Słownik tatarsko-polski

А  Ә  Б  В  Г  Д  Е  Ж  Җ  З  И  Й   К  Л  М  Н  О  Ө  П  Р  С  Т  У  Ү  Ф  Х  Һ  Ч  Ш  Ы  Э  Ю  Я 

Ә

ә - I (spójnik) i, a, zaś, jednak, jednakże, lecz, ale, tylko
        (Cин түгел, ә мин барырмын. - Pójdę ja a nie ty.)
        (Мин театрга, ә ул кинога барыр. - Ja pójdę do teatru zaś on do kina.)
    II (patykuła) а, no, tak
    III (wykrzyknik) a, o (wyraża zdziwienie, zrozumienie lub aprobatę)
    IV (wykrzyknik) o, ach, ależ (wyraża ubolewanie, niezadowolenie lub radość)
әбәт - obiad
әбәү - (wykrzyknik) baju-baj (zachęta do snu)
әби - babcia
әбиләр чуагы - babie lato
әбрәкәй - toaleta, ubikacja (patrz też: хаҗәтханә, бәдрәф, туалет)
әбүнә - abonament (patrz też: абунә, абонемент)
әвәлә-ргә - I zwijać, skęcać, rolować
                  II obtaczać
                      (балыкны онда әвәләү - obtaczanie ryby mąką)
                 III lepić, kleić, nalepiać
                      (ар бабай әвәләп ясау - lepienie śnieżnego bałwana)
әверел-ергә - przejść
әгәр - jeśli, jeżeli, gdyby
          (Әгәр тели икән, барсын. - Gdyby chciał to niech idzie.)
әгәр дә - gdyby, a jeśli, a gdyby, a nuż, w przypadku
әгъза - I (anat.) organ, członek
                (эчке әгъзалар - organy wewnętrzne)
                (Бөтен әгъзаларым авырта. - Bolą mnie wszystkie członki.)
            II człon, członek
                (җирле комитет әгъзасы - członek lokalnego komitetu)
әд. (әдәби тел) - język literacki
әдәби - literacki
              (әдәби тел - język literacki)
              (әдәби түгәрәк - koło literackie)
әдәбият - literaturа, literacki
                (әдәбият теориясе - teoria literatury)
әдәбиятчы - literat, literaturoznawca
әдәп - I uprzejmość, dworność, kurtuazja, układność, wytworność, delikatność,
          II dobre wychowanie, dobre maniery,
          III (książk.) dobroć, życzliwość, łaskawość, dobre nawyki, dobry obyczaj
әдәпле - I uprzejmy, grzeczny, dobrze wychowany, z dobrymi manierami, rzetelny, prawy, etyczny
әдәпсез - I niegrzeczny, grubiański, nietaktowny, bezczelny, butny, arogancki
                II nieetyczny, nieuczciwy
               III niecenzuralny, nieprzystojny
әдәпсезлек - I niegrzeczność, grubiaństwo, nietaktowność
                     II niemoralność, zdrożność, zgorszenie
әдип - pisarz
әҗәл - śmierć
әҗәл җит-әргә - umierać
әҗер - płaca, wynagrodzenie, nagroda, rekompensata
әз - mało
әзер - gotowy, przygotowany
әзерлек - I gotowość, pogotowie
                    (сугышчан әзерлек - gotowość bojowa)
               II przygotowywanie
                    (әзерлек классы - klasa przygotowawcza)
әзерлә-ргә - przygotować
әй - I (wykrzyknik) ej, halo (aby zwrócić uwagę)
       II (wykrzyknik) ech, och (wyraża ubolewanie, irytację)
әйбәт - dobry, dobrze
әйбәтлән-ергә - ulepszać
әйбәтрәк - lepiej
әйбер - I przedmiot, rzecz
                (кеше әйбере - cudza rzecz)
            II mienie, majątek, dobytek, graty
                (барлы-юклы әйберләр - nędzne graty)
            II towar, wyrób
                (металлдан эшләнгән әйберләр - wyroby metalowe)
            III utwór, dzieło (sztuki)
                (Шагыйрә әйбәт әйбер язган. - Poeta napisał piękny utwór.)
            IV okoliczność, warunki, zjawisko, coś
                (Көтелмәгән әйбер килеп чыкты. - Zdarzyło się coś nieoczekiwanego.)
            V (filozof.) fenomen, zjawisko
әйдә - (wtrącenie) dalej, dawaj, chodź, chodźmy, niech, niech no
әйе - I (partykuła) tak, oczywiście
        II (wykrzyknik) ależ, ale (wyraża niedowierzenie, niezgodę)
        (әйе, сине көтеп торалар ди - no tak, czekają na ciebie)
әйлән-ергә - I obracać się, krążyć
