Tatarskie afiksy formotwórcze i słowotwórcze
(głównie na podstawie portalu
wiktionary.org)
in statu nascendi
А Ә Б Г Д Е И К Л М Н Ң П Р С Т У Ү Ч Ш Ы Я
-а
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę
tworzy czas teraźniejszo-przyszły:
тор-ырга → тора (stać → stoi);
утыр-ырга → утырам (siedzieć → siedzę)
Аnalogi: -ә, -ый, -и
-а
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę
tworzy imiesłów przysłówkowy towarzyszący. Wyraża działania powtarzające się lub długotrwałe. Najczęściej tworzy formę parzystą:
бар-ырга → бара (бара-бара) (iść → idąc, chodząc)
Аnalogi: -ә, -ый, -и
-а
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z afiksem przynależności do 1. lub 2. osoby liczby pojedynczej, będącego sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy allatyw, przypadek nakierowujący:
башкалам → башкалама (moja stolica → do mojej stolicy)
урамың → урамыңа (twoja ulica → na twoją ulicę)
Аnalogi: -га, -гә, -ка, -кә, -ә, -на, -нә
-ар
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę
tworzy czas przyszły niepoświadczony i imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego:
яз-арга → язармын (pisać → będę pisał (mam taki zamiar))
коч-арга → кочар (obejmować → obejmie (tak myślę))
Аnalogi: -р, -ыр, -әр, -ер, -мас, -мәс, -мам, -мәм
-ара
jako drugi składnik wyrazów złożonych dodaje znaczenie «między»
өлкә → өлкәара (region → międzyregionalny)
библиотека → библиотекаара (biblioteka → międzybiblioteczny)
шәхес → шәхесара (osoba → międzyosobowy, międzyludzki)
-асы
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego (jedna z trzech postaci, ta wprowadza odcień konieczności):
яз-арга → яз-асы (pisać → mający być napisany, który trzeba napisać)
Аnalogi: -әсе, -исе, -ыйсы
-ачак
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę
tworzy czas przyszły poświadczony i imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego:
бул-ырга → булачак (być → będzie (nieuniknienie))
яз-арга → язачакмын (pisać → będę pisał (na pewno))
бар-ырга → барачак (iść → idący (w przyszłości))
Аnalogi: -ячак, -әчәк, -ячәк
-ә
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę
tworzy czas teraźniejszo-przyszły:
кил-ергә → килә (przychodzić → przychodzi)
сүндер-ергә → сүндерәбез (gasić → gasimy)
Аnalogi: -а, -ый, -и
-ә
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę
tworzy imiesłów przysłówkowy towarzyszący. Wyraża działania powtarzające się lub długotrwałe. Najczęściej tworzy formę parzystą:
сөйләш-ергә → сөйләшә (сөйләшә-сөйләшә) (mówić → mówiąc)
Аnalogi: -а, -и, -ый
-ә
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z afiksem przynależności do 1. lub 2. osoby liczby pojedynczej, będącego sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy allatyw, przypadek nakierowujący:
сөтем → сөтема (moje mleko → do mojego mleka)
күркәң → күркәңә (twój indyk → do twojego indyka)
Аnalogi: -га, -гә, -ка, -кә, -а, -на, -нә
-әр
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę
tworzy czas przyszły niepoświadczony i imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego:
кит-әргә → китәр (uciekać → ucieknie)
эшл-әргә → эшләрсең (pracować → będziesz pracował)
Аnalogi: -р, -ыр, -ар, -ер, -мас, -мәс, -мам, -мәм
-әсе
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego (jedna z trzech postaci, ta wprowadza odcień konieczności):
кил-ергәә → кил-әсе (przybywać → przyszły)
Аnalogi: -исе, -ыйсы, -асы
-әчәк
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę
tworzy czas przyszły poświadczony i imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego:
бүл-әргә → бүләчәк (dzieli → podzieli (na pewno))
кер-ергә → керәчәксең (wchodzić → wejdziesz (na pewno))
Аnalogi: -ачак, -ячак, -ячәк
-без
