Татар тел - język tatarski
Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
Słownika polsko-tatarskiego
Zarys gramatyki tatarskiej
Słownika afiksów słowotwórczych
Rozmówki tatarskie
Tуган тел
Słownik tatarsko-polski
А Ә Б В Г Д Е Ж Җ З И Й К Л М Н О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Һ Ч Ш Ы Э Ю Я
эволюция - ewolucja
эгоизм - egoizm
эз - I ślad, odcisk, trop,
(куян эзе - trop zająca)
II blizna, szrama,
(чәчәк эзләре - blizny po ospie)
III ślad, koleina, bruzda,
(тәгәрмәч әзләре - ślad kół)
IV resztka, pozostałość, ruina,
(борынгы шәһәр эзләре - ruiny starożytnego miasta)
V (wprost i przen.) koryto, łożysko, tory, droga
(елганың иске эзе - stare koryto rzeki)
(революцион көрәшчеләр эзенә бас-арга - stanąć na drodze rewolucyjnych bojowników)
эзәр - pasek, pas (z kolorowej tkaniny)
эзәрлеклә-ргә - prześladować, ścigać
эздән, эзеннән - w ślad, za, tropem
эзлә-ргә - I szukać
II odnajdywać,
III dowiadywać się
эзләү - poszukiwanie
эзләүче - poszukiwacz, zwiadowca
эзле - I zostawiający (jakiś) ślad, koleinę
II (przen.) zostawiający ślad, wpływ
(Без тарихта эзлебез. - Zostawiliśmy ślad w historii.)
эзлекле - I kolejny, następujący po sobie, sukcesywny
II stopniowy
III metodyczny
эзлеклелек - I kolejność, konsekwencja
II metodyczność
экзамен - egzamin
экипаж - I ekwipaż, lekki powóz konny
II załoga
(космик корабль экипажы - załoga statku kosmicznego)
(су асты көймәсе экипажы - załoga okrętu podwodnego)
экономия - ekonomia
эксперт - ekspert
экспорт - eksport
экспортла-рга - eksportować, wysyłać
эләг-ергә - I zaczepiać, zahaczać (o coś), zaplątywać się (w coś)
(җәтмәгә эләг-ергә - zaplątać się w sieci)
(Пуля сөяккә эләккән. - Kula zahaczyła o kość.)
II (w różn. znacz., wprost i przen.) popaść, trafić, wpaść
(бәлагә эләг-ергә - popaść w nędzę)
III zdążyć
(Кичке поездга эләгергә кирәк. - Musimy zdążyć na wieczorny pociąg.)
IV dostać (coś), przypaść (komuś), zarazić się (chorobą)
V w postaci эләкте, эләксә w połączeniu z poprzedzającym zaimkiem ... popadnie
(нәрсә эләкте шуны алу - brać co popadnie)
(кем эләкте шуңа сөйләү - opowiadać komu popadnie)
эләктер-ергә - I zaczepiać, przyczepiać, podczepiać
II zapinać, przymocować
III łowić, łapać, schwytać
IV podchwytywać, przytrzymywać, wspierać
V dostawać, otrzymywać
VI (przen.) zarażać się
эләктереп ал-ырга - podchwycić
эләктергеч - I zaczep, zapięcie
(значок эләктергеч - zapięcie znaczka)
II (techn.) sprzęg, złącze, sprzęgło
(вагон эләктергечләр - sprzęgi wagonów)
элгеч - I haczyk, wieszak
II haczyk (u drzwi)
элегант - elegancki, wyszukany, wykwintny, wytworny, szykowny
элегантлык - elegancja, wytworność, szyk
элегрәк - dawniej, wcześniej, przed
элек - I wpierw, do, przed
II dawno, w starożytności, w dawnych czasach
III wstecz, nazad, … temu wstecz
(ике ел элек - dwa lata temu)
IV najpierw, początkowo
элекке - I były, poprzedni
II dawny, miniony
III wyjściowy, oryginalny
элеккегечә - po poprzedniemu, po staremu
электә - dawniej, poprzednio, dawniej, w starożytności
электр - elektryczność
электр дуга - łuk elektryczny
электр плитәсе - kuchenka elektryczna
электр станциясе - elektrownia
электр үткәргәч - (fiz.) przewodnik elektryczności
электрон - (fiz.) elektron
элемент - element, część składowa