                    II kręcić się
                    III odwracać się, przewracać się
                    IV obchodzić, objeżdżać, włóczyć się
                    V przemieniać się, przekształcać się
                    VI przychodzić, zachodzić, wpadać
әйләнә - I (matemat.) okrąg
әйләнә-тирәбездәге дөнья - świat wokół nas (tytuł cyklu podręczników szkolnych)
әйләндер-ергә - I obracać, kręcić, nakręcać, skręcać (coś), toczyć
                               (велосипед педален әйләндерергә - kręcić pedałami roweru)
                           II odwracać, przekręcać
                               (авыруны икенче якка әйләндереп салырга - przewrócić chorego na drugi bok)
                          III przemieniać, przekształcać
                               (алмаш токны даими токка әйләндерергә - przekształcać prąd stały w prąd zmienny)
                          IV nicować, wywracać na drugą stronę
                               (кесәләрне әйләндерергә - wywracać kieszenie)
                          V mieszać, przetrząsać
                               (печән әйләндерергә - przetrzącać siano)
әйләнеш - I obrót, rotacja, wirowanie, obracanie się, cyrkulacja
                    (тәгәрмәч әйләнеше - obracanie się koła)
                II okrąg, krąg, okrążenie
                    (Cамолёт ике әйләнеш ясады. - Samolot zrobił dwa okrążenia.)
                III obrót, obieg
                    (кан әйләнеше - krwioobieg)
                IV (ekonom.) obrót, obieg
                    (әйләнеш капиталы - kapitał obrotowy)
әйлән-бәйлән - korowód
әйрән - I ajran (napój, rozcieńczony zimną wodą katyk) (patrz też: катык)
               (салкын әйрән - zimny ajran)
            II maślanka
әйт-ергә - I mówić, przemawiać, zawiadamiać, informować, oznajmić
                    (Әйткән - беткән! - Powiedział - zakończył! (nie ma odwrotu))
                II wymawiać, artykułować
                III przekazywać (pozdrowienie)
                IV oddawać, przekazywać, donosić
                V (przen.) wykonywać, śpiewać (np. czastuszkę)
                VI próbować, starać się, chcieć
                      (кайтыргша әйтә - chce wrócić)
                VII wzywać, zapraszać
әйтел-ергә - nazywać się
әйтелеш - wymowa
                 (авазларның дөрес әйтелеше - prawidłowa wymowa dźwięków)
әйтем - porzekadło, powiedzenie,
әйтерсең - jakoby
әйтик - przykładowo
әйткәне - przewidywanie, przepowiednia, prognoza
әйтче миңа - powiedz mi
                      (Әйтче миңа, ни булды? - Powiedz mi co się stało)
әкәмәт - dziwny
әкият - I bajka, baśń, opowiadanie
            II (przen.) bzdura, wymysł
                (Ышанма, бу әкияткә. - Nie wierz w te bzdury.)
әкрен - I cichy, cicho
            II powoli
әкрен генә - cichutko, niegłośno
әләк - donoc, doniesienie
әләклә-ргә - donosić, sypać, meldować
әләм - I (książk.) ideał, cel
           II flaga, sztandar
әлбәттә - bezspornie, nieodzownie, niewątpliwie, obowiązkowo, oczywiście, oczywiste
әле - I teraz, w danym momencie
        II dotąd, jeszcze, na razie
              (Әле бернәрсә дә билгеле түгел. - Jeszcze nic nie wiadomo.)
              (Әле соң түгел. - Dotąd jeszcze nie jest późno.)
әлеге - I teraźniejszy, obecny, dzisiejszy
                  (әлеге көнгә - na obecny dzień, na dzisiaj)
            II dany, ten sam, nazwany, wspomniany
            III na razie, wciąż, do teraz, w dalszym ciągu
әледән-әле - często, dość często, nierzadko
әлиф - alef (nazwa pierwszej litery alfabetu arabskiego)
                (Әлифне таяк дип тә белми. - Nie zna nawet alefu (niczego nie rozumie).)
әлифба - I alfabet,