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na samogłoskę
tworzy przynależność do pierwszej osoby liczby mnogiej:
мәче → мәчебез (kot → nasz kot)
үзе → үзебез (sam → sam nasz)
Аnalogi: -быз, -ыбыз, -ебез
-без
dodany do czasownika w różnych postaciach tworzy formy koniugacyjne czasownika w pierwszej osobie liczby mnogiej:
эшләр → эшләрбез (będzie pracował → będziemy pracować)
тибә → тибәбыз (kopie (uderza nogą) → kopiemy)
Аnalogi: -быз
-быз
dodany do słowa (rzeczownik, zaimek) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na samogłoskę
tworzy przynależność do pierwszej osoby liczby mnogiej:
бала → балабыз (dziecko → nasze dziecko)
Аnalogi: -без, -ыбыз, -ебез
-быз
dodany do czasownika w różnych postaciach tworzy formy koniugacyjne czasownika w pierwszej osobie liczby mnogiej:
укы-рга → укыбыз (czytać → czytamy)
сана-рга → саныбыз (liczyć → liczymy)
Аnalogi: -без
-га
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski
za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych tworzy allatyw, przypadek nakierowujący:
башкала → башкалага (stolica → do stolicy)
урам → урамга (ulica → na ulicę)
Аnalogi:
Аnalogi: -гә, -ка, -кә, -а, -ә, -на, -нә
-ган
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy imiesłów przysłówkowy czasu przeszłego i czas przeszły niepoświadczony:
укы-рга → укыган (uczyć się → ucząc się // uczył się)
бар-ырга → барганбыз (iść → szliśmy)
Аnalogi: -кан, -гән, -кән
-ганчы
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy imiesłów przysłówkowy uprzedni (odnoszący się do działania następującego przed działaniem głównym):
бул-ырга → булганчы (być → przed tym jak będzie, do tego jak będzie)
Аnalogi: -гәнче, -канчы, -кәнче
-гач
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy imiesłów przysłówkowy podziałaniowy (o znaczeniu działania występującego po działaniu głównym):
бул-ырга → булгач (być → po tym jak będzie)
кайтма → кайтмагач (nie wracaj → po tym jak nie wrócisz)
Аnalogi: -гәч, -кач, -кәч
-гә
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na wszystkie głoski
za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych tworzy przypadek nakierowujący (allatyw):
төрмә → төрмәгә (więzienie → do więzienia)
Аnalogi:
Аnalogi: -гә, -ка, -кә, -а, -ә, -на, -нә
-гән
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych tworzy imiesłów przymiotnikowy czasu przeszłego i czas przeszły niepoświadczony:
сүн → сүнгән (wygaś → wygasający, wygasił)
Аnalogi: -кән, -ган, -кан
-гәнче
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych tworzy imiesłów przysłówkowy uprzedni (odnoszący się do działania następującego przed działaniem głównym):
бүл-әргә → бүлгәнче (dzielić → przed dzieleniem, do czasu dzielenia)
Аnalogi: -ганчы, -канчы, -кәнче
-гәч
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych tworzy imiesłów przysłówkowy podziałaniowy (o znaczeniu działania występującego po działaniu głównym):
кил-ергә → килгәч (przychodzić → po przyjściu)
Аnalogi: -гач, -кач, -кәч
-ге
dodany do rzeczownika (w mianowniku lub w miejscowniku) i przysłówka z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką)
kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych tworzy przymiotnik o znaczeniu «właściwy (czemuś), znajdujący się (gdzieś)»:
өйдә → өйдәге (w domu → ten co w domu, domowy)
беркөн → беркөнге (jeden dzień → niedawny)
Күктәге Атабыз - Ojcze Nasz któryś jest w Niebie
Аnalogi: -гы, -кы, -ке
-гез
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na samogłoskę tworzy przynależność do drugiej osoby liczby mnogiej:
мәче → мәчегез (kot → wasz kot)
Аnalogi: -гыз, -ыгыз, -егез
-гез
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy formy czasownikowe czasu przeszłego poświadczonego odnoszące się do drugiej osoby liczby mnogiej:
бие-ргә → биеде → биедегез (tańczyć → tańczył → tańczyliście)
Аnalogi: -гыз
-гел
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy tryb życzeniowo-zachęcający dla drugiej osoby liczby mnogiej:
эшлә-ргә → эшләгез (pracować → pracujcie)
Аnalogi: -гыз, -егез, -ыгыз
-гер
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy tryb życząco-zachęcający:
мен-әргә → менгер (podnosić → podnieś)
Аnalogi: -т, -дыр, -дер, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыз, -кез, -кыр, -кер
-геч
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy rzeczownik i przymiotnik o znaczeniu «dostosowanie do realizowania działania», «określenie oznaczające zdolność realizacji działania»:
үлчә-ргә → үлчәгеч (mierzyć, dokonywać pomiaru → miernik // pomiarowy)
Аnalogi: -гыч, -кыч, -кеч
-гы
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy przymiotnik o znaczeniu «właściwy (dla czegoś), znajdujący się (gdzieś)»:
урманда → урмандагы (w lesie → leśny, ten co w lesie)
быел → быелгы (bieżący rok → tegoroczny, współczesny)
Аnalogi: -ге, -кы, -ке
-гыз
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na samogłoskę tworzy przynależność do drugiej osoby liczby mnogiej:
бала → балагыз (dziecko → wasze dziecko)
Аnalogi: -гез, -ыгыз, -егез
-гыз
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy formy czasownikowe czasu przeszłego poświadczonego odnoszące się do drugiej osoby liczby mnogiej:
ела-рга → елады → еладыгыз (płakać → płakał → płakaliście)
Аnalogi: -ыгыз, -гез, -ыгез
-гыз
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy tryb życzeniowo-zachęcający dla drugiej osoby liczby mnogiej:
сана-рга → санагыз (liczyć → liczcie)
Аnalogi: -гез, -егез, -ыгыз
–гыл
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy tryb życzeniowo-zachęcający dla drugiej osoby liczby mnogiej:
ярлыка-рга → ярлыкагыл (przebaczać, odpuszczać grzechy → zmiłuj się)
Аnalogi: -гел, -егез, -ыгыз
-гыч
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych tworzy rzeczownik i przymiotnik o znaczeniu «dostosowanie do realizowania działania», «określenie oznaczające zdolność realizacji działania»:
утыр-ырга → утыргыч (siedzieć → siedzenie)
Аnalogi: -геч, -кыч, -кеч
-да
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski
za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych tworzy przypadek miejscowo-czasowy (miejscownik):
башкала → башкалада (stolica → w stolicy)
Аnalogi: -та, -дә, -тә
-дай
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy przysłówki o znaczeniu podobieństwa:
аю → аюдай (niedźwiedź → jak niedźwiedź, po niedźwiedziemu)
Аnalogi: -дәй, -тай, -тәй
Synonimy: кебек, күк
-дан
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na samogłoski i spółgłoski bezdźwięczne
tworzy przypadek odchodzeniowy (ablatyw):
башкала → башкаладан (stolica → ze stolicy)
Аnalogi: -тан, -нан, -дән, -тән, -нән
-даш
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy rzeczowniki o znaczeniu «obiekt wspólnoty, przynależności»
ат → адаш (imię → imiennik)
юл → юлдаш (droga → towarzysz podróży, satelita)
Аnalogi: -дәш, -таш, -тәш
-дә
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych tworzy przypadek miejscowo-czasowy (miejscownik):
даруханә → даруханәдә (apteka → w aptece)
Аnalogi: -да, -та, -тә
-дәй
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy przysłówki o znaczeniu podobieństwa:
бүре → бүредәй (wilk → jak wilk, wilkiem)
Аnalogi: -дай, -тай, -тәй
Synonimy: кебек, күк
-дән
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na samogłoski i spółgłoski dźwięczne
tworzy przypadek odchodzeniowy (ablatyw):
сүз → сүздән (słowo → ze słowa, od słowa)
