - gra karciana
кәсеп - I rzemiosło, zawód, fach, profesja
               (Кәсебе - урман кисү. - Jego zawód to wyrąb lasu.)
            II praca, zatrudnienie
               (кәсепкә тотынырга - przyjąć się do pracy)
           III (potocz.) handel
кәсепче - rzemieślnik
кәтүк - I szpulka (na nici),
            II szpula dla przewodów, kabli,
            III (przen., obelż.) kurdupel, konus, liliput
кәтүкле - w szpulce (nawinięty na szpulkę)(o niciach)
кәүсә - pień (drzewa)
              (карама кәүсәсе - pień wiązu)
квадрат - kwadratowy
квалификацияләүче - wykwalifikowany (osoba)
квалификацияле - wykwalifikowany (cecha)
квалификацияле белгеч - wykwalifikowany specjalista
квартир - mieszkanie
квитанция - pokwitowanie
кебек - (poimek) jak, jakby, jakoby, niby, tak jak
              (төн кебек кара - czarny jak noc)
келәймә - I znak, metka
                II klejmo, piętno
келәм - dywan, kilim
келәт - spichlerz, skład
келәт бурасы - sąsiek, zasiek (w spichlerzu)
келәшчә - kleszcze (narzędzie)
кельнер - kelner (patrz też: официант)
кем - I (zaimek pytający) kto
            (Кем сөйли? - Kto mówi?)
            (Кемгә ачуланасың? - Na kogo się złościsz?)
        II (zaimek wskazujący, zazwyczaj z partykułą менә) kto (ten, właśnie ten)
            (Менә кем барысын да белә. - Oto ten kto wszystko wie.)
            (Менә кемгә рәхмәт әйтергә кирәк. - Oto komu trzeba dziękować.)
            (Кем эшләми, шул ашамый - (powiedzenie) Kto nie pracuje ten nie je.)
        III (zaimek rozdzielający) kto ..., kto ...
            (Кем радио тыңлый, кем телевизор карый. - Kto słucha radia, kto ogląda telewizję.)
кем дә булса - ktokolwiek
кемгә - komu
кемдер - ktoś
кемне - kogo
кемнеке - czyj
кенә - patrz: гына (patrz też: генә, гына)
кенәгә - księga (biurowa)
кенәз - kniaź, książę
кенәзбикә - kniahini, księżna
кендек - (anatom.) pępek
кер - I odzież, bielizna
        II brud, nieczystość (na odzieży lub ciele)
        III (przen.) piętno, plama
кер юу машинасы - pralka
кер-ергә - I (w różn. znacz.) wchodzić, zajść, wjechać, zajechać, wstąpić
                   (бүлмәгә кер-ергә - wejść do pokoju)
                   (Теплоход бухтага керде. - Parowiec wpłynął na zatokę.)
                   (ишегалдына кер-ергә - wyjść na dwór)
                   (керү ирекле - wolny wstęp)
                   (керү ишеге - brama wejściowa)
                II wchodzić, mieścić się, wciskać się, dostawać się
                   (Итеккә аяк керми. - Noga nie wchodzi do buta.)
                   (Кадак стенага керми. - Gwoździe nie wchodzą w ścianę.)
                   (Кыенлык белән трамвайга кердем. - Z trudem wszedł do tramwaju.)
                   (Өйгә караклар кергән. - Do domu dostali się złodzieje.)
                III iść, pójść, wejść, wstąpić (gdzieś)
                   (укырга кер-ергә - iść się uczyć)
                   (төрмәгә кер-ергә - iść do więzienia)
                   (тәкъдим белән директорга кер-ергә - pójść do dyrektora z wnioskiem)
                   (врачка кер-ергә - iść do lekarza)
                   (техникумга кер-ергә - wstąpić do technikum)
                IV wchodzić, przenikać, przesączać się, przedostawać się
                   (Бинага төтен керде. - Do budynku przedostawał się dym.)
                   (Кайдандыр җил керә. - Skądś zawiewa wiatr.)
                   (Көймәгә су кергән. - Do łódki wlała się woda.)
                V nastawać, następować, przychodzić, zaczynać się
                   (Март кергәч, көннәр җылына. - Z nadejściem marca dni pocieplały.)
                   (Көз керде. - Przyszła jesień.)
                VI przechodzić w jakiś stan, stawać się takim
                   (хәл кер-ергә - poprawić stan)
                   (көч кер-ергә - zyskać siłę)
                VII jako czasownik pomocniczy oznacza działanie skierowane do wewnątrz
                    (агып кер-ергә - wciekać, wlewać się)
                    (йөгереп кер-ергә - wbiegnąć)
                    (килеп кер-ергә - wejść, wpaść)
                    (очып кер-ергә - wlatywać)
керә торган - wejściowy
керә торган урын - wjazd
керән - (botan., kulin.) chrzan
                (керән тамыры - korzeń chrzanu)
керәшен - Kereszen, ochrzczony Tatar
керделе-чыктылы - nierówny, zygzakowaty
кереш - I wstęp, wprowadzenie
             II cięciwa
                 (җәя кереше - cięciwa łuka)
            III (anatom.) wędzidełko
                 (тел кереше - wędzidełko języka)
кереш-ергә - zaczynać, zacząć, brać się (za coś), przystępować (do czegoś)
                        (сөйләргә керешергә - zacząć mówić)
керосин - nafta
керпе - (zoolog.) jeż (erinaceus)
керсез - (wprost i przen.) czysty, schludny, porządny, niewinny
                (керсез кием - czysta odzież)
                (к ерсез күңел - czysta dusza)
керт-ергә - I wprowadzać
                  II wpuszczać
                  III dopuszczać
                  IV zaprowadzać, wbijać (gola)
                V wnosić, włączać
                VI prowadzić (rozmowę telefoniczną)
                VII czynić, wykonywać
                VIII urządzać, załatwiać
                IX parować, myć
кертем - depozyt, datek, akonto
керү - wejście, wejściowy
керү урны - wejście
керфек - (anatom.) rzęsa
кершән - puder
кесә - kieszeń
кесәл - (kulin.) kisiel
кече - I mały
             (кече зал - mała sala)
          II młodszy (wiekiem)
             (кече сеңел - młodsza siostra)
         II młodszy (stopniem)
             (кече лейтенант - podporucznik)
             (ече фәнни хезмәткәр - młodszy pracownik naukowy)
кече крачка - (zoolog.) rybitwa białoczelna
кечерә-ергә - maleć, zmniejszać się, ubywać
кечерәйт-ергә - zmniejszać
кечерәк - mniejszy
кечерәю - zmniejszanie się, malenie, ubywanie (rzecz. odsł. od кечерә-ергә)
кечкен - dzieciak
кечкенә - I (w różn. znacz.) mały nieduży, niewielki
                II mały, dziecko, dzieciak
                III w złożeniach mało- (кечкенә калибрлы - małokalibrowy)
кечкенә авыл - osada
кечкенә тәрәзә - okienko
кеше - I człowiek
             (Әүвәл заманда бер авылда бер кеше булган - Dawno temu w jakiejś wiosce żył pewien człowiek.)
          II osoba, podmiot
          III dusza, człowiek (przy liczeniu)
          IV inny (ktoś inny)
          V (zoolog.) sobol
кеше-кара - ktokolwiek, ktobądź, ludzie
                    (кеше-кара белә күрмәсен - cokolwiek by ludzie nie wiedzieli, co by ktoś nie wiedział)
кешегә хас - ludzki
кешедән көлүчән - żartobliwy
кешелек - I ludzkość
                II człowieczeństwo, humanizm
                III paradny, świąteczny (o ubraniu)
                IV przeznaczony dla … osób
                    (алты кешелек көймә - sześcioosobowa łódź)
кешелек дөньясы - człowieczeństwo
кешеләр - ludzie, naród
кешнә-ргә - I rżeć
                      (Көтү тузгыган: сыерлар мөгриләр, атлар кешниләр. - Stado niespokojne: krowy meczą, konie rżą.)
                    II rechotać
киб-әргә - I suszyć się, schnąć, wysuszać się
                  II chudnąć, szczupleć, mizernieć
кибет - sklep (patrz też: магазин)
кибетче - I sprzedawca, ekspedient, sklepowy, subiekt,
                II sklepikarz
кигәвен - (zoolog.) bąk, giez (owad z rodziny bąkowatych)
киги - szprycha
            (велосипед кигие - szprycha rowerowa)
кидер-ергә - wdziać, wdziewać
киез - filc, wojłok, derka wojłkowa
кием - odzież, ubranie
            (өске кием - odzież wierzchnia)
            (Кием кешене бизәсә дә, гүзәл итмәс. - (przysłowie) Odzież upiększa człowieka ale nie czyni go pięknym.)
кием калыбы - I manekin
                          II (przen.) modniś
кием элгеч - wieszak
кием-салым - odzież, odzież wierzchnia
киеме бар (кеше) - ubrany
киемнәр һәм кораллар - zbroja
киен-ергә - (wprost i przen.) ubierać się
                    (бәйрәмчә киен-ергә - ubierać się odświętnie)
                    (Бөтен җир яшел киемгә киенгән. - Cała okolica ubrała się w szatę zieleni.)
киенгән - ubrany
киендер-ергә - ubierać
киеренке - naprężony, napięty
киеренкелек - I (w różn. znacz.) napięcie, naprężenie, intensywność
                            (иҗади киеренкелек - napięcie twórcze)
                           (сөйләшүнең киеренкелеге - napięcie w rozmowie)
                        II dramatyzm
киерт-ергә - wdziewać
кизү - dyscyplina
кил-ергә - I (w różn. znacz.) przybywać, przychodzić, przyjeżdżać, pojawiać się, docierać
                    (кунакка кил-ергә - przyjść w gości)
                    (Ул пароходта килде. - Przypłynął na parostatku.)
                    (Cыерчыклар килде инде. - Szpaki już przyleciały.)
                    (Институтка талантлы яшьләр килде. - Do instytutu przyszła utalentowana młodzież.)
                    (Өстәлгә аш килде - Na stół podano zupę. (Na stół przyszła zupa.))
                II zbliżać się, podchodzić, nastawać
                    (Яз килә. - Idzie wiosna.)
                    (ишек янына кил-ергә - podchodzić do drzwi)
                III dochodzić, dolatywać (o dźwięku)
                IV ważyć, mieć wagę
                    (Кәбестә ике килограмм килде. - Kapusta waży dwa kilogramy.)
                V jako czasownik pomocniczy nadaje odcień
                       a) długotrwałości, powtarzalności
                       b) nakierowania działania; tłumaczy się za pomocą prefiksu przy-
                          (алып кил-ергә - przynieść)
                          (очып кил-ергә - przylecieć)
                          (алып кил-ергә - przyprowadzić)
                       c) działania sprzyjającego
                          (ала кил-ергә - pochwycić (okazyjnie))
                          (кибеткә керә кил-ергә - wstąpić do sklepu (przy okazji))
                VI w połączeniu z formami -сы, -се chcieć, chcieć się
                    (Йөрисе килә. - Chce się spacerować.)
                    (Сөйлисем дә килми, - Nie chce mi się mówić, (pierwsze słowa piosenki "Бөек татар"))
киләсе - I nadchodzący, przyszły
              II następny, kolejny
киләчәк - I przyszły, nadchodzący
                    (Киләчәк көннәрең якты булсын! - Niech twoje przyszłe dni będą świetlane!)
                    (киләчәк буын - przyszłe pokolenie)
                II (przen.) przeznaczenie, los, przyszłość
                    (Tеатр - минем киләчәгем. - Teatr jest moim przeznaczeniem.)
                    (Aны бәхетле киләчәк көтә. - Czeka go szczęśliwa przyszłość.)
                    (Мин татарча сөйлəшəм! килəчəкне үзгəртəм! - Rozmawiam po tatarsku! zmieniam przyszłość!
                    (hasło akcji promującej język tatarski))
киләчәк заман хикəя фигыль - (lingw.) czasownik w czasie przyszłym trybu oznajmującego
киләчәк-үткəн заман хикəя фигыль - (lingw.) czasownik w czasie przyszłym w przeszłości trybu oznajmującego
килгән-киткән - przyjezdny
килен - synowa
              (Киленне килгәч күрербез. - (przysłowie) Synową poznamy gdy się pojawi.)
килендәш - synowa (żony braci we wzajemnym odnoszeniu się)
килеп бас-арга - I obstąpić, otoczyć, okrążyć
                            II (przen.) napadać, rzucić się (na kogoś), nakryć (znienacka)
килеп җит-әргә - podejść, podjechać, zajechać
килеп чыг-арга - I wyjść (z domu)
                            II (przen.) wychodzić, wynikać, okazywać się
килеш - (lingw.) przypadek (deklinacyjny)
килеш-ергә - I godzić się, jednać się, pogodzić się, pojednać się
                          (Кыз белән ана килешә алмадылар. - Córka z matką nie mogły się pogodzić.)
                      II zgadzać się, zezwalać, przychylać się
                      III umawiać się, dogadywać się
                      IV dobić targu, utargować
                      V podchodzić, harmonizować, pasować, być stosownym
                          (Aңа ак төс килешә. - Pasuje mu biały kolor.)
                          (Болай эшләү килешми. - Nie godzi się tak robić.)
килешкән - zgodny
килештер-ергә - namówić, przekonać
килешүчән - zgodliwy, ustępliwy
километр - kilometr
килү - zjazd
ким - I mniej, mniejszy
          II niedostatecznie, niewystarczająco, mało, pobieżnie
кимвал - (muz.) cymbały
киме-ргә - I uszczuplić się, pomniejszać się
                 II obniżać się, lądować, spadać (o cenach)
                 III odpadać (o wodzie)
кимек - (anatom.) szpik
кимендә - co najmniej, minimum
                (Кимендә тагын өч көн кирәк. - Potrzebne są co najmniej trzy dni.)
кимер-ергә - I gryźć, obgryzać, rozgryzać
                      II (przen. gryźć, męczyć, toczyć, nękać, trapić
                          (сагыш җилкә - tęsknota trapi)
                      III żyć na czyjś koszt, okradać
                          (Әтисенең җилкәсен җилкә. - Żyje na koszt (na głowie) ojca.)