              II elementarz
әллә - I (spójnik) albo ..., albo ..., nie to ..., ani nie to
                (Әллә мин ялгышам, әллә син. - Albo ja się pomyliłem albo ty.)
          II (partykuła) czyżby, doprawdy
                (Киттеләрме әллә? - Czyżby przyjechali?)
          III tam (nieokreślone)
                (әллә кайда - gdzieś tam)
          IV może ... może, być może
                (Әллә килер, әллә юк. - Być może przyjdzie, być może nie.)
                (Әллә килер дә. - Może i przyjdzie.)
          V czy co, czyż tak
                (Нигә килмәдең, әллә эшең күп идеме? - Czemu nie przyszedł, był zajęty czy co?)
          VI (wtrącenie) nie wiem, nie mogę wiedzieć, a diabli wiedzą (w rozmowie)
                (Кайчан кайтасың? - әллә. - Kiedy przyszedł? - nie wiem.)
                (Бүген ничәсе? - әллә - jaka dziś data? - A diabli wiedzą)
әллә кайда - gdzieś tam
әллә кая - dokądś tam
әллә кем - ktoś tam
әллә нинди - jakiś tam
әллә ниткән - jakiś tam
әлсерә-ргә - zmęczyć się
әман - I cały, nietknięty, nienaruszony (patrz też: аман)
               (Әман бул! - Bądź zdrów! Życzę zdrowia!)
               (Әман барып кил! - Przybywaj szczęśliwie!)
               (Әманмысыз? - Jak zdrowie? Jak się masz?)
           II bezpieczeństwo, spokój, ład
          III (jako orzeczenie imienne) litości, oszczędź(cie)
               (Әман, падишаһым! - Ulituj się mój władco!)
әманәт - I rzecz powierzona, pozostawiona na przechowanie lub zastawiona
               II zakładnik
              III ubezpieczenie, asekuracja
әмер - rozkaz, nakaz, zarządzenie, rozporządzenie, przykazanie
            (сезнең әмерегез буенча - zgodnie z waszym poleceniem)
            (Ун әмер - Dekalog, 10 Przykazań)
әмир - I władca, monarcha, zarządca
          II emir, kniaź
              (Бохара әмире - Emir Bucharski)
әмма - I (zaimek) ale, jednak, jednakże
               (Әмма аның тамырлары Татарстан җиренә барып тоташа.
                           - Jednak jego korzenie wyrastają z ziemi Tatarstanu.)
            II (partykuła) no i, ależ
әнә - I (zaimek) oto,
        II (wykrzyknik) ależ, masz tobie! (wyraża zdziwienie lub niezgodę)
әни - mama, matka (patrz też: ана I, әнкә)
әнис - (botan.) anyż
әнисе - sposób zwracania się męża do żony (przyn. do 3. os. l. poj. od әни)
әнкә - I matka (patrz też: ана I, әни)
          II kobieta, samica (u zwierząt)
әнкәсе - sposób zwracania się męża do żony (przyn. do 3. os. l. poj. od әнкә)
әнкәй - mama, mamusia
әнчек - I szczeniak
            II (obraźliwie) suka (o kobiecie)
әңгәмә - rozmowa
әңгәмәдәш - rozmówca
әрәм - I daremny, próżny, bezowocny, niepomyślny, niewdzięczny
              (әрәм үткән гомер - życie przeżyte na darmo)
           II nędznie, mizernie, niegodnie
әрәм ит-әргә - tracić
әрәм-шәрәм бул-ырга - roztrwaniać, być utracjuszem, marnotrawcą
әрәмтамак - darmozjad, pasożyt, truteń
әрдәнәләп - rzędami, sztaplami
әрекмән - (botan.) łopian (arctium)
әрлә-ргә - I ganić, besztać, łąjać, wymyślać
                 II prawić wymówki, wygłaszać reprymendę
әрләш-ергә - kląć, przeklinać
Әрмән - Ormianin
әрмән теле - język ormiański
Әрмәнстан - (geograf.) Armenia
                      (Әрмәнстан Җөмһүрияте - Republika Armenii)
әрмәнчә - język ormiański, po ormiańsku
әрч-ергә - I czyścić, oczyszczać, obierać, obnażać
                    (йомырка әрч-ергә - obierać jajko (z łupinki))
                 II karczować
әсәр - I praca, robota, twór, dzieło
              (сәнгать әсәре - dzieło sztuki)
              (сайланма әсәрләр - dzieła zebrane)
          II objaw, cecha, oznaka, ślad, symptom