Аnalogi: -дан, -тан, -нан, -тән, -нән
-дәш
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy rzeczowniki o znaczeniu «obiekt wspólnoty, przynależności»
сер → сердәш (tajemnica, sekret → coś ujawnione w tajemnicy, sekret)
Аnalogi: -даш, -таш, -тәш
-де
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy czas przeszły poświadczony:
кил-ергә → керде (wchodzić → wszedł)
мен-әргә → менде (podnosić się → wstał)
Аnalogi: -те, -ды, -ты
-дер
dodany do różnych części mowy z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy słowa ze znaczeniem niepewności:
кем → кемдер (kto → ktoś)
Аnalogi: -дыр, -тыр, -тер
-дер
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy (nieistniejącą w języku polskim) stronę sprawczą:
көл-ергә → көл-дер-ергә (śmiać się → śmieszyć)
ю-арга → ю-дыр-арга (myć → zmusić do mycia)
тынычлан-ырга → тынычлан-дыр-ырга (uspokajać się, łagodnieć → spowodować uspokojenie się, uspokoić)
Аnalogi: -т, -дыр, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыр, -кер
дер
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy (nieistniejącą w języku polskim) stronę sprawczą:
юнәл-ергә → юнәл-дер-ергә (kierować się → skierować)
и-ю → и-дер-ү (kłanianie się → zmuszanie do pokłonów)
Аnalogi: -т, -дыр, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыр, -кер
-ды
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek bezdźwięcznych
tworzy czas przeszły poświadczony:
бул-ырга → булды (być → był)
ташла-рга → ташлады (porzucać → porzucił)
Аnalogi: -те, -де, -ты
-дыр
dodany do różnych części mowy z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy słowa ze znaczeniem niepewności:
кайда → кайдадыр (kiedy → kiedyś)
бар → бардыр (istnieje (predykatyw) → wydaje się że istnieje)
Аnalogi: -дер, -тыр, -тер
-дыр
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy (nieistniejącą w języku polskim) stronę sprawczą:
ал-ырга → ал-дыр-ырга (brać → zmusić do wzięcia)
ю-арга → ю-дыр-арга (myć → zmusić do mycia)
тынычлан-ырга → тынычлан-дыр-ырга (uspokajać się, łagodnieć → spowodować uspokojenie się, uspokoić)
Аnalogi: -т, -дер, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыр, -кер
-е
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) zakończoną na spółgłoskę
tworzy przynależność do trzeciej osoby, jest także analogiem przedimka określonego ("the" w języku angielskim):
эт → эте (pies → jego pies, pies (ten o którym była mowa wcześniej))
Аnalogi: -се, -ы, -сы
-ебез
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę tworzy przynależność do pierwszej osoby liczby mnogiej:
шәһәр → шәһәребез (miasto → nasze miasto)
Аnalogi: -без, -быз, -ыбыз
-егез
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na samogłoskę
tworzy przynależność do drugiej osoby liczby mnogiej:
шәһәр → шәһәрегез (miasto → wasze miasto)
Аnalogi: -гез, -ыгыз, -гыз
-егез
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę tworzy tryb życzeniowo-zachęcający dla drugiej osoby liczby mnogiej:
кер-ергә → кер-егез (wchodzić → wejdźcie)
Аnalogi: -гез, -гыз, -ыгыз
-ел
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę tworzy stronę bierną czasownika:
күм-әргә → күмел-әргә (zakopać → zakopać się (kimś, czymś, w znaczeniu być zakopywanym przez kogoś, coś))
Аnalogi: -ын, -ен, -н, -ыл, -л
-ем
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę tworzy przynależność do pierwszej osoby liczby pojedynczej:
шәһәр → шәһәрем (miasto → moje miasto)
сәгать → сәгатем (zegarek → mój zegarek)
Аnalogi: -м, -ым
-ем
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę tworzy rzeczownik odsłowny:
бел-ергә → белем (wiedzieć → wiedza)
үл-әргә → үлем (umierać → śmierć, zgon)
Аnalogi: -ым, -ма, -мә
-ен