элементар - I elementarny, podstawowy
(органик химиянең элементар нигезләре - podstawy chemii organicznej)
II (przen.) elementarny (najprostszy, jasny, podstawowy)
(элементар сорау - zagadnienie elementarne)
элементар геометрия - (matemat.) geometria elementarna
элемтә - I związek, kontakt, obcowanie,
II łączność (np. telefoniczna)
элмәк - pętla, węzeł
эл-әргә - I wieszać, powiesić
II ubrać, narzucić (coś)
эмигрант - emigrant
энә - I igła
(тегү энәсе - igła do szycia)
(энә сапларга - nawlec igłę)
(энә күзе - uszko igły)
(энә кая, җеп тә шунда - (przysłowie) gdzie igła tam nitka)
II drut (do robienia na drutach)
III (botan.) igła, szpilka (liść) (patrz też: тикән)
энә карагы - (zoolog.) ważka
эндәш-ергә - I zwracać się (do kogoś)
II nazywać, zawołać, zawezwać
III odzywać się, odpowiadać, odkrzykiwać
эндәшми тор-ырга - pomilczeć
эне - brat (młodszy), młodszy wiekiem kuzyn
энекәш - braciszek, brat (młodszy) zdrobniale
энергетик - I energetyczny
II energetyk
энергетика - energetyka
энергия - energia
энҗе - (wprost i przen.) perła
(энҗе белән бизә-ргә - ozdabiać perłami)
(шигърият энҗесе - perła poezji)
энтузиазм - entuzjazm
эңгер - zmierzch, zmrok (patrz też: эңгер-меңгер)
(Кишке эңгер төште. - Zapadł wieczorny zmrok)
эңгер-меңгер - (potocz.) zmierzch, zmrok (patrz też: эңгер)
эпидермис - (botan., anat.) naskórek
эпоха - epoka
эр-ергә - I rozpuszczać się
II roztapiać się, tajać
III krzepnąć
эре - I (w różn. znacz.) duży, wielki
II (przen.) wyniosły, dumny, pyszałkowaty
III w słowach złożonych tłumaczy się przedrostkiem wielko-
эреләнүчән - chełpliwy, pyszałkowaty, buńczuczny
эремә - roztwór
эремчек - (kulin.) twaróg, biały ser
(эремчек бөккәне - sernik)
эрет-ергә - I otwierać, otworzyć,
II topić, roztapiać
III odmarzać, rozmrażać
IV (przen.) rozczulić, wzruszyć
эретмә - (chem., techn.) stop
эрозия - erozja
эскәмия - ławka, kanapa
эскәнҗә - I prasa, imadło
II (przen.) prześladowanie, ściganie, ucisk
(цензура эскәнҗәсе - ściganie przez cenzurę)
эскәтер - obrus
эскерт - sterta, stos
эскиз - szkic
эскрипкә - (muz.) skrzypce
эссе - gorący, rozżarzony, upalny, znojny
эсселә-ергә - pocić się, rozparzyć się
эсселән-ергә - robić się gorącym
эсселек - I gorąco, upał, skwar, gorączka,
II temperatura (ciała)
эт - I (zoolog.) pies
II (przen.) pies (o człowieku)
эт-әргә - (wprost i przen.) pchać, popychać, odsuwać, przesuwać
этаж - piętro, kondygnacja
этәр-ергә - I posuwać, przesuwać, poruszać
II pchać, popychać, odsuwać, przesuwać
этеп җибәр-ергә - zrażać, zniechęcać
этеп чыгар-ырга - wypychać
этеш-төртеш - tłok, ścisk, ciżba
этюд - (muz.) etiuda
эффективлык - efektywność, sprawność
эх - I o, ach, och (wyraża podziw, zachwyt, uniesienie),
II ech (wyraża uczucie ubolewania, potępienia)
эһ - ech (wyraża ubolewanie)
эһе - aha, tak (wyraża potwierdzenie)
эч - I (anatom.) żołądek, brzuch
II (anatom.) wnętrzności, trzewia
III (przen.) dusza, sedno
IV wypełnienie, nadzienie, wnętrze
V patrz: эчлек
эч кату - zatwardzenie
(эч кату белән җәфалан-ырга - cierpieć na zatwardzenie)
эч кибү - zatwardzenie
эч китү - biegunka
эч пошу - żałość, melancholia, smutek
эч тун - spodnie
эч-әргә - pić, wypić
эч-бавыр - podroby
эчәк - I (anatom.) I kiszka
II flak
эчәк-бавыр, эчәк-карын - podroby, flaczki