кимрәк - mniej
кимсенүчән - wrażliwy
кимсен-ергә - poniżać się
кимсет-ергә - I uniżać, upokorzyć, deprecjonować, degradować (słowem, traktowaniem)
                       II gardzić, lekceważyć, zaniedbywać, ignorować
кимсетеп - lekceważąc, lekceważący
кимсетү кушымчасы - (lingw.) sufiks pejoratywny
кимчелек - defekt, niedobór, brak
                   (Тәрбиядәге кимчелекләр соңрак чагылачак. - Braki w wychowaniu objawią się później.)
кинән-ергә - I cieszyć się, radować się, weselić się
                     II rozkoszować się, delektować się
                        (кинәнеп эшлә-ргә - pracować z przyjemnością)
кинәт - nagle, nieoczekiwanie, raptem, wtem
кинәчел - pamiętliwy, złośliwy, podstępny (patrz też: эчкерле)
                  (Яман кеше - кинәчел. - (powiedzenie) Głupiec jest pamiętliwy)
киндер - I (botan.) konopie (cannabis)
                   (киндер орлыгы - siemie konopne)
               II płótno, tkanina // płócienny, parciany
                   (тула киндере - sukno)
                   (киндер сугарга - tkać płótno)
киноактёры - aktor filmowy
кинокартина - film
кинофильм - film
киң - I (wprost i przen.) szeroki, obszerny, przestronny, wielki
            (Буйга кыска, ләкин киң җилкәле. - Wzrostem jest niski ale w ramionach szeroki.)
            (киң мөмкинлекләр ачылу - pojawienie się wielkich możliwości)
         II szeroko- (w wyrazach złożonych)
            (киң яфраклы - szerokolistny)
киңә-ергә - (w różn. znacz.) rozszerzać się, stawać się szerszym, zwiększać się
киңәш - I rada, rekomendacja, pouczenie, wskazówka, porada
                (Киңәшләрең өчен рәхмәт. - Dzięki za pouczenie.)
                (киңәш буенча эш ит-әргә - postąpić zgodnie z radą),
              II narada, obrady, konsultacja
                (Cуд киңәшкә керә. - Sąd udaje się na naradę.)
              III sprawa, problem
                (Aңа бер киңәш бар әле. - Mam do niego jedną sprawę.)
киңәш бир-ергә - radzić, poradzić
киңәшмә - narada, obrady, posiedzenie
киңәштәш - I doradca (patrz też: киңәшче II)
киңәшче - I radca, konsultant
                  II doradca
киңәю - rozszerzanie się (rzeczownik odsłowny od киңә-ергә)
киңлек - szerokość, rozpiętość
киоск - kiosk
              (газеталар сату киоскысы - kiosk z gazetami)
кип - pokrowiec, okrycie, etui, futerał
кип-киң - przeszeroki (stopień wyższy od киң)
кипарис - (botan.) cyprys (cupressus)
кипкән - (w różn. znacz.) suchy, wysuszony, zeschnięty
                  (кипкән керләрне җыеп алырга - zdjąć wysuszoną bieliznę),
              (Кипкән агач чатнамый. - (przysłowie) Wyschnięte drewno nie pęka.)
кипкән агач - suchość patrz także: корыган агач
кипкәнче - do sucha, na sucho
кипкер - cedzak
кипмәс - niewysychający
киптер-ергә - I suszyć, osuszać, wysychać
                           (Яңгыр юешли, кояш киптерә. - Deszcz moczy, słońce osusza.)
                       II (przen.) wyniszczać
                           (Кешене эш киптермәс, кайгы киптерер. - Człowieka nie wyniszcza praca, wyniszcza go niedola.)
киптерелгән - wysuszony, suchy
кирәк - I (predykatyw) należy, trzeba
              (Җирдə миңа ни кирəк? - Co się ziemi ode mnie należy?)
            II konieczny, niezbędny, koniecznie
            III niezbędność, konieczność
            IV wymagać, żądać
            V i … i, choć … choć (spójnik)
            (Кирәк шагйырь, кирәк язучы. - To i poeta i pisarz.)
            (кирәк утын, кирәк күмер - chociaż drwa, chociaż węgiel)
кирәк бул-ырга - nadać się
кирәк-яраклар - ekwipunek, wyposażenie
кирәкле - nieodzowny, niezbędny
кирәкми - nie trzeba, nie wolno, nie należy
                 (Сугышта да ашыгырга кирәкми. - I na wojnie nie należy się śpieszyć.)
                 (Юклык беткәч, дуслык та кирәкми. - Gdy przyszła bieda przyjaźń okazała się już niepotrzebna.)
кирәксен-ергә - potrzebować
кире - I odwrotnie, przeciwnie, tyłem, wstecz, z powrotem
              (кире якка кит-әргә - iść w przeciwną stronę)
          II negatywny, ujemny
              (кире йогынты яса-рга - negatywne wpływać)
          III narowisty (o koniu)
          IV przekorny, krnąbrny, uparty (o człowieku)
              (Кире һәрвакыт кирегә сукалар. - Przekorny zawsze będzie orał odwrotnie.)
          V (fiz.) ujemny (o ładunku)
              (кире корылма - ładunek ujemny)
          VI znowu, ponownie
              (Кире эшләргә туры килде. - Trzeba było znowu działać.)
          VII po (poimek) (төштән кире - po obiedzie)
кире кайтар-ырга - wracać, zwracać
кирелек - I upór, nieustępliwość
                 II niestabilność, kaprys
киресенчә - naprzeciw, odwrotnie, przeciwnie
кирмән - I (hist.) twierdza, kreml
               II ściana twierdzy, umocnienia
кирпич - cegła
киртә - I żerdź, drąg, pręt
           II ogrodzenie, płot, parkan
          III (przen.) przeszkoda, bariera, obstrukcja
киртлә-ргә - nacinać, narzynać, zrobić nacięcie, gwint
киртләч - I występ, uskok, stopień, taras
                    (тау киртләчләре - tarasy gór)
                II (hist.) blanka (muru twierdzy)
                    (Кремль стенасы киртләчләре - blanki murów Kremla)
кис-әргә - I ciąć, krajać, rżnąć
                II rozrąbywać, odrąbać
                III piłować, rozpiłować, odpiłować
                IV strzyc, ściąć
                V wyjadać, wyżerać, zżerać (np. o molach)
                VI wydobywać (węgiel, rudę)
                VII (przen.) odciąć się (powiedzieć)
                VIII (przen.) skrócić, zredukować
                IX zagrodzić, tarasować
кисәк - I okruch, człon, kawałek, kęs, kromka, strzęp, gruda (cegły, kamienia, chleba, mięsa, papieru)
            II kawałek, paczka (mydła, złota, herbaty)
            III (w różn. znacz.) część, człon
                (романның аерым кисәкләре - oddzielne części powieści)
                (дөнья кисәкләре - części świata)
                (җөмлә кисәкләре - części zdania)
            IV określenie nadające opisywanemu obiektowi sens lekceważący, pogardliwy, ironiczny
                (йорт кисәге - chałupa)
            V w postaci dzierżawczej z wyrazami җан, бәгырь wyraża zdrobnienie
                (бәгырь кисәгем - serdeńko moje)
                (җан кисәгем - duszeńko moja)
кисәкчә - (lingw.) patykuła
кисәт-ергә - ostrzegać, uprzedzać
кисәтмә - ostrzeżenie
кисәтмәле диктант - dyktat ostrzegawczy, ultimatum
кисәтү - ostrzeżenie
кисәү - głownia, ożóg, płonące lub tlące się polano
кискен - I ostry, bystry, przenikliwy
              II decydujący
              III intensywny, dobitny
кискен итеп - przenikliwie
кискенләш-ергә - wyostrzać się, nasilać się
кислород - (chem.) tlen (оxygenium) (patrz także: уттуар i уттудыр)
кислота - (chem.) kwas (patrz też: әчелек IV)
                (нуклеин кислоталары - kwasy nukleinowe)
кисмә - I wycinek
                (газета кисмәләре - wycinki z gazet)
            II (dialek.) przesieka, dukt
                (урман кисмәсе - leśny dukt)
кит - I (zoolog.) wieloryb, wal, waleń
          II (dialek.) tylna strona, zad
          III precz, won
               (Зинһар, хәзер үк кит! - Proszę natychmiast iść mi precz!)
кит-әргә - I (w różn. znacz.) pojechać, pójść, odchodzić, odejść, odjechać, uciekać, uciec
                    (балыкка китәргә - pójść na ryby)
                    (Авыруы үтеп китә инде. - Jego choroba przeszła.)
                    (сугышка китүче солдатлар - odchodzący na front (wojnę) żołnierze)
                    (балыкка китәргә - pójść na ryby)
                II pójść, rozchodzić się, rozprzestrzeniać się
                    (Татарстан нефтьчеләре даны бөтен илгә китте. - Po całym kraju rozeszła się sława naftowców Tatarstanu.)
                    (Кая китә бу кадәр акча? - Gdzie się rozchodzi tyle pieniędzy?)
                III zaczynać się
                    (Cугыш китте. - Zaczęła się wojna.)
                IV iść, pójść
                    (әтиләре эзеннән китәргә - pójść w ślady ojca)
                    (Яңгыр китте. - Przyszedł deszcz.)
                V dopuszczać (błąd)
                    (Кулъязманы җыйганда бик күп хаталар китә. - Przy przyjmowaniu rękopisów dopuszcza się dużo błędów.)
                VI (przen.) umrzeć, zejść
                    (тифтан китәргә - umrzeć (zejść) na tyfus)
                VII jako czasownik pomocniczy (w połączeniu z imiesłowem przysł.)
                    a) działanie ukierunkowane na oddalanie się
                        (очып китәргә - odlecieć, ulecieć)
                    b) przyjmowanie jakiegoś stanu
                        (дуслашып китәргә - zaprzyjaźnić się)
                    c) początek działania
                        (йөреп китәргә - zacząć iść, pójść)
                    d) nieoczekiwane, nagłe, gwałtowne działanie
                        (зураеп китәргә - nasilać się)
                    e) działanie uboczne albo związane z poprzedzającym działaniem
                        (таныштырып китәргә - zaznajamiać)
                        (җавап биреп китәргә - odpowiadać na pytania)
                    f) nieoczekiwaność pojawienia się jakiegoś życzenia
                        (көләсе килеп китәргә - zachcieć śmiać się)
                    g) zrealizowanie się działania
                        (йоклап кит-әргә - zasnąć)
                        (Яңгыр явып китте. - Przeszedł deszcz.)
                    h) wyraża przejście działania ze stadium początkowego do stanu trwałego
                        (эшкә керешеп китәргә - przystąpić do pracy)
                    i) z imiesłowem булып czasownika wspomagającego бул-ырга wyraża powtarzalność, długotrwałość działania
                        (театрга еш йөри торган булып китәргә - zacząć często chodzić do teatru, zostać bywalcem teatru)
                        (сөйләшергә яратучан булып кит-әргә - stać się gadatliwym)
китап - książka
             (Акыллы кешенең иң якын дусты – китап. - Najlepszy przyjaciel człowieka rozumnego - książka.)
китап сәүдәсе - księgarnia
китап сөюче - bibliofil, miłośnik książek
китап яратучы - bibliofil, miłośnik książek
китаптагыча - po książkowemu
китапханә - biblioteka
                    (фәнни китапханә - biblioteka naukowa)
китеп бар-ырга - odjechać (китеп - imiesłów przysłówkowy od китәргә)
китер-ергә - I przynosić, przyprowadzać, dostarczać
                    II przywozić, zawozić
                    III nanosić
                    IV przyjmować (w skład)
                    V wywoływać (uczucie, chęć)
                    VI powodować (zło, szkodę)
                    VII przedstawiać (np. przykłady)
                    VIII (matemat.) przekształcać
китерелмә - nanos, namuł, namulisko
китсәнә - czyż nie, ależ
китү - ustąpienie, odejście
кич - wieczór
кич белән - wieczorem
кич-әргә - I przechodzić, przejeżdżać (przez coś), przeprawiać się
                  II (militar.) forsować
кичә - wczoraj
кичег-ергә - spóźniać się
кичектергесез - niezwłoczny, natychmiastowy, szybki
кичен - wieczorem
кичер-ергә - I przeprawiać, przenosić, naprawiać, poprawiać
                    II (przen.) przeżywać, doświadczać, zaznawać
                        (шатлыклы хисләр кичер-ергә - przeżywać uczucie radości)
                    III (przen.) znosić, przechodzić
                        (салкынны җиңел кичер-ергә - dobrze znosić zimno)
                    IV (przen.) wybaczać, przebaczać, darować, patrz też: гафу ит-әргә
                        (Aңа без барысын да кичереп килдек. - Wszystko mu darowaliśmy.)
                    V (relig.) odpuszczać (grzechy, winy),
                        (Бурычларыбызны кичер, без дә үзебезгә бурычлы булганнарга кичергән күк.
                        - Odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom.)
кичкә - wieczorem, z wieczora, pod wieczór
кичке - wieczorny
кичке аш - kolacja, wieczerza
кичке әбәт - podwieczorek
кичкырын - wieczorem, z wieczora, pod wieczór
кишер - marchew, marchewka
            (кишер түтәле - grządka marchwi)
киштә - półka
кия-ргә - I wdziewać, nakładać,
                II nosić (o ubraniu)
кияү - I pan młody, narzeczony
          II zięć, mąż córki, mąż młodszej siostry, młodszej siostry męża albo żony
          III młody mąż
класс - klasa
классик - klasyk
                (классикларны ук-ырга - czytać klasyków)
                (марксизм-ленинизм классиклары - klasycy marksizmu-leninizmu)
клеть - komora, skład, spichlerz
клоака - (anatom.) kloaka, stek
клоун - clown
кнопка - pinezka
              (плакатны кно́пка белән беркете-ргә - przymocować plakat pinezkami)
князь - kniaź
князьлек - księstwo
кое - I studnia,
        II źródło
коелма - I odlew,
              II sztabka (metalu)
коен-ырга - I kąpać się (w jeziorze, rzece, morzu)
                        (коену урыны - miejsce do kąpieli, kąpielisko)
                    II (wprost i przen.) oblewać się (wodą, światłem, zapachem)
                        (чык суына коенырга - pokrywać się rosą)
                        (Зал якты нурга коенды. - Salę zalały promienie światła.)