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę tworzy stronę bierną czasownika:
күр-ергә → күрен-ергә (widzieć → wyglądać, być widzianym)
Аnalogi: -ын, -н, -л, -ыл, -ел
-ең
dodany do rzeczownika o temacie z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę tworzy przynależność do drugiej osoby liczby pojedynczej:
чүкеч → чүкечең (młotek → twój młotek)
Аnalogi: -ың, -ң
-еп
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę
tworzy imiesłów przysłówkowy czasu teraźniejszego:
кит-әргә → китеп (uciekać → uciekając)
Аnalogi: -ып, -п
-ер
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoskę
tworzy czas przyszły niepoświadczony i imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego:
сүндер-ергә → сүндерер (gasić, głuszyć → zgasi, wygłuszy)
Аnalogi: -р, -ыр, -ар, -әр, -мас, -мәс, -мам, -мәм
-ер
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy tryb życząco-zachęcający:
пеш-әргә → пешер (dojrzewać, udawać się → przygotuj)
Аnalogi: -т, -дыр, -дер, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ыр, -гыз, -гез, -кыр, -кер, -кыз, -кез
-еш
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy rzeczownik o znaczeniu działania wspólnego:
әйлән-ергә → әйләнеш (obracać się → obrót)
-еш
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy czasownik o znaczeniu działania wspólnego:
көл-ергә → көлеш-ергә (śmiać się → śmiać się (o wielu))
Аnalogi: -ш, -ыш
-и, -и-
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na samogłoskę tworzy czas teraźniejszo-przyszły (zachodzi przy tym wymiana samogłoski):
яшә-ргә → яши (żyć → żyje)
эшлә-ргә → эшлиләр (pracować → pracują)
Аnalogi: -а, -ә, -ый
-и
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na samogłoskę
tworzy imiesłów przysłówkowy towarzyszący (zachodzi przy tym wymiana samogłoski). Wyraża działania powtarzające się lub długotrwałe. Najczęściej tworzy formę parzystą:
эшлә-ргә → эшли (эшли-эшли) (pracować → pracując)
Аnalogi: -а, -ә, -ый
-ик = -и + -к
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy tryb życzeniowo-zachęcający dla 1. osoby l. mn.:
тешлә-ргә → тешлик (kąsać → ukąszmy)
Аnalogi: -йм, -ыйк, -ыйм
-им = -и + -м
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy tryb życzeniowo-zachęcający dla 1. osoby l. poj.:
бәр-ергә → бәрим (uderzyć → niech uderzę)
Аnalogi: -йк, -ыйк, -ыйм
-исе
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego (jedna z trzech postaci, ta wprowadza odcień konieczności):
сөйлә-ргә → сөйл-исе (mówić → który ma mówić, który powinien mówić)
Аnalogi: -ыйсы, -асы, -әсе
-к
tworzy formy czasownikowe (czasu przeszłego poświadczonego, trybu rozkazującego i trybu przypuszczającego) odnoszące się do pierwszej osoby liczby mnogiej:
тор-ырга → торды → тордык (stać → stał → staliśmy)
кит-әргә → китсә → китсәк (uciekać → jeśli uciekłby → jeśli ucieklibyśmy)
уйна-рга → уйна → уйныйк (grać → graj → niech gramy)
-ка
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy allatyw, przypadek nakierowujący:
тукталыш → тукталышка (przystanek → do przystanku)
Аnalogi: -га, -гә, -кә
-кай
dodany do rzeczownika i przymiotnika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy rzeczowniki i przymiotniki ze znaczeniem zdrobniałym, pieszczotliwym:
куян → куянкай (zając → zajączek)
Аnalogi: -кәй
-кан
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy imiesłów przymiotnikowy czasu przeszłego i czas przeszły niepoświadczony:
кайт-ырга → кайткан (wracać → wracający (kiedyś) // wracał)
Аnalogi: -ган, -гән, -кән
-канчы
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy imiesłów przysłówkowy uprzedni (odnoszący się do działania następującego przed działaniem głównym):
кайт-ырга → кайтканчы (wracać → przed tym jak się powróci, do powracania)
