Татар тел - język tatarski
Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
Słownika polsko-tatarskiego
Zarys gramatyki tatarskiej
Słownika afiksów słowotwórczych
Rozmówki tatarskie
Tуган тел
Słownik tatarsko-polski
А Ә Б В Г Д Е Ж Җ З И Й К Л М Н О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Һ Ч Ш Ы Э Ю Я
һ.б. (һәм башка) - itd. (i inne)
һ.б.ш. (һәм башка шундый) - itp. (i inne podobne)
һава - I powietrze
II atmosfera
III pogoda, klimat
IV niebo (pod gołym niebem)
(Лачын кошка һава кадерле. - (przysłowie) Sokołowi niebo miłe.)
һава торышы - pogoda
һаваи - I atmosferyczny, powietrzny
II (przen.) budzący natchnienie, porywający
III pusty, bezmyślny, pyszałkowaty
һаваланучан - dumny, skłonny do zarozumialstwa (chełpliwości)
һавалы - I w połączeniu z wyrazem określającym (przydawką)
1) mający powietrze o danych właściwościach
(бөркү һавалы - mający duszne powietrze)
2) mający daną pogodę
(салкын һавалы кыш - zima z mroźną pogodą)
3) z danym klimatem
(кырыс һавалы як - kraj o surowym klimacie)
II (przen.) wyniosły, dumny
һавалы конденсатор - (techn.) kondensator powietrzny
һаман - I zawsze, w każdym czasie, bez przerwy
(Һаман эш урынында! - Zawsze na na posterunku!)
II do teraz, do tego czasu
(Кар һаман ява. - Śnieg nadal pada.)
III coraz bardziej
(һаман киңрәк колач алырга - przyjmować coraz większy rozmach)
IV (jako spójnik przeciwstawny) nadal, mimo wszystko, wszystko jedno
(Бүрене күпме генә ашатма, һаман урманга таба карый. - (przysłowie)
Jakby wilka nie karmić nadal patrzy w las.)
V (jako partykuła wzmacniająca) ciągle, coraz
(һаман бер балык башы - ciągle to samo)
һәвәслек - I skłonność, upodobanie, pasja, zamiłowanie, ciągotka
(аш-суга һәвәслек - zamiłowanie do gotowania)
II (z dezaprobatą) zachcianka, bzik, dyletantyzm
һәйкәл - pomnik
(25 ноябрь көнне Польшаның Гданьски шәһәрендә татарлар хөрмәтенә һәйкәл ачылды. -
Dnia 25 listopada w polskim mieście Gdańsku odsłonięto pomnik ku czci Tatarów.)
һәлак - zgon, śmierć, zguba
һәлак бул-ырга - zginąć
һәлак иткеч - śmiercionośny
һәлакәт - I zgon, śmierć
II klęska
III awaria, katastrofa
һәлакәтле - śmiercionośny
һәм - i
һәммә - I cały,
II każdy, dowolny, jakikolwiek, wszelki
һәммәсе - wszyscy bez wyjątku
һәндәсә - geometria
һәр - I każdy, wszelki, wszystko,
(Һәр ялтыраган алтын түгел. - (przysłowie) Nie wszystko złoto co się świeci.)
II w połączeniu z rzeczownikiem oznacza każdo-, co-
(һәр айда, һәр ай саен - w każdy miesiąc, comiesięcznie),
(һәр ел(ны), һәр ел саен - w każdy rok, corocznie, każdorocznie),
III co ..., to
(һәр сүзе ялган - co słowo to kłamstwo),
IV w połączeniu z czasownikiem na -ында każdy raz, w każdym przypadku
(һәр килүендә (килгәнендә) - każdy raz gdy przyjeżdża..., z każdym przyjazdem)
һәрбер - każdy, dowolny, jakikolwiek, wszelki
һәрвакыт - I zawsze, kiedykolwiek, w każdej chwili
II ciągle, ustawicznie, wiecznie
һәрвакыттагы - stały, zwykły, zwyczajny, przyjęty
һәрвакыттагыча - jak zwykle, jak jest przyjęte
һәрдаим - zawsze
һәркайда - wszędzie
һәркем - I każdy, wszelki, każdy człowiek
(Һәркем үз урынын белергә тиеш. - (przysłowie) Każdy musi znać swoje miejsce.)