кода - I swat, swatający
          II swat (ojciec jednego z małżonków dla rodziców drugiego małżonka)
кодагый - matka i starsi krewni jednego z małżonków dla rodziców i krewnych drugiego małżonka
кодагыйлык - ojciec, matka i starsi krewni jednego z małżonków dla rodziców i krewnych drugiego małżonka
кодача - młodsze siostry i młodsze krewne zięcia lub synowej dla zwracającego się
кодрәтле - I silny, potężny, mocny
                    (кодрәтле көч - potężna siła),
                II (książk.) zdolny, utalentowany
                    (кодрәтле бер әдип - utalentowany pisarz),
                III (przen.) wszechmocny, wszechpotężny, wszechwładny
                    (кодрәтле сүз тылсымы белән - wszechwładny urokiem słowa)
козгын - (zoolog.) kruk
койка - I koja (łóżko na statku)
            II studzienina, galat,
            III galareta, płynna masa do robienia studzieniny
койма - ogrodzenie
коймак - I (kulin.) racuch, racuszek (z pszenicznej, grochowej, owsianej lub innej mąki)
              II (kulin.) blin, naleśnik
койрык - I (wprost i przen.) ogon (zwierzęcia, samolotu, komety itp.)
              II ogonek (litery, ornamentu)
              III rufa
              IV ster
              V tyły, tylna część (ogrodu, sadu)
койрыкчы - sternik
коктейль - koktail
кол - I niewolnik
        II (przen.) poddany, lokaj, służalec, pochlebca
колак - I ucho, uszy
          II uszko (detal)
          III uszy (czapki)
          IV pęd (rośliny)
колак сал-ырга - przysłuchać się
колач - I rozpiętość
                (самолёт канатларының колачы - rozpiętość skrzydeł samolotu),
            II zasięg ramion, sążeń, odległość pomiędzy środkowymi palcami rozłożonych rąk
            III (dialekt.) jednostka miary drewna równa 2,5 m sześć. lub 3 m sześć.,
            IV (fiz.) amplituda
                (маятникның тирбәлү колачы - amplituda drgań wahadła),
            V (przen.) skala, zasięg, szerokość (np. prac)
                (белем колачы - zakres wiedzy)
колбаса - (kulin.) kiełbasa
колга - (w różn. znacz.) żerdź, tyczka, słup
колга белән сикерү - (sport.) skok o tyczce
коллега - kolega
коллекция - kolekcja
коллизия - (książk.) kolizja
коллык - (wprost i przen.) niewola
колмак - (botan.) chmiel
колун - siekiera, topór do drewna
колун балта - siekiera, topór do drewna
колын - żrebak (nowourodzony)
коляска - (w różn. znacz.) wóz, wózek, kolasa, kocz
                (балалар коля́скасы - wózek dziecięcy),
                (мотоцикл коля́скасы - przyczepka motocykla),
                (инвалидлар коля́скасы - wózek inwalidzki)
ком - piasek
комай - (zoolog.) sęp himalajski (gyps himalayensis)
комачаула-рга - przeszkadzać, zakłócać, ingerować, hamować, tarasować
комаяк - plaża
комбайн - kombajn
комбайнчы - kombajnista
комедия - (w różn. znacz.) komedia
комиссия - I komisja
                     (сайлау коми́ссиясе - komisja wyborcza),
                  II komis
                     (коми́ссиягә товарлар ал-ырга - brać towar w komis)
коммунизм - komunizm
коммунист - komunistyczny
комплект - komplet
                  (җылы кием комплекты - komplet ciepłej odzieży)
композиция - I kompozycja (budowa utworu, współzależność jego części)
                      II kompozycja (utwór muzyczny i teoria jego tworzenia)
комсыз - I (wprost i przen.) chciwy, zachłanny, żądny, łakomy, pazerny, nienasycony
                  (белемгә комсыз - żądny wiedzy)
              II skąpy
                  (Комсызга бирмә дә, алма да. - (przysłowie) Skąpemu nie dawaj ani od niego nie bierz.)
              III (przen.) stronniczy, niesłuszny, niesprawiedliwy
конверт - koperta
                  (хатны конверт эченә сал-ырга - włóżyć list do koperty)
конденсатор - (techn.) kondensator
конкуренция - konkurencja, współzawodnictwo
конституция - konstytucja
контейнер - pojemnik
континент - kontynent
контроль - kontrolny
конус - stożek
концерт - koncert
              (концерт бир-ергә - dawać koncert),
              (скрипка өчен язылган концерт - koncert skrzypcowy)
конфиденциаль - poufny
коңгырт - brunatny, ciemnobrązowy, ciemnorudy (o włosach)
кор-ырга - I schnąć, wysychać, zaschnąć
                  II (przen.) schudnąć
                  III (przen.) obumierać
                  IV stopniowo wyczerpywać się
                  V (przen.) wymierać (o rodzie)
                  VI (wprost i w przen.) budować, wznosić
                  VII ustanowić, założyć, zainstalować
                  VIII zestawiać, połączyć (maszynę)
                  IX wić (gniazdo)
                  X rozbijać (namiot)
                  XI zastawiać (sieć)
                  XII (przen.) wymyślać, rozsiewać (plotki)
                  XIII jako czasownik posiłkowy tworzy z rzeczownikami abstrakcyjnymi czasowniki złożone:
                          гәп кор-ырга - biesiadować, план кор-ырга - planować, хыял кор-ырга - marzyć, itp.
                  XIV (w różn. znacz.) ładować (działo, baterię), nastawiać (radio, aparat)
                      (электр батареясын кор-ырга - ładować baterię elektryczną)
                      (кору көчәнеше - napięcie ładowania)
                      (кору тогы - prąd ładowania)
                      (радионы кыска дулкынга кор-ырга - nastawić radio na fale krótkie)
кораб - okręt, statek (patrz też: судно)
            (хәрби кораб - okręt wojenny)
кораб-иярчен - sputnik, sztuczny satelita
корал - I broń
                (Коралга! - Do broni!)
                (күпләп юк итү коралы - broń masowej zagłady)
            II uzbrojenie
            III przyrząd, urządzenie
            IV (w przenośni) środki, wyposażenie
кораллан-ырга - zbroić się
коралландырырга - zbroić
кораллы - uzbrojony
кораллы сакчы(лар) - straż
коралсыз - bezbronny
коралсызлан-ырга - rozbrajać się
коралсызландыр-ырга - rozbrajać
коралын тартып алырга - rozbrajać
корбан - I (w różn. znacz.) ofiara (wojny, przestępstwa, wypadku)
              II (relig., etnograf.) ofiara, zwierzę ofiarne
Корбан Бәйрәме - Kurban Bajram, Id al-Adha (muzułmańskie Święto Ofiarowania)
корбан ит-әргә - składać ofiarę, dokonywać ofiary
коридор - korytarz
корма - I (potocz.) rówieśnik, jednakowego wieku
                (Aлар бер корма кешеләр. - Oni są rówieśnikami.)
            II (techn.) konstrukcja
                (тимер-бетон кормалар - konstrukcje żelbetowe)
            III -budowa (budówka), drugi człon wyrazów złożonych
                (янкорма - dobudówka; өскорма - nadbudowa, nadbudówka)
король - (w różn. znacz.) król
корсак - I brzuch, żołądek, kałdun, wnętrzności, łono
              II ciąża, brzemienność
корт - I (wprost i przen.) robak (w owocach)
              (Aлманың асылын корт ашый. - (przysłowie) Pięknemu jabłku robak nie szkodzi.)
          II pszczoła (patrz także: бал корты)
              (эшче кортлар - pszczoły robotnice)
              (Корт чакмыйча, бал булмый. - (przysłowie) Nie ma miodu bez pszczelego użądlenia.)
          III larwa, gąsienica
          IV (przen., żartobl.) miłośnik (czegoś)
          V (przen.) darmozjad, truteń, parazyt
          VI (sport.) kort
коры - I suchy,
          II zasuszony
          III wyschnięty
          IV wolny (np. o pokoju), pusty
                (коры кесә - pusta kieszeń)
          V (w przenośni) jałowy, bezpłodny
          VI (w przenośni) surowy, kostyczny (o człowieku)
          VII (w przenośni) uporczywy, zaciekły
          VIII (kulin.) wytrawny
                  (коры шәраблар - wina wytrawne)
корык - I kij, tyka, drąg, żerdź
             II arkan na kiju (do chwytania zwierząt)
корыл-ырга - budować się, instalować się, rozbijać się (strona bierna od кор-ырга)
корылган - zbudowany
корылма - I budowla, konstrukcja
                    (тимер-бетон корылма - konstrukcja żelbetowa)
                 II (fiz.) ładunek
                     (кире корылма - ładunek ujemny)
корылмалы - (fiz.) naładowany (jakimś ładunkiem)
корылтай - zjazd, kuryłtaj
корылу - budowla, gmach, budynek
корылык - I suchość, susza
                  II posucha, bezwodzie, brak wody
                  III (w przenośn.) oschłość, surowość
корылыкка чыдамлылык - odporność na suszę
корылыклы - I suchy, nawiedzany przez suszę, bezwodny
                        (корылыклы районнар - regiony bezwodne)
                      II sucholubny, suchorostowy
                        (корылыклы үсемлекләр - rośliny suchorostowe, sukulenty)
корылыш - budowanie
корыч - (chem., techn.) stal
              (тутыкмас корыч - stal nierdzewna)
корычагач, корыч-агач - (botan.) jesion
Коръән - Koran
кос-арга - wymiotować
костюм - ubranie, garnitur, kostium, strój
                  (милли костюм - strój narodowy)
кот - I (relig.) dusza, duch (patrz też: җан)
            (Коты күбәләк булып очты. - Jego dusza odleciała jak motyl.)
        II (przen.) dobrodziejstwo, łaska
            (Яңгыр яуса, җиргә кот. - Deszcz to dobrodziejstwo dla ziemi.)
        III (przen.) szczęście, powodzenie
            (Яхшы туса - кот, яман туса - йот. - (powiedzenie) Szczęście gdy rodzi się dobry (człowiek), głód gdy zły.)
        IV piękno, przytulność, ciepło
            (Баласыз өйдә кот юк. - W domu bez dzieci nie ma ciepła.)
кот оч-арга - przerazić się, silnie przstraszyć się
кот очу - strach, lęk, obawa, przerażenie, groza
коткар-ырга - I chronić, ratować, wybawiać (kogoś, od czegoś)
                          (үлемнән коткарырга - ratować od śmierci)
                      II (w różn. znacz.) oswobodzić, wyzwolić
коткаручы - (w różn. znacz.) wybawiciel, zbawca
Коткаручы Гайсә - (relig.) Jezus Zbawiciel
котла-рга - I winszować, gratulować
                      (бәйрәм белән котла-рга - pozdrawiać w dniu święta)
                      (котлау сүзе - pozdrowienie)
                      (котлау хаты - kartka z życzeniami)
                  II gratulować, doceniać, komplementować
                      (юбилярны котла-рга - gratulować jubileuszu)
                  III aprobować, zatwierdzić, pochwalać
                      (Яңа тәкъдимне котлап каршы алдылар. - Nowe wystąpienie spotkało się z uznaniem.)
котлет - (kulin.) kotlet
котлы - I piękny, śliczny, ładny, miły, uroczy
            II przytulny, zaciszny, przyjemny, nastrojowy
                (котлы өй - przytulny dom)
            III szczęśliwy, korzystny
                (Яңа ел котлы булсын! - Szczęśliwego Nowego Roku!)
коточкыч - I okropny, straszny, przerażający, koszmarny
                   II nieopisany, niewymowny
                  III zły, kiepski, marny, głupi
котыл-ырга - I ratować się, chronić się
                        (качып котыл-ырга - ratować się ucieczką)
                    II (w różn. znacz.) uwalniać się, wyzwalać się, oswabadzać się, oddzielać się, pozbywać się
                        (әсирлектән котыл-ырга - oswobadzać się z niewoli)
                        (котылуга ышану - wiara w wyzwolenie)
                        (Aңардан котылырга кирәк. - Trzeba się od niego uwolnić.)
                        (җәфадан котыл-ырга - uniknąć kary)
                        (камалыштан котыл-ырга - wyrwać się z okrążenia)
                        (бурычлардан котыл-ырга - wyjść z długów)
котып - (geograf.) biegun (geograficzny)
            (төньяк котып - biegun północny)
            (Көньяк котып - biegun południowy)
котырт-ырга - I podjudzać, podżegać, podbechtywać
                            (эшчеләрне эш ташларга котырту - podżegać robotników do strajku)
                        II namawiać, podpuszczać
                            (күпердән сикерергә котырт-ырга - namawiać do skoczenia z mostu)
                        III podburzać
                            (үртәп (үчекләп) котырт-ырга - doprowadzić (podburzyć) do wściekłości)
                        IV drażnić, rozdrażniać, szczuć
                            (этне котырт-ырга - drażnić psa)
                            (этне узып баручыга котырт-ырга - szczuć psa na przechodnia)
                        V (przen.) pociągnąć, zaabsorbować, zaangażować
                            (егетләрне спорт белән шөгыльләнергә котырт-ырга - wciągnąć chłopców w uprawianie sportu)
                        VI (przen.) kusić, nęcić
                            (шайтан котыртты - diabeł podkusił)
кофе - kawa
кофе агачы - (botan) kawowiec, drzewo kawowe (coffea)
кофе чәйнеге - czajnik do parzenia kawy
кофта - bluzka, bluzeczka, kaftanik
кочак - I objęcie, przytulenie, uścisk
            II (zazwyczaj ze słowem бер) naręcze
            III objęcie, obwód (miara wielkości, co można objąć)
            IV (przen.) kupa, masa, mnóstwo, bardzo dużo
            V (poet., przen.) łono
                (табигать кочагы - łono przyrody)
                (ата-ана кочагында - na łonie rodziny)
            VI (przen.) objęcia, łono
                (яшь кәләш кочагы көтә - oczekuje objęć młódki)
            VII (przen.) ręce, zależność
                (контрреволюция кочагына эләг-ергә - popaść w ręce kontrrewolucji)
кочакла-рга - I obejmować, uściskać
                      II zabierać, zajmować
кош - ptak
          (кыргый (киек) кошлар - dzikie ptactwo)
          (йорт кошлары - (zbior.) patactwo domowe)
          (сайрар (җырчы) кошлар - ptaki śpiewające)
          (Хәр кош үз оясын мактый. - (przen.) Każdy ptak swoje gniazdo chwali.)