эчәклек - jelito, kiszka
эчемлек – napój, napitek
(исерткеч эчемлекләр - napoje alkoholowe)
эченә - (poimek) wewnątrz, w
(өй эченә - w domu)
эченә кер-ергә - wdawać się w detale, wchodzić się w detale
эченә сеңдер-ергә - wchłaniać, wsysać
эченә ал-ырга - włączać w siebie, wcielać w siebie, obejmować
эчендә - (poimek) w okresie, w, za
(бер җәй эчендә - w jedno lato)
(өч көн эчендә - za trzy dni)
эченнән - wewnętrzny, znajdujący się wewnątrz (w duszy, w myśli) (patrz też: эчтән)
эчкәре - I wewnątrz, do wnętrza
II daleko (wgłąb)
эчке - I (w różn. znacz.) wewnętrzny
(эчке мөмкинлекләр - wewnętrzne zasoby)
(эчке каршылыклар - wewnętrzne sprzeczności)
(Эчке эшләр министрлыгы - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych)
(эчке базар - rynek wewnętrzny)
II dolny, spodni
(эчке кием - odzież spodnia)
III (przen.) duchowy, wewnętrzny
(эчке күтәренкелек - rozwój duchowy)
IV (potocz.) biesiada, uczta, popijawa, bibka
эчке мәҗлесе - kompania biesiadna
эчкерле - pamiętliwy, zdradliwy, wiarołomny (patrz też: кинәчел)
эчкерлелек - pamiętliwość, mściwość, zajadłość
эчкерсез - otwarty, odkryty, szczery
эчлек - podkładka, podwalina
эчпошыргыч - I nudny
II monotonny
эчтәлек - I zawartość, treść
(романның эчтәлеген сөйлә-ргә - opowiadać treść powieści)
II tytuł (książki)
III (filozof., logicz.) istota rzeczy, sens
(империалистик сугышның эчтәлеген фаш ит-әргә - ujawniać istotę wojny imperialistycznej)
эчтәлекле - treściwy, zwięzły
эчтәлексез - beztreściowy, próżny, pusty
эчтән - I od wewnątrz, z wewnątrz,
II wewnętrznie, w duchu, w duszy (patrz też: эченнән)
эш - I praca, robota, zajęcie
(Атам эштән кайтмады әле. - Ojciec jeszcze nie wrócił z pracy.)
II sytuacja, stan, położenie
III sprawa, zagadnienie, problem
(Эш нәрсәдә? - W czym rzecz? o co chodzi?)
IV praca, zajęcie, służba, zawód
V zdarzenie, okazja
эш ит-әргә - funkcjonować
эш ташлау - strajk
эш-хəл - I sprawy, okoliczności
II (lingw.) działanie, czynność
эшермә - zasuwka, zasuwa
эшермә бик - zasuwka, zasuwa
эшлә-ргә - I pracować, robić
II działać, operować
III tworzyć, realizować, zrobić
IV postąpić
V zarabiać, uzyskiwać
эшләнгән - zrobiony
эшләнгән эш - uczynek
(кыю эшләнгән эш - śmiały uczynek)
эшләп ал-ырга - popracować
эшләп чыгар-ырга - tworzyć
эшләпә - I kapelusz,
II czapka
эшләре - sprawy, prace, działalność
(урман утырту эшләре - prace zalesieniowe),
(Чит ил эшләре министрлыгы - Ministerstwo Spraw Zagranicznych)
эшле - zajęty (jakąś czynnością)
эшлекле - I służbowy, rzeczowy
II energiczny, aktywny, przedsiębiorczy, rzutki, pracowity
III działacz, pracownik
(дәүләт эшлеклесе - działacz państwowy)
(мәдәният эшлеклеләре - pracownik kultury)
эшлексез - I nieudolny, nieutalentowany, leniwy, nieczynny
II próżniak, obibok
(Эшлеклене иген басар, эшлексезне йокы басар. - (przysłowie) Pracowity zajmuje się polem a obibok snem.)
эшмәкәр - I patrz: эшчән, эшлекле
II człowiek aktywny, biznesmen, przedsiębiorca, szef
эшсез - bezrobotny
эшче - robotnik
эшчән - I pracowity, sumienny, robotny
II pracuś, pracoholik
эшчәнлек - I pracowitość, pilność, zamiłowanie do pracy
II działanie, działalność
(фәнни-тикшеренү эшчәнлеге - działalność naukowo-badawcza)
* * * *
Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "э" - ok. 100).