II w połączeniu ze słowami na -лы, -лык ogólno-
(һәркем алырлык, һә́ркемнең хәленнән килерлек - ogólnodostępny)
һәртөрле - rozliczny, rozmaity, różnorodny
(һәртөрле юллар белән - wszelkimi sposobami)
һәрхәлдә - na wszelki wypadek
һәрчак - zawsze (patrz też: һәрвакыт)
һи - I (wykrzyknik) o, ba (wyraża zdziwienie)
II (wykrzyknik) fe, fuj (wyraża wzgardę)
Һинд океаны - (geograf.) Ocean Indyjski
һинд-европа - indoeuropejski
һинд-европа телләре - (lingw.) języki indoeuropejskie
Һиндстан - (geograf.) Indie
һиндыба - (botan., kulin.) cykoria
һич (тә) - I wcale, nijak, żaden, całkiem, zupełnie
II patrz һичкайчан
һичбер - I żaden (wymaga przeczącego orzeczenia)
(һичбер көтмәгән идек - w żaden sposób nie oczekiwany)
II każdy, każda, wszyscy
III (w zwrotach dzierż. w postaci: һичбере, һичберсе) żaden z, ani jeden z
(Aларның һичбере моның белән килешмәде. - Żaden z nich z tym się nie zgadza.)
(Юлчыларның һичберсе безгә таныш түгел. - Nie znamy żadnego z podróżnych.)
һичвакыт - nigdy (wymaga przeczącego orzeczenia)
һичкайда - nigdzie (wymaga przeczącego orzeczenia)
һичкайдан - znikąd (wymaga przeczącego orzeczenia)
һичкайсы - nikt , nic, ani jeden (z nich) (wymaga przeczącego orzeczenia)
һичкайчан - nigdy, ani razu (wymaga przeczącego orzeczenia)
һичкая - donikąd (wymaga przeczącego orzeczenia)
һичкем - nikt (wymaga przeczącego orzeczenia)
һичкемнеке - niczyj (wymaga przeczącego orzeczenia)
һичнәрсә - nic (wymaga przeczącego orzeczenia)
һичничек - nijak, żadnym sposobem (wymaga przeczącego orzeczenia )
(Һичничек моңа юл куярга ярамый. - W żadnym wypadku nie wolno do tego dopuścić.)
һичсүзсез - bezsprzecznie, bezwzględnie, bez zastrzeżeń
һичтуктаусыз - bez przerwy, bez końca, w nieskończoność
һичшиксез - bezsporny, bezwarunkowy, niewątpliwy, na pewno
һөдһөд - (zoolog.) dudek (upupa epops)
һөҗүм - I napad, agresja
II natarcie, atak, szturm, uderzenie
(Гаскәр һөҗүмгә ташланды. - Wojsko ruszyło do ataku)
III walka (z czymś)
(корылыкка каршы һөҗүм - walka z suszą)
IV (przen.) wycieczki, szykany
һөҗүмчән - I najeźdźca, atakujący, agresor
(һөҗүмчән сугышлар - walka zaczepna)
II (przen.) bojowy, wojowniczy
(һөҗүмчән рух - duch bojowy)
III (przen.) ostry, agresywny
(һөҗүмчән тәнкыйть - agresywna krytyka)
һөҗүмчәнлек- I agresywność
II (przen.) ciętość, zjadliwość
(сатираның һөҗүмчәнлекге - ciętość satyry)
һөҗүмче - I (sport.) napastnik
II (przen.) bojowy, odważny, zaczepny
һөнәр - I specjalność, zawód (profesja), rzemiosło
II mistrzostwo, kunszt, sztuka
һөнәрханә - warsztat (patrz też: остаханә)
һөнәрче - rzemieślnik
һуш - I świadomość, odczucie, pamięć
(һушында бул-ырга - mieć świadomość)
(һушын югалтып егыл-ырга - paść bez świadomości)
(Һич һушыма китерә алмыйм. - Nijak nie potrafię przypomnieć sobie.)
II rozum, umysł, rozsądek
һушыннан яздыр-ырга - I doprowadzać do utraty świadomości
II ogłuszać, porażać, oszołamiać
* * * *
Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "һ" - ok. 60)