коэффициент - (matemat., fiz.) współczynnik
коя-рга - I sypać, obsypywać, upuszczać, gubić
                  (Казлар канатларын коялар. - Gęsi gubią pióra.)
               II pierzyć się, linieć
              III (wprost i przen.) lać, wlewać, nalewać
                  (Кем тегермәненә су койганыңны беләсеңме? - Czy wiesz na czyj młyn lejesz wodę?)
                  (кан кою сугышлары - krwawy bój)
              IV wlewać się, wpadać
                  (Идел Каспий диңгезенә коя. - Wołga wpada do Morza Kaspijskiego.)
              V lać, mocno padać (o deszczu)
                  (яңгыр коя - leje deszcz)
кояш - słońce, słoneczny
Кояш - Słońce (astronom.)
кояшлы - słoneczny
көбә - (hist., milit.) kolczuga, pancerz
көбәк - (milit.) lufa
көе - (poimek) patrz: көенчә
көек - I przypalony, spalony, zwęglony
          II posmak spalenizny
              (Көек исе килә. - Czuć spaleniznę.)
          III spalenisko, wypalisko (wypalone miejsce w lesie)
          IV (przen, dial) nieszczęście, bieda, smutek, zmartwienie
көекле - (dial) nieszczęsny, nędzny, smętny, żałosny
көелте - żałosny, jękliwy krzyk (ptaków)
көен-ергә - martwić się, zamartwiać się, smucić się, trapić się, tęsknić za czymś (forma zwrotna od көя-ргә)
көенә - (poimek, potocz.) patrz: көенчә
көендер-ергә - (dial) martwić się, smucić się, zasmucać, przygnębiać, trapić
көенеп - boleśnie, smutno, ze smutkiem, z przykrością
                (көенеп баш чайка-рга - smętnie potrząsać głową
көенеч - I nieszczęście, bieda, smutek, zmartwienie, frasunek
                (көенеч өстенә көенеч - nieszczęście za nieszczęściem)
              II boleśnie, z żalem (w zdaniach nieosob.)
                (Бик көенеч! - Z wielkim żalem!)
                (Күңелгә көенеч булып китте. - Na duszy zrobiło się żałośnie.)
көенечле - smutny, żałosny, gorzki, płaczliwy, opłakany, nieszczęśliwy, bolesny
көенеш-ергә - patrz: көен-ергә (o wielu)
көенүчән - (dial) patrz: көйгәләк
көенчә, көе - (poimek) w stanie, w postaci
                      (бөтен көенчә - całościowo)
                      (кайнар көенчә - na gorąco)
                      (чи көенчә - w stanie surowym)
көеп-янып бет-ергә - przegrzać się (na słońcu), dostać udaru słonecznego
көз - jesień
көз көне - jesienią
көзән - (zoolog.) tchórz
көзән җыер-ырга - łapać kurcz, mieć konwulsje
көзән җыерулы - skurczowy, konwulsyjny
көзге - I jesienny
                (көзге кыр эшләре - jesienne roboty polowe)
           II (wprost i przen.) lustro, zwierciadło
                (көлке бүлмәсендәге көзгеләр - lustra w salonie śmiechu)
                (Җыр - күңелнең көзгесе. - Pieśn to zwierciadło duszy.)
көзен - jesienią
көй - I motyw, melodia, zaśpiew
            (бию көй - motyw taneczny)
            (Татар халык көйләре бик моңлы. - Tatarskie piosenki ludowe są bardzo liryczne.)
        II zgranie, zgoda, porządek, ład
            (Эшнең көйе юк. - Robota się nie układa (nie idzie).)
            (Аның эшләре көйгә салынды. - Jego sprawy są w porządku.)
көй биреп тор-ырга - akompaniować (śpiewakowi, tancerzowi)
көй боз-арга - fałszować (melodię)
көй чыгар-ырга - tworzyć (pisać) muzykę
көй чыгаручы - kompozytor
көйгә - poimek, patrz: көенчә
көйгән - I palony, przypalony, opalony (płomieniem, ogniem)
                  (көйгән икмәк - przypalony chleb)
              II opalony, wypalony (słońcem)
көйе кил-ергә - być w nastroju (humorze)
көйе кит-әргә - rozregulowywać się, podupadać
көйлә-ргә - I śpiewać, wyśpiewywać, podśpiewywać
                   II lulać (kołysać dziecko), usypiać
көйләнеш - nastrój, nastawienie
көймә - I łódka, szalupa, czółno, okręt
                 (су асты көймәсе (субмарина) - okręt podwodny)
             II kareta, kolasa
көл - popiół
          (көлдән торгыз-ырга - odrodzić (podnieść) z popiołów)
көл-ергә - I śmiać się, roześmiać się
                II naśmiewać się, drwić, kpić, zabawiać się
                III krytykować, wyśmiewać
көлә башла-рга - roześmiać się
көлдергеч - śmieszny
көлдере-ргә - śmieszyć, rozśmieszać
көлемсерә-ргә - uśmiechać się
көлемсерәп - uśmiechając się
көлемсерәү - uśmiech
көлеп - żartobliwie
көлеп җибәр-ергә - zaśmiać się
көлеш - śmiech (ogólny)
көлеш-ергә - śmiać się (o wielu)
көлке - I śmieszny, wart śmiechu
              (көлке сүзләр сөйлә-ргә - mówić śmieszne słowa)
            II śmiech, uciecha, ubaw, kupa śmiechu
              (Tычканга - үлем, мәчегә - көлке. - (powiedz.) Dla myszki śmierć, dla kota uciecha.)
           III humor, satyra
              (көлке бүлеге - dział satyry)
көлке бул-ырга - być śmiesznym
көлке итеп - śmiesznie
көлкеле - śmieszny, pocieszny, zabawny
көлтә - I snop
                (арыш көлтәсе - snop żyta)
            II wiązanka, bukiet
                (чәчәк көлтәсе - wiązanka kwiatów)
            III (przen.) snop, wiązanka, bukiet
                (нурлар көлтәсе - snop światła)
көлтә бавы - powrósło
көлтә шикелле - jak snop (zwalić się)
көлчә - (kulinar.) placek
көмеш - (chem.) srebro (argentum)
              (саф көмеш - czyste srebro)
             (Cүзең көмеш булса да, тик торуың алтын. - (przysłowie) Mowa jest srebrem lecz milczenie złotem.)
көмеш акчарлак - (zool) mewa srebrzysta
көн - I dzień
            (шул ук көнне - tego samego dnia),
        II data (kalendarzowa), termin, dzień (miesiąca)
            (бүген нинди көн? - którego jest dzisiaj),
            (атнаның беренче көне - pierwszy dzień tygodnia),
        III doba, dzień
            (бүгенге көн белән яшә-ргә - żyć dniem dzisiejszym)
        IV (potocz.) słońce
            (Көн туды. - Słońce wzeszło (dzień się narodził).)
        V pogoda
            (Көн бозылды. - Pogoda zepsuła się.),
        VI (przen.) los, dola
            (Нинди көнгә калдык бит! - Jaki los na koniec nas spotkał!)
көн саен - codziennie
көн-төн тигезлеге - równonoc, ekwinokcjum (aequinoctium)
көнбагыш - (botan., kulin.) słonecznik (roślina (helianthus annuus), także jej nasiona)
көнбатыш(тагы) - (geograf.) zachód, zachodni
Көнбатыш Аурупа - (geograf.) Europa Zachodnia
көндәгечә - jak zawsze, jak zwykle
көндәлек - dziennik
көндәш - I konkurent, rywal,
                II (etnograf.) stosunek jednej żony do drugiej w wielożeństwie
көндез - I dzień (część doby), południe (pora dnia, patrz też: төш)
              II (potocz.) pora obiadowa
              III dniem, w czasie dnia, w dzień, w południe
                 (Яман эт көндез өрер. - (przysłowie) Zły pies szczeka w dzień.)
көне-төне - dniem i nocą
көнлек - I dniówka
                  (көнлектә йөр-ергә - pracować na dniówki),
              II dzienny (na jeden dzień)
                  (көнлек норма - norma dzienna),
              III codzienny
                  (көнлек газета - gazeta codzienna),
                  (көнлек икмәгебез - nasz chleb codzienny)
көнлек белешмә - raport codzienny
көнлəп - I dniami,
                 (Aйлап түгел, көнләп үсәбез. - Rośniemy nie miesiącami a dniami.)
              II (w połącz. z liczebnikiem około xxx dni
                 (Унбиш көнләп вакыт үтте. - Minęło około piętnaście dni.)
көнләш-ергә - zazdrościć
көннән-көн - z dnia na dzeń, dzień po dniu, z każdym dniem, codziennie
көнче - zazdrosny, zawistny
            (көнче кеше - człowiek zazdrosny)
            (көнче дошманнлар - zawistni przeciwnicy)
көнчел - zazdrosny, zawistny
              (көнчел хатын - zazdrosna żona)
көнчыгыш - wschód (strona świata) (patrz też: шәрык)
Көнчыгыш Аурупа - (geograf.) Europa Wschodnia
көньяк - południe (południowy) (patrz też: төш II)
Көньяк Америка - (geograf.) Ameryka Południowa
көньяктагы - południowy
көпчәк - koło
көпчәкле - kołowy
көпшә - I rura, rurka,
            II lufa (strzelby, działa)
            III (biolog.) łodyga, źdźbło, pęd, strzałka
                (үсү көпшәсе - strzałka wzrostu)
көпшәк - I pulchny, miękki, porowaty (o glebie, śniegu)
              II zwiędły (o owocach)
              III zwiotczały, sflaczały (o ciele)
              IV gąbczasty
көр - I tuczny, utuczony (o bydle)
        II wyrośnięty, urodzajny (o roślinach)
        III (przen.) podniosły, radosny (o nastroju)
        IV (przen.) gromki, doniosły, głośny (o głosie)
көрә-ергә - I tyć, tłuścieć, roztyć się, potłuścieć, odkarmić się
                   II dawać sobie otuchy (siły), pokrzepiać się
                        (Шатлыклы хәбәрдән соң күңел көрәеп китте. - Po radosnych wieściach nastroje podniosły się.)
                  III (przen.) bogacić się, wzbogacać się
                  IV (przen.) dźwięczeć głośniej, nasilać się (o głosie)
көрәк - łopata
көрән - brązowy, brunatny
            (көрән аю - niedźwiedź brunatny)
            (көрән гриф - sęp kasztanowaty)
көрәш - walka, wojna, bitwa
көрәш-ергә - walczyć, wojować
көрәшче - I (sport) zapaśnik
                      (җиңел үлчәүдәге көрәшчеләр - zapaśnicy wagi lekkiej)
                  II bojownik
                      (тынычлык өчен көрәшче - bojownik o pokój)
көрси - I (hist.) ława w dawnej tatarskiej medresie
            II (książk.) fotel
            III tron, stolec
көрт - zaspa
көртлек - (zoolog.) cietrzew, cieciorka, kuropatwa
көт-әргә - I (wprost i przen.) czekać, oczekiwać, spodziewać się
                      (Көтәргә күп калмады. - Dużo czekać nie zostało.)
                      (Cезнең ярдәмне көтәбез. - Spodziewamy się (oczekiwaliśmy) waszej pomocy.)
                  II paść (krowy, owce)
                      (малларны курпылы болында көт-әргә - paść bydło na otawnej łące)
көтелгән - oczekiwany, pożądany
көтелмәгән - nieoczekiwany, niechciany, nieprzewidywany
көтәргә - tytułem pożyczki, z oczekiwaniem zwrotu
көтмәгәндә - nagle, nieoczekiwanie
көтү -I stado, trzoda, tabun, rój, ławica
            (Көтүдән аерылган малны бүре алыр. - (przysłowie) Odłączona od stada krowa dostanie się wilkowi.)
         II czekanie
көтүче - pasterz, pastuch
көч - I (w różn. znacz.) siła, moc, potęga
            (физик көч - siła fizyczna)
            (илнең экономик көче - potęga gospodarcza kraju)
            (рухи көч - siła ducha)
        II siły (życiowe, wojskowe)
            (эшче көч - siły robocze)
            (үз көче белән - własną pracą, własnymi siłami)
        III (fiz, techn.) siła, moc
            (авырлык көче - siła ciążenia)
            (двигательнең көче - moc silnika)
        V (prawn.) siła, moc, prawomocność
            (Карар үз көчендә кала. - Wyrok nabiera mocy.)
көч түг-әргә - harować, pracować w pocie czoła
көчәе-ргә - rosnąć, powiększać się
көчәйт-ергә - umacniać, podtrzymywać, krzepić, powiększać
көчәнеп - naprężony
көчәнеш - (fiz.) napięcie
                  (алмаш көчәнеш - napięcie przemienne)
                  (даими көчәнеш - napięcie stałe)
                  (югары көчәнеш - wysokie napięcie)
көчәю - rośnięcie, powiększanie (rzecz. odsł. od көчәе-ргә)
көчек - szczeniak
көчкә - ledwo, zaledwie, na siłę
көчкә-көчкә - byle jak
көчкә-көчкә (генә) - ledwo
көчлә-ргә - I zmuszać, przymuszać, zniewalać
                   II gwałcić
көчләүче - gwałciciel
көчле - I silny
            II potężny
көчсез - słaby
              (картлык көчсезлеге - starcze niedołęstwo)
көчсезлән-ергә - słabnąć, opadać z sił, mdleć
көю - rzecz. odsłowny od көя-ргә
көя - I (zoolog.) mól
          (көя кискән әйбер - rzecz zniszczona przez mole)
       II wylot ula, oczko
көя-ргә - I przypalać się
                    (Бәрәңге нигә көйде? - Czemu kartofel się przypalił?)