Аnalogi: -ганчы, -гәнче, -кәнче
-кач
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy imiesłów przysłówkowy podziałaniowy (o znaczeniu działania występującego po działaniu głównym):
кайт-ырга → кайткач (wracać → po powrocie)
Аnalogi: -гач, -гәч, -кәч
-кә
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy allatyw, przypadek nakierowujący:
ишек → ишеккә (drzwi → do drzwi)
Аnalogi: -га, -ка, -гә
-кәй
dodany do rzeczownika i przymiotnika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy rzeczowniki i przymiotniki ze znaczeniem zdrobniałym, pieszczotliwym:
әни → әнкәй (mama → mamusia)
Аnalogi: -кай
-кән
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy imiesłów przymiotnikowy czasu przeszłego i czas przeszły niepoświadczony:
кит-ергә → киткән (uciekać → uciekający (kiedyś) // uciekł)
Аnalogi: -гән, -ган, -кан
-кәнче
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy imiesłów przysłówkowy uprzedni (odnoszący się do działania następującego przed działaniem głównym):
кит-ергә → киткәнче (uciekać → przed tym gdy się ucieknie, do chwili ucieczki)
Аnalogi: -ганчы, -канчы, -гәнче
-кәч
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy imiesłów przysłówkowy podziałaniowy (o znaczeniu działania występującego po działaniu głównym):
китер-ергә → киткәч (uciekać → uciekłwszy, po ucieczce)
Аnalogi: -гач, -гәч, -кач
-ке
dodany do rzeczownika w miejscowniku i przysłówka z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy przymiotnik o znaczeniu «właściwy (dla czegoś), znajdujący się (gdzieś)»:
кич → кичке (wieczór → wieczorny)
Аnalogi: -гы, -ге, -кы
-кез
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy tryb życzeniowo-zachęcający:
җит-әргә → җиткез (osiągać → osiągnij, doprowadź do końca)
Аnalogi: -т, -дыр, -дер, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыз, -кыр, -кер
-кер
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy tryb życzeniowo-zachęcający:
җит-әргә → җиткер (osiągać → osiągnij, doprowadź do końca)
Аnalogi: -т, -дыр, -дер, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыз, -кез, -кыр
-кеч
tworzy rzeczownik i przymiotnik o znaczeniu «dostosowanie do realizowania działania», «określenie oznaczające zdolność realizacji działania»:
кис-әргә → кискеч (ciąć → obcinarka // tnący)
Аnalogi: -гыч, -геч, -кыч
-кы
dodany do rzeczownika w miejscowniku i przysłówka z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy przymiotnik o znaczeniu «właściwy (dla czegoś), znajdujący się (gdzieś)»:
кыш → кышкы (zima → zimowy)
Аnalogi: -гы, -ге, -ке
-кыз
dodany do rzeczownika w miejscowniku i przysłówka z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy tryb życzeniowo-zachęcający:
ят-арга → яткыз (leżeć → połóż, ułóż)
Аnalogi: -т, -дыр, -дер, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыр -кер, -кез
-кыр
dodany do rzeczownika w miejscowniku i przysłówka z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy tryb życząco-zachęcający:
ят-арга → яткыр (leżeć → połóż, ułóż)
Аnalogi: -т, -дыр, -дер, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыз, -кез, -кер, -гер
-кыч
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy rzeczownik i przymiotnik o znaczeniu «dostosowanie do realizowania działania»,
«określenie oznaczające zdolność realizacji działania»:
утырт-ырга → утырткыч (sadzić → sadzonka, siewka // siewny)
Аnalogi: -гыч, -геч, -кеч
-л
dodany do tematu (rdzenia) czasownika zakończonego samogłoską tworzy czasownik w formie biernej
тукта-рга → туктал-ырга (zatrzymać się → zatrzymać się w sensie być zatrzymany kimś, czymś)
Аnalogi: -ын, -ен, -н, -ыл, -ел)
-ла
dodany do rzeczownika o temacie z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy czasownik o znaczeniu «działania nad wskazanym»:
баш → башла-рга (początek → zaczynać)
уй → уйла-рга (myśl → myśleć)
таш → ташла-рга (kamień → odrzucać)
Аnalogi: -лә
-лар
dodany do rzeczownika o temacie z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na wszystkie głoski za wyjątkiem spółgłosek nosowych
tworzy liczbę mnogą:
кыш → кышлар (zima → zimy)
Аnalogi: -ләр, -нар, -нәр
-лар
dodany do czasownika w różnych postaciach tworzy formy koniugacyjne czasownika w pierwszej osobie liczby mnogiej:
укыды → укыдылар (czytał → czytali)
сана-рга → санылар (liczyć → liczą)
Аnalogi: -ләр, -нар, -нәр
-лә
dodany do rzeczownika o temacie z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy czasownik o znaczeniu «działania nad wskazanym»:
хәтер → хәтерлә-ргә (pamięć → pamiętać)
эш → эшлә-ргә (praca, robota → pracować, robić)
Аnalogi: -ла
-ләр
dodany do rzeczownika o temacie z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy liczbę mnogą:
үрдәк → үрдәкләр (kaczka → kaczki)
Аnalogi: -лар, -нар, -нәр
-ләр
dodany do czasownika w różnych postaciach tworzy formy koniugacyjne czasownika w pierwszej osobie liczby mnogiej:
эшлә-ргә → эшләгәнләр (pracować → pracowali)
тибә → тибәләр (kopie (uderza nogą) → kopiemy)
Аnalogi: -лар, -нар, -нәр
-ле
dodany do imion własnych, nazw geograficznych tworzy rzeczowniki o znaczeniu «mieszkaniec jakiegoś terenu, miejscowości, należący do»:
Рәсәй → рәсәйле (Rosja → Rosjanin),
-ле
dodany do rzeczownika, liczebnika, do czasownika w czasie przeszłym i przyszłym tworzy przymiotnik o znaczeniu „posiadający cechę”:
тишек → тишекле (dziura → dziurawy)
Аnalogi: -лы, -лык, -лек, -чан, -чән
Afiksy o znaczeniu przeciwnym: -сыз, -сез
-лек
dodany do rzeczownika, zaimka, liczebnika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy rzeczownik o znaczeniu «abstrakcji, wielości, grupy obiektów»:
тере → терелек (żywy → życie)
бер → берлек (jeden → jedynka, jedność)
Аnalogi: -лык
-лы
I dodany do rzeczownika i liczebnika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy przymiotnik o znaczeniu „posiadający cechę”:
канат → канатлы (skrzydło → skrzydlaty)
II dodany do imienia własnego, nazwy geograficznej tworzy rzeczownik o znaczeniu «mieszkaniec jakiegoś terenu, miejscowości, należący do»:
Казан → казанлы (Казань → Kazanianin)
Analogi: -ле, -лык, -лек, -чан, -чән
Afiksy o znaczeniu przeciwnym: -сыз, -сез
-лык
dodany do rzeczownika, zaimka, liczebnika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy rzeczownik o znaczeniu «abstrakcji, wielości, grupy obiektów»:
каен → каенлык: (brzoza → brzezina, las brzozowy)
ялгыз → ялгызлык: (samotny → osamotnienie, samotność)
тугыз → тугызлык: (dziewięć → dziewiątka)
-лык
dodany do czasownika w czasie przeszłym i przyszłym, rzeczownika, liczebnika tworzy przymiotnik o znaczeniu „posiadający cechę”
торыр-га → торырлык: (stać → mogący wstać, zdolny do życia)
биш ел → бишъеллык: (pięć lat → pięciolatka)
-м
dodany do rzeczownika tworzy przynależność do pierwszej osoby liczby pojedynczej:
бала → балам (dziecko → moje dziecko)
мәче → мәчем (kot → mój kot)
Аnalogi: -ым, -ем
-м
dodany do czasownika w różnych postaciach tworzy formy koniugacyjne czasownika w pierwszej osobie liczby pojedynczej:
укыды → укыдым (czytał → czytałem)
кайтмаса → кайтмасам (jeżeli nie wróci → jeżeli nie wrócę)
йөр-ергә → йөрим (chodzić → chodzę)
Аnalogi: -мын, -мен
-ма
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy czasowniki w formie przeczącej:
башла-рга → башлама-рга (zaczynać → nie zaczynać)
башладык → башламадык (zaczęliśmy → nie zaczęliśmy)
Аnalogi: -мә
-ма
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy rzeczownik:
ташла-рга → ташлама (rzucać → obniżka (cen))