              (тереклек әсәре - ślady życia)
          III (przen.) oddźwięk, odgłos
              (борынгылык әсәр - oddźwięki przeszłości)
          IV (przen.) cień, odbicie, ślad
              (борынгылык әсәр - cień wątpliwości)
          V część, cząstka, drobina
              (Аның сүзләрендә хакыйкатьнең әсәре дә юк. - W jego słowach brak choćby odrobiny prawdy.)
          VI (książk.) wpływ, oddziaływanie, działanie
әсәре дә юк - nie ma mowy
әсәрләндер-ергә - I wzruszać, pobudzać, podniecać
                               II dawać natchnienie, porywać do czegoś
әсәрле - I ważny, znaczący, doniosły
              II porywający, pasjonujący, poruszający
              III wrażliwy
әсбап - narzędzie, środek, sprzęt, przyrząd
            (күрсәтмә уку әсбаплары - poglądowe pomoce naukowe)
            (татар телен укыту әсбабы - pomoce do nauki języka tatarskiego)
әсир - (wprost i przen.) wzięty do niewoli, jeniec, niewolnik
әсир ит-әргә - I brać do niewoli
                        II (przen.) oczarować, urzec
әсир төш-әргә - I dostać się do niewoli
                          II (przen.) dostać się pod wpływ (kogoś)
әсирлек - niewola, niewolnictwo
әспе - I (med.) różyczka (choroba dziecięca)
          II (botan., kulin.) szparag (asparagus) (patrz też: чебен үләне)
Әссәламегаләйкем - salam alejkum, pokój z Wami
әтәч - I (zoolog.) kogut
          II (przen.) zabijaka, awanturnik, kogucik
әтәч гөмбә - (biolog.) pieprznik, kurka (cantharellus)
әти - I papa, tato
        II әтисе forma zwracania się żony do męża
әти-әни - patrz: ата-ана
әткәй - tatuś, tatulek
әүвәл - wpierw
әүлия - I (relig.) święty, błogosławiony,
            II jasnowidz, wizjoner, wieszcz, wróżbita
әфәнде - pan
               (министр әфәнде - pan minister, panie ministrze)
               (галиҗәнап әфәнде - jego wielmożność, wasza wielmożność)
Әфганстан - (geograf.) Afganistan
әфлисун - (botan., kulin.) pomarańcza
әфсен-төфсен - zaklęcia, hokus-pokus
әфсенлә-ргә - czarować, rzucać uroki, zaklinać
әхлакый - moralny
әһел - I książk.) osoba, działacz, przedstawiciel
          II (przen.) kapłan, koryfeusz
          III (hist.) mistrz, specjalista
әһәмиятле - istotny, ważny
әче - (potocz.) patrz: ачы
әчелек - I I gorycz (gorzki smak)
              II kwaśność, kwasowość, kwas
                  (туфракның әчелекге - kwasowość gleby)
             III (przen.) uszczypliwość, złośliwość, zjadliwość
             IV (chem.) kwas (patrz też: кислота)
                  (азот әчелеге - kwas azotowy)
                  (дезоксирибонуклеин кислотасы, ДНК - kwas deoksyrybonukleinowy, DNA)
әчет-ергә - I kwasić, zakwaszać,
                   II szczypać, piec, palić (o mrozie, lekarstwie, pieprzu)
әчетү - fermentacja
әшәке - (w różn. znacz.) zły, niedobry, marny, podły
             (әшәке күңелле кеше - zły (nieżyczliwy) człowiek)
             (өстендә әшәке кием - ma marne ubranie)
             (әшәке кәеф - złe samopoczucie)

 

*           *           *           *

Czasowniki podano w postaci bezokoliczników, w których temat oddzielono myślnikiem od afiksu bezokolicznika; kolejność alfabetyczna słów nie uwzględnia ani tych myślników ani tych afiksów.
Słownik zawiera ponad 5 tys. tatarskich słów (słów na "ә" - ok. 130).

 
 

powrót do strony
Татар тел - język tatarski

Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
 
przejście do strony
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
przejście do
Słownika polsko-tatarskiego
przejście do strony
Zarys gramatyki tatarskiej
przejście do
Słownika afiksów słowotwórczych
przejście do strony
Rozmówki tatarskie
przejście do strony
Tуган тел