                II wysychać, zasychać
                III martwić się, smucić się, ubolewać, troszczyć się
                    (Нигә аның өчен шул хәтле көясең? - Czemu tak się o nią martwisz?)
көяз - I elegancki, wytworny, wyelegantowany, wystrojony, gogusiowaty, fircykowaty
          II elegant, strojniś, modniś, fircyk
              (Көяз туңмас, калтырар. - (powiedzenie) Elegant nie marznie, on dygocze.)
          III ładny, ponętny, pociągający, wdzięczny, powabny
көязлек - I elegantowanie się, popisywanie się
                II pretensjonalność, sztuczność, kokieteria
кран - I (techn.) kran, zawór
              (су краны - kran z wodą, kran od wody),
          II (techn.) dzwig, żuraw
              (йөзмә кран - dźwig pływający)
крачка - (zoolog.) rybitwa
              (кече крачка - rybitwa białoczelna)
              (кара крачка - rybitwa czarna)
кредит - kredyt
              (озак (кыска) сроклы кредит - kredyt długoterminowy (krótkoterminowy))
крем - I krem, pasta
              (кара крем - czarna pasta do butów)
              (бит кремы - krem do twarzy)
          II (kulin.) krem
              (ванильле крем - krem waniliowy)
кресло - fotel
              (министрлык кре́слосы - fotel ministerialny)
крестьян - chłop, wieśniak, rolnik
кризис - kryzys
кружка - kufel, czarka
крыжовник - (botan.) agrest, porzeczka agrest
ку-арга - I (w różn. znacz.) gnać, gonić, wygnać, przegnać, wypędzać, wykluczać
                      (ат куарга - powozić koniem)
                      (демонстрацияне куарга - rozpędzić demonstrację)
                II gonić, tropić, popędzać, poganiać
                      (Эт мәчене куа, ә малай этне куа. - Pies goni za kotem, a chłopak za psem.)
                III (przen.) kontynuować
                      (иске гадәтне ку-арга - kontynuować stary nawyk)
куак - krzak, krzew
куала-рга - poganiać
                   (атларны куала-рга - poganiać konie)
куан-ырга - cieszyć się
куаныч - radość, wesołość, uciecha, pociecha
куәт - siła, moc, potęga
куәтле - potężny, mocny, silny
куәтлелек - I moc, potęga, siła
                    II ostrość, wyrazistość, siła (lekarstwa), tęgość, moc (napitku, tytoniu)
куб - I (geometr., matemat.) sześcian
            (кубның яклары - boki sześcianu)
            (ике кубта - dwa do sześcianu)
            (куб тигезләмә - równanie sześcienne)
        II (potocz.) kubik, metr sześcienny (kubiczny)
       III kadź, zbiornik, kocioł, bak
            (кубта су кайнатырга - zagotować wodę w kotle)
куб-арга - I odrywać się, odklejać się
                 II podnosić się, wstawać
                III rozpoczynać się, wzbierać
кубок - puchar
куе - I gęsty,
        II mocny, nasycony, skoncentrowany
             (куе ширбәт - syrop)
        III ciemno- (jako pierwsza część złożonych słów)
             (куе сары - ciemnożółty)
куегыз - (wykrzyknik) zostawcie, dajcie
                (Аны өстәлгә куегыз. - Dajcie go na stół.)
                (Томны бәйләп куегыз. Тагын ажгырына. - Zostawcie Toma. Zbiesił się.)
куел-ырга - być stawiany, postawiony, wstawiony, umieszczony (strona bierna czasownika куя-рга)
                      (куелган тешләр - wstawione zęby)
                      (Нигә 1552 елда шәһит киткән татар каһарманның һәйкәл куелмаган? -
                      (hasło z transparentu na kazańskim Хәтер көне)
                      Dlaczego nie postawiono pomnika poległym w roku 1552 tatarskim bohaterom?)
куелган - umieszczony, położony, postawiony
куелмалы - wstawiony, wprawiony
                    (куелмалы тешләр - wstawione zęby (proteza))
куелык - I (w różn. znacz.) gęstość, nasycenie
                  (измәнең куелыгы - gęstość roztworu)
                  (сөтнең куелыгы - tłustość mleka)
              II gęstwina, gąszcz
                  (урман куелыгы - leśna głusza)
куен - I objęcie, uścisk, pierś, (patrz też: кочак I)
                (әнисе куенына баш төртеп йокыга тал-ырга - zasnąć na piersi matki)
            II pazucha
                (куеныннан хат чыгарды - wyjął list zza pazuchy)
            III (przen.) (patrz też: кочак VI), objęcia, łono
                (кыз куенында йокла-рга - spać w objęciach dziewczyny)
            IV (poet., przen.) (patrz też: кочак V), łono
                (табигать куенында - na łonie przyrody)
куер-ырга - I (w różn. znacz.) gęstnieć, stawać się gęstym
                        (Урман куера бара. - Las gęstnieje.)
                        (Cуыктан нефть куера, ката. - Od zimna ropa naftowa gęstnieje, twardnieje.)
                        (Караңгылык куерганнан куера. - Robi się coraz ciemniej (ciemność gęstnieje).)
                    II (przen.) zwiększać natężenie, stawać się napiętym, przyjmować krytyczny obrót
                        (Бәхәс куерды. - Rozgorzał spór.)
куеш-ырга - postać wzajemna czasownika куя-рга
кузгал-ырга - I (wprost i przen.) poruszać się, posuwać się, przesuwać się
                           (Урыныңнан кузгалма! - Nie ruszać się!)
                       II wstawać (na nogi, z łóżka), podnosić się
                           (Яңа гына (табыннан) кузгалдык. - Tylko co wstali od stołu (w sensie: najedli się).)
                           (кояш белән бергә кузгалырга - wstawać ze słońcem)
                      III (przen.) podnieść się, powstać
                           (азатлык өчен көрәшкә кузгалырга - powstać do walki o wolność)
                      IV pojawiać się, zaczynać się
                           (Йөрәгемдә кузгалган нәфрәт хисе. - W moim sercu pojawiło się uczucie nienawiści.)
                           (Восстание кузгалган. - Zaczęło się powstanie.)
                      V (przen.) wznowić się, rozjątrzyć się
                           (Иске яралар кузгалды. - Rozjątrzyły się stare rany.)
кузгалак - (botan., kulin.) szczaw
кузгалыш - I początek ruchu, powstanie, ruch
                      (кузгалышсыз ятарга - leżeć bez ruchu),
                  II (polit.) powstanie, poruszenie (narodowe), ruchawka
                      (крестьян кузгалышлары - chłopskie bunty)
кузы - I (botan., kulin.) orzech włoski
           II (zoolog.) kokon
          III (zoolog.) baranek, jagnię, jagniątko, owieczka (patrz też: кузый)
кузый - (zoolog.) baranek, jagnię, jagniątko, owieczka (patrz też: кузы)
куй - (zoolog.) owca
        (Бер куй аркасында мең куй су эчкән - (przysłowie)
        Dzięki jednej owcy tysiące owiec napiło się (o dobrym działaniu jednego człowieka).)
куйган акча - stawka
куйдыр-ырга - strona sprawcza od куя-рга
                    (кул куйдырырга - poprosić o podpisanie się, dać do podpisu)
кукиш - figa (gest)
              (кукиш күрсәт-ергә - pokazać figę)
кул - I (anatom. i przen.) ręka
            (кул кулны юа - (powiedzenie) ręka rękę myje)
            (кул белән алып ташлагандай - jak ręką odjął)
            (Безнең кулларыбыз озын. - Mamy długie ręce.)
        II (przen.) pismo (ręka)
        III (przen.) podpis
        IV (przen.) zwierzchność, władza
            (берәүнең кулы астында булырга - być pod władzą (w ręku) kogoś)
        V areszt
            (кулга алынырга - być zaaresztowanym)
        VI strona, kierunek
            (уң кул якта - z prawej strony, po prawej)
        VII właściwy, odpowiedni, dorównujący
              (Бу эшкә кул кешене табу җиңел түгел. - Trudno jest znaleźć człowieka odpowiedniego do tej pracy.)
кул ал-ырга (алыш-ырга) - uściskać dłoń (na znak przyjaźni)
кул зинасы - samogwałt, onanizm
кул кыс-арга - ściskać dłoń
кул очы - dłoń
кул сырты - grzbiet dłoni
кул кую - podpis
кул куя-рга - podpisać
кулай - wygodnie
кулга ал-ырга - I brać w rękę(ce)
                          II (wprost i przen.) dostać w swoje ręce, złapać, zawładnąć, przywłaszczyć, aresztować
кулга алын-ырга - być zaaresztowanym
кулдан - ręcznie
кулдан кил-ергә - umieć, potrafić coś zrobić
кулдан кит-әргә - I utracić (kogoś, coś)
                              II zacząć żyć samodzielnie (o dzieciach)
кулич - (kulin.) baba (wielkanocna)
куллан-ырга - korzystać, posługiwać się, stosować, aplikować
                        (Дөрес көчегез кулланыгыз! - Prawidłowo korzystajcie ze swojej siły!)
                        (Фәнни эшебездә бу сыйфатны кулланып була. - Tę właściwość można stosować w naszej pracy naukowej.)
                        (Монда башка сүзне кулланырга кирәк. - Tu trzeba zastosować inne słowo.)
                        (киң куллану товарлары - artykuły powszechnego zastosowania)
кулланма - instrukcja, manual, podręcznik, poradnik
куллану - użytkowanie, zastosowanie, eksploatacja
кулланучы - użytkownik, konsument, spożywca, klient
кулланылыш - powszechny użytek
култыкса - (w różn. znacz.) poręcz (schodów, fotela)
кулъяпма - parasol
кулъяулык - chusteczka do nosa
кулыннан кил-ергә - umieć
кун-арга - I nocować, przenocować
                 II spać, przespać (z kimś)
                III siąść, usiąść (o ptakach, owadach)
                IV osiadać (o pyle)
кунак - gość
            (кунакта бул-ырга - być w gościach)
кунакханә - hotel
куптар-ырга - I odrywać się, odklejać się
                        II podnosić się, wstawać
                        III rozpoczynać się
купшы - I elegancki, strojny, szykowny, wykwintny, fircykowaty
              II elegant, fircyk, modniś, strojniś
купшылык - I wyelegantowanie, przesadna elegancja
                     II strojność, szykowność
                         (Киемнең купшылыгы белән аерылып тора. - Wyróżnia się strojnością ubrania.)
кура - I drobny krzew, wysoka trawa (z twardą łodygą), wysokie sitowie, trzciny
          II (botan.) krzak malinowy, malina (rubus)
              (кура яфрагы - liść maliny),
              (кура җиләге кебек - jak malina (o ładnej, zdrowej dziewczynie))
          III (hist.) kamienne ogrodzenie
          IV zagroda dla zwierząt na dworze
              (Кырдагы малны санама, курадагы малны сана. - Nie licz bydła, które jest w polu, licz to, które jest w zagrodzie.)
кура җиләге - (botan.) malina (rubus idaeus)
кургаш - (chem.) ołów (plumbum)
курк-ырга - I bać się, lękać się, obawiać się, tchórzyć
                        (Курыкма, ул синнен башка да беле. - Nie bój się, on i bez ciebie wie.)
                    II dygotać, truchleć,
                    III przestraszyć się, zaniepokoić się
куркак - I tchórz // tchórzliwy
                  (Батыр бер үлә, куркак көн дә үлә. - (przysłowie) Bohater umiera raz a tchórz każdego dnia.)
              II bojaźliwy, płochliwy
                  (куркак колын - płochliwy źrebak)
курку - strach, lęk, obawa, przerażenie
куркусыз - nieustraszony
куркыныч - I straszny, potworny,
                    II niebezpieczny
куркыт-ырга - I straszyć
                        II gonić, przeganiać (zwierzynę w nagonce)
курок - (milit.) spust, kurek (patrz też: тәте)
курорт - kurort, uzdrowisko
курортчы - wczasowicz
курпы - otawa, potraw (trawa odrastająca po skoszeniu)
куртка - kurtka
курчак - lalka
              (Курчак уйнап утырырга син кечкенә кыз түгел инде. - Nie jesteś już małą dziewczynką by bawić się lalkami.)
курыкмаучан - nieustraszony, niebojaźliwy (o człowieku)
кутак - (wulg.) członek męski, chuj
кутыр - I krosta, strup
             II wrzód, furunkuł
кухня - kuchnia
кучкар - I baran, tryk, cap
                 (Һәр мөгезле кучкар түгел, һәр канатлы - шонкар түгел.
                  - (przysłowie) Nie każdy rogaty to baran, nie każdy skrzydlaty to sokół.)
              II (hist.) bodyguard, osobisty ochraniarz, goryl
             III (hist.) silny sojusznik, oparcie
                  (Дустыңны коткар, ул сиңа булыр кучкар. - (przysłowie) Wspomagaj przyjaciela a będzie twoim oparciem.)
куш - podwójny, dwoisty, parzysty, tworzący parę, para
           (унбер куш бияләй - jedenaście par rękawic)
           (куш иңле тукыма - tkanina podwójnej szerokości)
куш-арга - I łączyć, przyłączać, jednoczyć, zlewać, zszywać, mieszać ze sobą
                      (ике өлкәне куш-арга - łączyć dwa obszary)
                      (Бригадага тагын ике кешене куштылар. - Do brygady włączyli jeszcze dwie osoby.)
                  II dodawać, przydawać
                      (чынны ялганга кушу - dodawanie prawdy do kłamstwa)
                  III swatać, żenić (pannę z kawalerem)
                      (Бу икәүне куштылар. - Tych dwoje ożenili.)
                  IV dopuszczać, pozwolić podejść
                      (бозауны сыерга куш-арга - dopuścić cielonka do matki krowy)
                      (атларны печәнгә куш-арга - dopuścić konia do siana)
                  V (matemat.) sumować, dodawać, składać
                      (кушу гамәле - dodawanie, działanie dodawania)
                  VI mianować, nazwać, nadawać (nazwę)
                      (Исемен Фәрит дип куштылар. - Nadali mu imę Farit.)
                  VII nakazywać, rozkazywać, polecać
                      (Aлга барырга кушты. - Rozkazał iść naprzód.)
                      (эш куш-арга - polecić wykonać pracę)
кушамат - przezwisko, przydomek, ksywa
кушма - I zjednoczony
              II mieszany, rozmaity
             III (gramat.) złożony
                  (кушма фигыльләр - czasowniki złożone)
                  (кушма җөмлә - zdanie złożone)
куштырнак - cudzysłów
кушу - (mat.) dodawanie, sumowanie
кушу билгесе - (mat.) znak dodawania, plus
кушыл-ырга - I strona bierna od куш-арга
                        II łączyć się, jednoczyć się
                       III przyłączać się, aprobować, popierać
                       IV w formie przeczącej кушылмаска - odrzucać, być przeciw
кушым - (muz.) refren (patrz też: кушымта III)
кушымта - I dodatek
                  II załącznik (do czegoś)
                  III (muz.) refren (patrz też: кушым)
кушымча - I (lingw.) afiks, sufiks
                      (сүз ясагыч кушымча - afiks słowotwórczy)
кушып исәплә-ргә - zaliczać
кушыр-га - krzyżować (ręce, nogi)
куык - I (w różn. znacz.) bańka
                (пыяла куыгы - szklana bańka (lampy))
            II (med.) pęcherz, bąbel, pryszcz (na skórze)
куыл - I (duża) dziupla, ubytek w drzewie (w którym można schronić się przed deszczem)
           II (etnograf.) kuała, domowa kapliczka u Udmutrów
куып керт-ергә - zapędzać
куыр-ырга - I smażyć, piec, prażyć, opiekać
                    II (w różn. znacz.) opalać, osmalać
                    III (przen.) silnie naciskać, popędzać
                        (тизрәк тә тизрәк дип куыр-ырга - coraz szybciej naciskać słowami)
куырдак - pieczeń, kawardak (z baraniny)
куыш - I dziupla
          II szałas, namiot
          III (przen.) domek
кую - rzeczownik odsłowny od куя-рга
          (юл куючан - zgodliwy, ustępliwy, "zostawiający drogę")
куя-рга - I (wprost i przen.) stawiać, postawić, wystawiać, ustanowić (pytanie, spektakl, dom, rekord)
                II kłaść, położyć
                III umieścić, wstawić, przydzielić, zostawić
                      (бәхәстә юл куя-рга - ustąpić w sporze)
                IV (wykrzykn.) куй, куегыз - zostaw, zostawcie
                V jako czasownik posiłkowy wskazuje na dokonaność działania:
                      (язып куярга - wpisać)
                      (хәзерләп куярга - sporządzić)
                      (ябып куярга - zamknąć
куян - I (zoolog.) zając
              (үр куяны - zając szarak)
          II (zoolog.) królik (йорт куяны)
          III (przen.) tchórz, strachajło
          IV (przen., potocz.) gapowicz, pasażer bez biletu
куянкай - zajączek
күәс - I dzieża
          II (dialek.) kwas
күбә-ергә - I powiększać się, mnożyć się, przybywać (ilościowo)
                        (эш күбәйде - przybyło roboty)
                   II lęgnąć się, mnożyć się (o owadach)
                        (Черкиләр искиткеч күбәйде. - Wylęgły się chmary komarów.)
күбәләк - I (zoolog.) motyl,
                II (przen.) muszka (krawat w formie kokardki)
күбек - (w różn. znacz.) piana, pianka
күбен-ергә - (w różn. znacz.) buchnąć, opuchnąć, nadąć się
күбесенчә - głównie, przeważnie, najczęściej, w większości
күбрәк - I bardziej, więcej
                  (күпме күбрәк, шул кадәр яхшы - im więcej tym lepiej)
                  (йөздән күбрәк кеше - więcej niż sto osób)
              II nadmiernie, przesadnie, mnóstwo
                  (Күбрәк таләп итәсез түгелме? - Czy nie za dużo się domagacie?)
              III patrz: күбесенчә
                  (Cүз күбрәк эш турында барды. - Rozmowa była głównie o pracy.)
күгән - I zawias
               (Ишек күгәненнән ычкынган. - Drzwi wypadły z zawiasów.)
            II (bot.) tarnina (roślina i owoce)
күгәр-ергә - I posinieć, zsinieć
                    II pleśnieć
                    III zielenieć, zzielenieć
                    IV rdzewieć, zardzewieć
күгәрек - I (botan. i przen.) pleśń
                II siniak, krwiak
күгәрчен - (zoolog.) gołąb
күгәрчен күзе (чәчәк) - (botan.) niezapominajka
күз - I (anatom.) oko
          (мәңгегә күз йом-арга - umrzeć, zamknąć oczy na zawsze)
        II wzrok
        III spojrzenie
        IV (przenośn.) uwaga, baczenie, oko
        V pętla, oczko (np. w sieci)
        VI ucho (igły)
        VII judasz (w drzwiach)
        VIII (botan.) oczko (ziemniaka)
        IX (przenośn.) przerębel
        X dziury (w wypieczonym chlebie)
күз алды - na oczach, na widoku
күз кабагы - (anatom.) powieka
күз сал-ырга - spojrzeć
күз яше - łza
күзаллау - wyobrażenie
күзаллә-ргә - wyobrażać sobie, uświadamiać sobie, imaginować
күзәнәк - I (biolog.) komórka
                II (botan.) oczko (np. kartofla)
                III komórka, klatka
                IV oczko (dzianiny)
күзәт-ергә - I obserwować, śledzić,
                    II dążyć do celu, mieć cel
күздән кара-рга - oglądać, przypatrywać się, studiować (coś)
күздән кичер-ергә - przejrzeć
күздән уздыр-ырга - oglądać, przypatrywać się, studiować (coś) (patrz też: күздән кара-рга)
күздән үткәр-ергә - oglądać, przypatrywać się, studiować (coś) (patrz też: күздән кара-рга)
күздән югал-ырга - schować się
күзлә-ргә - I wypatrywać , obserwować, dozorować, selekcjonować
                   II oczkować (o szczepieniu roślin)
                  III nawlekać (nitkę na igłę)
күзлек - okulary
күк - I (w różn. znacz.) niebieski, błękitny, siny, siwy
            (күк күзле - niebieskooki)
            (авыруның иреннәре күк - chory ma sine wargi)
            (күк ат - siwy koń, siwek)
        II (w różn. znacz.) niebo, nieboskłon
            (күкне болыт каплаган - niebo pokryte chmurami)
            (йолдызлы күге - niebo gwieździste)
            (күк җисемнәре - ciała niebieskie)
            (күк йөзе - sfery niebieskie)
        III jako imiesłów przysłówkowy күккә w górę
        IV (relig. i przen.) Niebo, niebo
            (Күк Патшасы - Król Niebieski)
            (Күктән Иңгән - Wysłannik Niebios),
            (күк белән җир арасы - (różni się) jak niebo od ziemi)
        V (poimek) jak, jakby, tak jak (patrz też: кебек)
            (кояш чыккан күк булды - tak jakby na niebie wzeszło słońce)
            (Бурычларыбызны кичер, без дә безгә бурычлы булганнарга кичергән күк.
                    - Odpuść nam nasze winy jako i my odpuszczamy naszym winowajcom.)
күк җиләк - (botan.) borówka bagienna (vaccinium uliginosum)
күке - (ornitol.) kukułka ( cuculus)
күке яше - (botan.) storczyk, orchidea, patrz też: төертамыр
күкерт - (chem.) siarka (sulphur)
              (күкерт кислотасы - kwas siarkowy)
күкрәк - I pierś, klatka piersiowa,
              II przednia część garderoby
              III piersi, biust (u kobiety) (patrz też:: имчәк)
             IV (przenośn.) uściski
күкрәкчә - biustonosz
күкрә-ргә - grzmieć, rozbrzmieć, zagrzmieć
                      (күк күкри - piorun grzmi)
                      (күкрәп, яшенләп яңгыр явып үтте - przeszedł deszcz z burzą)
күкрәп - imiesłów przysłówkowy od күкрәргә:
               I awanturniczo
              II pysznie, wystawnie, obficie, bogato, pięknie
күктәге - dotyczący czegoś co jest w Niebie, będący w Niebie
                  (Күктәге Атабыз - Ojcze nasz Któryś jest w Niebie)
күл - jezioro
күл акчарлагы - (zoolog.) mewa śmieszka
күләгә - I (poet.) cień, osłona
                  (каен күләгәсендә ял итәргә - odpoczywać w cieniu brzozy),
              II światłocień,
              III niewyraźny zarys, sylwetka,
              IV (przen.) cień, grymas, odbicie
                  (Йөзендә кайгы күләгәсе. - Na twarzy ma cień smutku.)
күләгә кебек (йөрергә, атларга, барырга) - chodzić jak cień (cicho, skradając się)
күләгә кебек ияргә - chodzić (za kimś) jak cień
күләгә куарга - gonić za cieniem (o beznadziejnych staraniach)
күләм - I objętość, kubatura,
                       (күләм үлчәүләре - miary objętości)
             II (przen.) skala, zakres, wielkość
                       (күләмен үлчә-ргә - zmierzyć wielkość czegoś)
күлбуга - (zoolog.) bąk (ixobrychus) (ptak z rodziny czplowatych)
күлдәвек - kałuża
                  (су күлдәвекләре - kałuże wody)
күлмәк - I koszula
                  (эчке күлмәк - podkoszulek)
                  (төнге эчке күлмәк - koszula nocna)
              II sukienka
                  (ефәк күлмәк - jedwabna sukienka)
             III ubranie
                  (эш күлмәге - ubranie robocze)
                  (күлмәк шкафы - szafa ubraniowa)
күлмәк-күнчек - kobiecy zestaw (garnitur) ubraniowy (góra i dół)
күлмәк-ыштан - bielizna (koszula i spodnie)
күм-әргә - I zakopywać, zakopać, zagrzebywać,
                 II chować, skryć, pochować
                III nakrywać, pokrywać, osłaniać
                IV obsypać, osypywać
                V zasypywać, zasypać (np. pytaniami)
                VI przeładować, przeciążyć
күмәк - I ogólny, sumaryczny, całościowy,
              II zbiorowy, zespołowy, kolektywny
күмәк җыр - chór
күмәч - I bułka
             II biały chleb, kołacz
                 (Aчка киңәш биргәнче күмәч бир. - (przysłowie) Głodnemu daj nie radę a chleb.)
күмел-ергә - I strona bierna od күмәргә
                     II pogrążać się, osuwać się, nurkować
                     III tonąć
                     IV pokrywać się (np. nalotem)
                     V zakopywać się, zagrzebywać się
күмер, күмертуар - (chem.) węgiel (carboneum)
күмер янгыручы - palacz
күн - I skóra, jucht
            (күн товарлары - wyroby skórzane)
            (күн аяк киемнәре - skórzane obuwie)
         II orzeł (strona monety z herbem)
        III kun (dawna tatarska moneta ze skóry)
күн-әргә - I zgadzać się, dawać przyzwolenie, iść na ustępstwo
                    (сүзгә күнүчән - zgodliwy, ustępliwy)
                 II (potocz.) күнег-ергә I
күндәм - posłuszny, pokorny, uległy
күндәмлек - posłuszność, zgodliwość, pokorność
күнег-ергә - I przywykać, przywyknąć
                    II adaptować się, oswoić się
                        (күнегеп җитмәү - nie całkiem się oswoić)
                        (яңа климат шартларына күнегү - adaptować się do nowych warunków klimatycznych)
                    III trenować, ćwiczyć
күнегелгән - zwykły, utarty
күнегелмәгән - niezwykły
күнегү - I trening, ćwiczenia
                  (гимнастик күнегүләр - ćwiczenia gimnastyczne)
              II ćwiczenie, zadanie
                  (күнегүләр җыентыгы - zbiór ćwiczeń)
күнеккән - I zwykły, utarty
                  II wyćwiczony, wytrenowany
                 III (krytycznie) wyrafinowany
                 IV oswojony, obłaskawiony
күнекмә - I nawyk, wprawa
                II trening, ćwiczenie
күнекмә ал-ырга - trenować (siebie), uprawiać trening
күнектер-ергә - I przyuczać, przyzwyczajać, wdrażać (do jakichś nawyków)
                              (тәртипкә күнектерергә - przyuczać do porządku)
                          II trenować, ćwiczyć
                              (хәтер күнектер-ергә - ćwiczyć pamięć)
күнчек - I wycięcie koszuli, sukienki
              II kieszeń
              III (przest.) spadnie, szarawary
күңел - I (przen. i anatom.) dusza, serce, sedno
            II świat duchowy
            III usposobienie, duch
            IV świadomość
            V pamięć
            VI sympatia, życzliwość, miłość
            VII intuicja
күңелгә авыр - obraźliwie
күңелле - I z sercem, serdecznie
                II wesoły, radosny
                III optymistyczny
күңелле генә - ochotnik
күңеллелек - I wesołość, wesoły charakter
                      II ożywienie,
                      III przyjemność, radość
күңелсез - niewesoły, smutny, dokuczliwy, nudny
күңелсезлек - I smutek, przygnębienie, zmartwienie
                        II nieprzyjemność, przykre zdarzenie, niepowodzenie
күп - I dużo, obficie, znacząco, o wiele, niezgorzej, solidnie
            (Күп бел дә, аз сөйлә. - Wiedz dużo, mów mało.)
            (Күп йөргән күп белер. - (przysłowie) Dużo podróżował, dużo zobaczył.)
            күп сулар акты. - dużo wody upłynęło)
        II wiele, o wiele, znacznie, istotnie (przy porównywaniu)
            (күп белгән (күп(кә) яхшырак - znacznie lepiej)
        III długo, dużo (o czasie)
            (Күп тә үтми, балалар өчен ашханә ачыла. - Nie minęło dużo czasu a otwarto stołówkę dla dzeci.)
        IV wielo- (w połączeniu z wyrazami na -лы, -ле, -лык)
            (күп санлы - liczny, wielokrotny)
            (күп милләтле - wielonarodowościowy)
            (күп хатынлык - wielożeństwo)
        V w liczbie mnogiej күпләр - wielu, mnogość, niektórzy
            (Күпләр шулай уйлый. - Wielu tak myśli.)
        VI obfity, duży, znaczny
            (күп уңыш алырга - uzyskać obfity plon)
        VII liczny, wiele
            (Күп сораулар җавапсыз калдырыла. - Wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi.)
күп нәрсә - liczni
күп нокта - (lingw.) wielokropek
күп санлы - wielokrotny
күп(ләр) - liczni
күпер - I most
            II (anat.) mostek
            III (stomat.) mostek
            IV (techn.) most (napędowy)
            V (sport.) mostek (pozycja w walce)
күпкә - wiele, o wiele
күпләп - dużo, w dużej ilości, masowo
                (җурналларны күпләп бастырырга - wydawać czasopismo w masowym nakładzie)
күплeк - (lingw.) liczba mnoga
күпме - ile
             (бәясе күпме? - po ile? w jakiej cenie?)
күпсен-ергә - czuć się zbytecznym
күптән - dawno
күптән түгел - niedawno
күптəн үткəн заман хикəя фигыль - (lingw.) czasownik w czasie zaprzeszłym (dawnoprzeszłym) trybu oznajmującego
күптәнге - stary
күпчек - mała poduszeczka, jasiek
күпчелек - większość
күр-ергә - I widzieć, spostrzegać, znachodzć
                    (Начарны күрми яхшыны танымыйсың. - (przysł.) Gdy nie widzisz złego nie rozpoznasz dobrego.)
                II odczuwać, zrozumieć
                III rozważać, uważać
                IV (wtrącenie) күр - proszę (tryb rozkazujący/życzeniowy dla 2. os.)
                     (тапшыра күр - proszę sprzedać)
күрә - (poimek) I odpowiednio, według, zgodnie z
                             (Гаебенә күрә җәзасы. - (powiedzenie) Jaka wina taka kara.)
                         II wobec, wskutek, z powodu, ponieważ
                             (белмәгенгә күрә - zpowodu nieznajomości)
күрәсе - los, przeznaczenie (patrz też: күрәчәк)
күрәсең - (wtrącenie) widać, widocznie, jak widać
күрәчәк - los, przeznaczenie (patrz też: күрәсе)
күргәзмә - wystawienie, wystawa
                  (авыл хуҗалыгы күргәзмәсе - wystawa rolnicza (gospodarstw rolnych))
күргән-белгән - I znajomy
                              (күргән-белгәннәрең арасында - między znajomymi)
                          II widziane, zbadane, przeżyte
                              (Күргән-белгәннәремне түгел, ишеткәнне әйтәм. - (przysłowie) Nie to co przeżyłem a to co słyszałem.)
күрек - I (potocz.) piękno, wdzięk, urok
                (табигать күрке - piękno przyrody),
            II miech (kowalski)
                (гармун күреге - miech akordeonu),
            III futro
күрем - I menstruacja, miesiączka
             II przepowiednia, wróżba
күремче - wróżka, wróżbita
күрен-ергә - I widnieć, stawać się widocznym,
                      II wydawać się, okazywać się
                        (Ул миңа яхшы кеше кебек күренде. - Wydał mi się być dobrym człowiekiem.),
                      III pojawiać się, pokazywać się
                      IV wyglądać (na, jak), wydawać się
                      V odczuwać, objawiać się
күренә - widocznie, widoczny, widzialny
күренгәнчә - (wtrącenie) jak widać, jak stąd wynika
күренекле - I widoczny, znany
                    II wybitny, ważny, znakomity
күренексез - I niewidoczny, nieznany
                    II nieistotny, błahy
күренеп кит-әргә - migać
күренеп тора торган - czytelny (widoczny)
күренеш - I (w różn. znacz.) wygląd zewnętrzny, wygląd
                  II widok, pejzaż, obraz
                  III zjawisko, fakt, objaw
                  IV wydarzenie, wypadek, sytuacja, zaszłość
                  IV (teatr.) scena (część sztuki)
күренмә - widoczny, oczywisty
күренүчәлек - powierzchowność, pozór
күреп ал-ырга - ujrzeć, spostrzec, zauważać
күреш-ергә - I pozdrawiać, kłaniać się
                      II uciskać rękę (przy powitaniu)
                      III spotykać się, zobaczyć się
күрешү - spotkanie
күркә - I (zoolog.) indyk, indyczka
            II (bioolog.) szyszka (sosny, jodły)
күркәм - I piękny, śliczny
                II powabny, uroczy, sympatyczny, atrakcyjny
күрсәт-ергә - I pokazywać, ukazać, okazywać
                      II pouczyć
                      III przedstawiać
күрсәтеп бир-ергә - pokazywać
күрсәтеп тор-ырга - okazywać
күрсәткеч - I wskaźnik, rejestr
                      (әдәбият күрсәткече - rejestr literatury (bibliografia))
                  II (matemat.) wykładnik, stopień
                      (тамыр күрсәткече - stopień pierwiastka)
                      (дәрәҗә күрсәткече - wykładnik potęgi)
                  III punkt orientacyjny, latarnia morska
                  IV (techn.) przyrząd, miernik
                  V indeks, wskaźnik (wzrostu, rozwoju)
                  VI wskazujący, informacyjny
                  VII (techn.) pomiarowy
                      (күрсәткеч прибор - przyrząd pomiarowy)
күрсәткеч багана - słup informacyjny
күрсәткеч тамга - znak informacyjny
күрсәткеч ук - strzałka informacyjna
күрсәтмә - wskazówka, dyrektywa, wytyczna, instrukcja, życzenie
                  (күрсәтмә дәрес - lekcja pokazowa)
                  (күрсәтмә материаллар - materiały ilustracyjne)
күрше - sąsiad, sąsiedni
күрше-күлән - sąsiad
күсе - (zoolog.) szczur (rattus)
күт - (wulg.) dupa, tyłek, zadek
        (Күткә бар! - Idź do dupy!)
        (Күзгә карап күткә тибәсең. - Patrząc w oczy kopie w dupę. (działa bezczelnie))
күтәр-ергә - I podnosić, podnieść
                      II podźwignąć, tworzyć, budować
                      III cierpieć
                      IV (matemat.) podnosić (do potęgi)
күтәрел-ергә - podnieść się
күтәренкелек - I podniosłość
                      II (przen.) entuzjazm, zapał, werwa, natchnienie
күтәреп ал-ырга - podnieść
күтәрү - podwyższenie
күч - I (wprost i przen.) rój, stado, rojowisko, chmara, tłum
        II koczowniczy, wędrowny
күч-әргә - I przemieszczać się
                  II przechodzić
                  III przejeżdżać
күчәр - (w różn. znacz.) oś
күчен-ергә - przeprowadzać się, przenosić się
күчер-ергә - I przestawiać, przenosić
                      II przemieszczać
                      III przewozić
                      IV przesiedlać
                      V przeliczać (np. pieniądze)
                      VI spisywać, przepisywać
                      VII przekładać
                      VIII kopiować
күчереп чыг-арга - przepisać
күчермә - fotografia
күчешләр аслыгы - panel (pasek) nawigacji
күчмә - I koczowniczy, wędrowny
             II przelotny
            III (w różn. znacz.) przenośny, mobilny, obwoźny
кыен - I trudny, pracochłonny
            II ciężki, mozolny, zawiły
кыенлык - trudność
кыерчык - bochenek, piętka (chleba)
кыз - I dziewczyna,
        II córka (patrz też: кыз-бала)
          (Минем бер кызым бар. - Mam córkę.)
        III niewiasta
        IV dziewica
кыз-бала - córka (patrz też: кыз II)
кыз-арга - I rozżarzać się, stawać się rozżarzonym, rozpalić się, żarzyć się
                 II prażyć się, piec się, smażyć się
                 III palić się, płonąć
                 IV gorączkować (z choroby)
                 V rumienić się, płonąć
                     (Ике битем кыза ут кебек. - Moja twarz płonęła jak ogień.)
                 VI rozgrzewać się, rozpędzać się, zapędzać się
                     (Бер кызгач, туктап та булмый. - Gdy się zapędzisz trudno się będzie powstrzymać.)
                 VII (techn.) rozgrzewać się (o silniku)
                 VIII (przen.) wrzeć, iść, funkcjonować (dobrze)
                     (Уен кызды. - Gra poszła.)
                 IX (przen.) wzbudzać się, gorączkować się, zacietrzewiać się
                     (Tукта, кызма әле син. - Wstrzymaj się, nie zacietrzewiaj się.)
                 X (нәрсәгә кызарга) pożądać (czegoś), podniecać się (na widok czegoś), mieć zamiłowanie, zapalać się chęcią
                     (киемгә кызу - zamiłowanie do strojów)
                 XI (przen., potocz.) schlać się, upić się, być pod dobrą datą, być nawalonym, wstawionym
                     (Ул шактый кызган. - Był nieżle nawalony.)
кызалак - I (botan.) tulipan (patrz też: лалә i тюльпан)
                      (кызалаклар чәчәк аткан чак - czas gdy kwitną tulipany)
                II (przen.) rumiana dziewczyna, dziewczyna
кызамык - (med.) odra
кызар-ырга - I poczerwienieć, zaczerwienić
                      II dojrzewać
                      III zaczerwienić się, pokryć się rumieńcem, pąsowieć
кызарып кит-әргә - poczerwienieć
кызган-ырга - I (w różn. znacz.) ubolewać, żałować, użalać się, litować się, współczuć, ubolewać
                            (кызганып кара-рга - patrzeć ze współczuciem)
                        II (przen.) oszczędzać, skąpić
                            (Үзеңнән кызгансаң югалтырсың. - (powiedzenie) Oszczędzając na sobie stracisz.)
                            (Кызганган малда беркем юк, ди. - (przysłowie) Powadają, że nikt nie zyskuje na skąpstwie.)
кызганыч - I (w różn. znacz.) mizerny, lichy, godny pożałowania
                    II bezradny, bezbronny
                    III smutny, żałosny
                    IV (wtrącenie) z żalem, szkoda, niestety
                        (Кызганычка каршы, бу чыннан да шулай. - Niestety, naprawdę jest odwrotnie.)
кызганычка - niestety
кызганычлы - I mizerny, lichy, nędzny, godny pożałowania, żałosny
                            (кызганычлы кыяфәт - mizerny wygląd)
                        II żałosny, żałośliwy, rzewny
                            (кызганычлы тавыш - żałośliwy głos)
кызгылт - czerwonawy, różowawy
кыздыр-ырга - I rozżarzać, rozżarzać do czerwoności, hartować
                            (тимер кыздырырга - hartować żelazo (w ogniu))
                        II piec, prażyć, przypiekać
                            (кояш аяусыз кыздыра - słońce niemiłosiernie praży)
                            (кыздырган ашамлык - pieczeń)
                        III (przen.) irytować, złościć, gniewać
кыздырма - (kulin.) pieczeń
кызу - I (wprost i przen.) rozżarzony, rozpalony, gorący, napalony, zapalczywy
                (кызу таба - rozgrzana patelnia)
                (кояшның кызу нурлары - palące promienie słońca)
                (кызу мәхәббәт - gorąca miłość)
          II gorąco, upał, skwar, spiekota
                (көннең кызуында - w skwarze dnia)
                (Бүген бик кызу. - Dziś jest bardzo upalnie.)
          III (przen.) w pełnym rozkwicie, w apogeum, w porę, we właściwym czasie
                (мәсьәләне кызуында хәл итәргә - w porę załatwić sprawę)
                (Tимерне кызуында сук. - Kuj żelazo póki gorące.)
           IV (przen.) szybko, intensywnie, gwałtownie
                (эшне кызу тотарга - prowadzić sprawę w szybkim tempie)
кызу-кызу - rześko, żwawo, szybko, skwapliwie, niecierpliwie
                        (кызу-кызу сөйләшәләр - rozmawiają z ożywieniem)
                        (кызу-кызу атларга - kroczyć pośpiesznie)
                        (кызу-кызу гына карап алырга - obejrzeć się niecierpliwie)
кызыг-ырга - zazdrościć, pozazdrościć
кызык - I interesujący, atrakcyjny, pasjonujący
              II przyciągający, kuszący, ponętny
             III śmieszny, zabawny, pocieszny
             IV (krytycz.) swoisty, osobliwy, dziwaczny, ekscentryczny
кызыклы - I interesujący, atrakcyjny, zajmujący
                II zabawny, śmieszny
кызыксыкмау - obojętność
кызыксын-ырга - zaciekawić się, zainteresować się
кызыксындыр-ырга - I zaciekawiać, zainteresować
                                    II popierać, zachęcać
кызыксыну - zainteresowanie
кызыксынучанлык - ciekawość
кызыктыргыч - I przyciągający, urzekający, atrakcyjny, kuszący (o przedmiotach nieożywionych)
                          II zajmujący, interesujący
кызыл - I czerwony
                (Кызыл байрак - Czerwony sztandar)
              II rumiany, czerwony (o twarzy)
              III rudy (o włosach)
кызыл карлыган - (botan.) porzeczka czerwona
кызыллык - I czerwoność,
                    II rumieniec (zabarwienie twarzy)
                   III brzask, jutrzenka, zorza
кызын-ырга - I grzać się, wygrzewać się
                       II opalać się
                         (Мин комаякта кызынырга яратам. - Lubię opalać się na plaży.)
кызып - namiętnie, z żarem
кыйбат - I drogi, nietani (o cenach)
                  (кыйбат бәягә - drogo)
              II (predykatyw) istotny, ważny, mający duże znaczenie
кыйбатка - drogo, za dużą cenę
кыйбатлан-ырга - drożeć, podrożeć
кыйбла - I (rel.) kierunek na Kaabę (w Mekce)
               II (przen., potocz.) południe
                    (кыйблага караган - zwrócony na południe)
               III (przen.) przekonania, kierunek ideowy
               IV (przen.) centrum uwagi, centrum skupienia myśli i dążeń
                    (күңелемнең кыйбласы - świat mojej duszy)
кыйбланамә - kompas
кыйлан-ырга - I złośliwie zachowywać się w naganny sposób, chuliganić, awanturować się, rozrabiać,
                         II popisywać się, cudaczyć, pajacować, wydziwiać,
                         III krygować się, wdzięczyć się
кыйммәт - I cenny, drogi, drogo
                    (кыйммәтле мирас - cenne dziedzictwo, spuścizna)
                  II (przen.) wysoko, dobrze
                    (кыйммәт бәяләргә - wysoko oceniać)
                 III (w różn. znacz.) cena, wartość
                    (үз кыйммәтен белә - on zna swoją wartość)
                    (кыйммәт хезмәт белән билгеләнә - wartość nadawana jest przez pracę)
                 IV kurs waluty
                    (кыйммәте күтәрелә - jego kurs wzrósł)
                  V (matemat.) wartość (wielkości)
                    (санның абсолют кыйммәте - wartość bezwzględna liczby)
кыйммәтле - (w różn. znacz.) cenny, drogi, ważny, potrzebny
                      (безнең өчен кыйммәтле кеше - ważny dla nas człowiek)
кыйммәтлән-ергә - drożeć, podrożeć
кыйна-рга - bić, uderzać, grzmocić, chłostać
кыйнаш-ырга - bić się, walczyć ze sobą (strona wspólna od кыйна-рга)
кыйтга - I (geogr.) kontynent
                 (кыйтгалар дрейфы - wędrówka (dryf) kontynentów)
              II (liter.) rodzaj krótkiego wiersza
кыйшык - I skośny, skrzywiony
                 II zdeptany
кыйшыклык - nachylenie, skośność, przekoszenie
кыл - I koński włos
        II szczecina, szczeć,
        III włosek, szczecinka (na ciele człowieka)
        IV struna (instrumentu muzycznego)
кыл-ырга - I robić, produkować, wykonywać
                        (хата кылырга - zrobić błąd),
                        (гөнаһ кылырга - popełnić grzech),
                        (Шуңа күрә болай дога кылыгыз - Módlcie się w ten sposób),
                    II okazywać, przejawiać (coś)
                        (ярдәм кылырга - okazać pomoc)
                        (каршылык кылырга - stawiać opór)
кылан-ырга - I prowadzić się, funkcjonować, postępować w określony sposób
                          (Яхшы гына кылан! - Prowadź się dobrze!)
                          (Ул ипле кылана. - On prowadzi się prawidłowo.)
                      II patrz: кыйлан-ырга I, II
                      III dziwaczyć, wydziwiać, pajacować, wyprawiać cuda, popisywać się
                          (Болай кыланмасаң иде! - Przestań pajacować!)
кыланыш - I zachowanie się, sprawowanie się,
                   II postępek, wybryk
кылый - I zezowate, kose (o oczach)
              II zezowaty, kosooki (o człowieku)
кылыйлык - zez
кылыч - (milit., hist.) szabla, miecz, pałasz, szpada
              (кылыч белән коралланган - uzbrojony w miecz (szblę, szpadę itp.))
кылыч балык - (zoolog.) ciosa (pelecus cultratus), ryba z rodziny karpiowatych
кылыч гөл - (botan.) mieczyk
кылыч сабы эфес - rękojeść miecza (szabli)
кылыч уты - (botan.) irys
кылычбаз - (książk.) szermierka
кылычбазлык - (książk.) fechtowanie, sztuka fechtunku
кын - pochwa, futerał
        (кылыч кыны - pochwa miecza)
кына - patrz: гына (patrz też: генә, кенә)
кыңгырау - dzwon, dzwonek
кыр - I (w różn. znacz.) pole, obszar, dziedzina
              (сугыш кыры - pole bitwy)
              (футбол кыры - boisko piłkarskie)
          II dziki (nie uprawiany, nie hodowany)
              (кыр алмагачы (алмасы) - dzika jabłoń)
          III (fiz.) pole
              (электр кыры - pole elektryczne)
              (магнит кыры - pole magnetyczne)
          III (geometr.) ściana
              (кубның алты кыры - sześć ścian prostopadłościanu)
кыр зәгъфраны - (botan.) szafran, krokus
кыр күгәрчен - (zoolog.) dziki gołąb
кыр өрәңгесе - (botan.) klon polny
кыр үрдәге - (zoolog.) kaczka krzyżówka (anas platyrhynchos)
кыр-ырга - I skrobać, drapać, strugać
                      (бүрәнә кыр-ырга - strugać drewno)
                  II golić, ogolić
                      (сакал кыр-ырга - golić brodę)
                  III ostrzyć, toczyć (na tokarce)
                  IV trzeć, przecierać przez tarkę
                  V ocierać, uwierać, pić
                      (Итек аякны кыра. - Buty piją w nogi.)
                  VI (przen.) toczyć, gryźć, dręczyć, nękać
                      (күңелне кыр-ырга - dręczyć świadomość)
                  VII unicestwiać, niszczyć, pustoszyć, rozwalać
                      (дошманны кыр-ырга - niszczyć wroga)
                  VIII gromić, rozgramiać, demolować
                      (Бөтен бүлмәләрне кырып йөри. - Wszystkie pokoje zdemolował.)
                  IX (iron.) narobić, nawyprawiać
                      (Күп эш кырды дисең ме? - Powiadasz że dużo nawyprawiał?)
кыргавыл - (zoolog.) bażant
кыргый - I (w różn. znacz.) dziki
                    (кыргый алма - dzika jabłoń)
                    (кыргый дала - dziki step)
                II (przen.) gruby, szorstki, prosty
               III niepohamowany, nieposkromiony
                    (кыргый көч - nieposkromiona siła)
               IV (przen.) niekształcony, nietrenowany
                    (кыргый тавыш - niekształcony głos)
               V dzikus, barbarzyńca
                   (кыргыйлар белән яшә-ргә - żyć z dzikusami)
Кыргыз Республикасы - (geograf.) Republika Kirgiska
кыргызлар - Kirgizi
Кыргызстан - (geograf.) Kirgistan
кыргыч - I skrobak, skrobaczka, zgrzebło (do pielęgnacji konia)
                II tarka (sprzęt kuchenny)
                III niszczycielski, wyniszczający
                    (кыргыч үләт - niszczycielski pomór)
кырмыска - (zoolog.) mrówka
кырмыска оясы - (zoolog.) mrowisko
кыру станогы - (techn.) tokarka
кырый - (w różn. znacz.) skraj, krawędź, brzeg
кырык - I (w różn. znacz.) czterdzieści
                  (Ул кырыкта. - Jest czterdziestolatkiem.)
              II w połączeniu z innymi wyrazami: czterdziesto-:
                  кырык градуслы - czerdziestostopniowy; кырык литрлы - czerdziestolitrowy,
              III (przen.) dużo, wiele razy, bez liku, niepoliczalna ilość
                  (Бер түгел, кырык уйладым инде. - Myślałem (o tym) nie raz a mnóstwo razy)
              IV (przen.) wielokrotnie
              (Бармам дигән җиреңә кырык барырсың. - (przysłowie) Jeszcze nieraz pójdę tam gdzie obiecywałem nie chodzić.)
кырын - I krzywo, ukośnie, na bakier, bokiem
                 (Көзге кырын куелган. - Lustro wisiało krzywo.)
                 (кырын утырырга - siedzieć bokiem)
              II (przen. ) krzywo, z ukosa, zezem
                 (кырын (күз белән) карарга - patrzeć krzywo, odnosić się nieprzyjaźnie)
              III (przen. ) nieuczciwy, zły, podstępny, przebiegły
                 (кырын юл - nieuczciwy sposób)
                 (Кырын эш кырык елдан соң да беленә. - Zły czyn wyjdzie na jaw i po (czterdziestu) latach)
              IV (przen. ) uparty, krnąbrny, przewrotny
                 (Кырык кеше бер яклы, кырын кеше бер яклы. - Wszyscy jedno, jeden uparty swoje.)
кырын-ырга - golić się
кырыс - I wymagający, surowy, srogi, ostry (o człowieku),
              II nieujeżdżony, dziki,
              III surowy (o przyrodzie)
кыршыл-ырга - I wyszczerbić się, stępić się
                           II obłazić, linieć, łysieć
                          III strzępić się
                          IV (przen.) zaprawiać się, wprawiać się (do czegoś)
кыршылдыр-ырга - I wyszczerbić
                                  II postrzępić, wystrzępić, zaszargać
кыс-арга - I (w różn. znacz.) uciskać, naciskać, ściskać, gnieść,
                  II (w różn. znacz.) stłaczać, zduszać, ściągnąć, zwężać, zawężać
                 III cisnąć, być ciasnym (o odzieży, butach)
                      (Итек (аякны) кыса. - Buty cisną (w nogi).)
                 IV skracać, zmniejszać
                  V ścieśniać, upychać
                 VI zmniejszać, obniżać, uszczuplać
кыса - I (wprost i przen.) obramowanie, oprawa, rama, ramy
              (закон кысасы - ramy prawa)
           II stanik, gors
кыска - krótki, niedługotrwały, niski
              (кыска чәч - krótkie włosy),
              (кыска буйлы - niskiego wzrostu),
              (кыска арага йөгерү - bieg krótkodystansowy)
кыскалык - zwięzłość, mała długość
кыскар-ырга - zmniejszać się, skracać się
кыскарт-ырга - I obcinać, ograniczać,
                          II (w różn. znacz.) skracać, streszczać, skurczyć
                          III (matemat.) skracać (ułamek)
кыскача - krótki, skrócony, krótko
                    (кыскача курс - krótki kurs),
                    (кыскача (гына) әйткәндә - krótko mówiąc)
кысла - (zoolog.) rak (astacus)
кыстыбый - I (kulin.) kystybyj, rodzaj pieroga z nadzieniem z kartofli,
                    II (przen., grub.) nieproszony uczestnik, piąte koło u wozu
кыстыр-ырга - I przyciskać, zaciskać, przycinać
                         II wsadzać, wsuwać, wtykać
                        III ściskać, zgniatać, dociskać
                        IV podtykać, podwijać, podkurczać, skręcać, przykręcać
кыстыргыч - zacisk, spinacz, klip, klamerka (do wieszania prania)
Кытай - (geograf.) Chiny (patrz też: Чин)
              (Кытай Халык Җөмһүрияте - Chińska Republika Ludowa)
кытлык - I głód, niedostatek jedzenia
               II niedostatek (czegoś), kryzys
                  (азыкка кытлык - deficyt produktów spożywczych)
кых-кых ит-әргә - kaszleć
кычкыр-ырга - I krzyczeć, zakrzyknąć, wykrzyknąć, wrzeszczeć
                         II skrzyczeć, zwymyślać, łajać
                        III zawołać, wywołać (głośno)
                        IV piać (o kogucie)
кычкырып - I głośny
                     II na głos
                     III rzewnie (płakać)
кычкырып җибәр-ергә - wykrzyknąć, zakrzyczeć
кычыт-ырга - I swędzieć, świerzbić
                          (Aрка кычыта да тора. - Cały czas swędzą plecy.)
                       II (potocz., przen.) czuć nieodpartą potrzebę działania (rękoma, mową)
                          (кул кычыта - ręce świerzbią)
кычыткан - (botan.) pokrzywa (urtica)
кыш - zima
кыш көне - zimą
Кышкы Олимпия уеннары - Zimowe Igrzyska Olimpijskie
кышла-рга - I zimować, przezimować
                          (күп кошлар җылы якларда кышлый - wiele ptaków zimuje w ciepłych krajach)
                    II być wiecznozielonym
                          (бу гөл кышлый - to jest roślina pokojowa wiecznozielona)
кышлау - I zimowisko, osada zimowa
                II mała wioska, wioseczka, chutorek
кыштырда-рга - I szeleścić, wydawać szmer
                           II działać (niezbyt aktywnie), ruszać się, nie siedzieć z założonymi rękoma
кышын - zimą
кыю - I śmiały, odważny
          III decydujący, dobitny
          IV rzeczownik odsłowny od кыярга
кыю (хак) бул-ырга - ośmielać się, mieć śmiałość
кыюлык - I śmiałość, odwaga
                   (кыюлык күрсәтеп - odważnie, mężnie)
                 II zdecydowanie, zapał
кыюсыз гына - nieśmiało
кыя - skała, urwisko, klif
          (Биек-биек кыялар, анда бөркет оялар. - (piosenka) Wysokie, wysokie urwiska, tam gnieżdżą się orły.)
кыя кара-рга - patrzeć krzywo, zezem
кыя тауга менү - wspinaczka wysokogórska (patrz też: тауга менү) кыя таш - kamienna skała
кыя ташлы - skalisty
кыя-рга - ośmielać się, mieć śmiałość
                (керергә кыймастан (кыймыйча) - nie śmiejąc wejść)
кыяк - I cybuch (czosnku), źdźbło (trawy)
           II (botan.) turzyca
кыялы - skalisty
кыяр - (botan.) ogórek
кыяр тозла-рга - kisić ogórki (dosłownie solić bo na tym polega kiszenie)
кыяфәт - I powierzchowność, wygląd, dobry wygląd
                  (Кыяфәте бар аның. - Wygląd to u niego jest.)
              II ogólny wygląd (np. pokoju)
              III (lit.) postać, typ
кыяфәттә - I będący w jakimś typie, mający jakiś wygląd
                    (җен кыяфәтендә - mający diabelski wygląd),
                II mający jakąś opinię
                    (яхшылык иткән кыяфәттә - o opinii dobroczyńcy)
кыяфәтендә - patrz: кыяфәттә
кэеф - dobre samopoczucie, zadowolenie, przyjemność, rozkosz
кювет - rów (wzdłuż drogi)

*           *           *           *

Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "к" ok. 1250).

powrót do strony Татар тел - język tatarski	Powrót do witryny Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
przejście do strony Alfabet tatarski i fonetyka tatarska		przejście do Słownika polsko-tatarskiego
przejście do strony Zarys gramatyki tatarskiej		przejście do Słownika afiksów słowotwórczych
przejście do strony Rozmówki tatarskie		przejście do strony Tуган тел