аер-ырга → аерма (dzielić → różnica)
Аnalogi: -мә, -ым, -ем
-мабыз
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy formę przeczącą czasu przyszłego niepoświadczonego w pierwszej osobie liczby mnogiej:
кайт-ырга → кайтмабыз (wracać → nie wrócimy)
Аnalogi: -р, -ар, -ыр, -әр, -ер, -мас, -мәс, -мам, -мәм, -мәбез
-мак
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) służy do tworzenia dawnej konstrukcji bezokolicznika:
кайна-рга → кайна-мак (kipieć, wrzeć → kipieć, wrzeć (dawna forma))
Аnalogi: -мәк
-макчы
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) służy do tworzenia konstrukcji zamiaru:
аша-рга → аша-макчы була (jeść → on ma zamiar pojeść)
бар-ырга → бар-макчы булалар (iść → oni mają zamiar iść)
Аnalogi: -мәкче
-мам
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy formę przeczącą czasu przyszłego niepoświadczonego w pierwszej osobie liczby pojedynczej:
кайт-ырга → кайтмам (wracać → nie wrócę)
Аnalogi: -р, -ар, -ыр, -әр, -ер, -мас, -мәс, -мәм, -мабыз, -мәбез
-мас
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy formę przeczącą czasu przyszłego niepoświadczonego:
суг-арга → сукмас (uderzyć → nie uderzy)
Аnalogi: -р, -ар, -ыр, -әр, -ер, -мәс, -мам, -мәм
-мә
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy czasownik w formie przeczącej:
кит-ергә → китмә (uciekać → nie uciekaj)
киттек → китмәдек (uciekliśmy → nie uciekliśmy)
Аnalogi: -ма
-мә
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy rzeczownik:
эрет-ергә → эретмә (topić → stop)
бүл-әргә → бүлмә (wydzielać, wygradzać → pokój (pomieszczenie))
Аnalogi: -ма, -ым, -ем
-мәбез
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy formę przeczącą niepoświadczonego czasu przyszłego w pierwszej osobie liczby mnogiej:
кит-ергә → китмәбез (uciekać → nie uciekniemy)
Аnalogi: -р, -ар, -ыр, -әр, -ер, -мас, -мәс, -мам, -мәм, -мабыз
-мәк
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) służy do tworzenia dawnej konstrukcji bezokolicznika:
нишлә-ргә → нишлә-мәк (co robić → co robić (dawna forma))
Аnalogi: -мак
-мәкче
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) służy do tworzenia konstrukcji zamiaru:
кит-әргә → кит-мәкче булам (uciekać → mam zamiar uciec)
Аnalogi: -макчы
-мәм
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy formę przeczącą niepoświadczonego czasu przyszłego w pierwszej osobie liczby pojedynczej:
кит-ергә → китмәм (uciekać → nie ucieknę)
Аnalogi: -р, -ар, -ыр, -әр, -ер, -мас, -мәс, -мам, -мабыз, -мәбез
-мәс
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy formę przeczącą niepoświadczonego czasu przyszłego
кит-ергә → китмәс (uciekać → nie ucieknie)
Аnalogi: -р, -ар, -ыр, -әр, -ер, -мас, -мам, -мәм
-ме
dodany do miękkich tematów różnych części mowy tworzy postać pytającą:
Син хәбәрләрне ишеттең. → Син хәбәрләрне ишеттеңме? (Słyszałeś nowiny. → Czy słyszałeś nowiny?)
Бу күпер. → Бу күперме? (To jest most. → Czy to jest most?)
Аnalogi: -мы
-мен
dodany do czasownika w różnych postaciach z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy formy koniugacyjne pierwszej osoby liczby pojedynczej:
өйләнгән → өйләнгәнмен (żenił się, żonaty (on) → żeniłem się, żonaty (ja))
китәчәк → китәчәкмен (ucieknie (na pewno) → ucieknę (na pewno))
керер → керермен (wejdzie → wejdę)
Аnalogi: -мын, -м
-ми = мә + и
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostanią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy czasownik w formie przeczącej w czasie teraźniejszym (teraźniejszo-przyszłym):
бел-ергә → белмибез (wiedzieć → nie wiemy)
Аnalogi: -мый
-мы
dodany do tematów różnych części mowy z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy postać pytającą:
Син аның кайтавын турында онытмадың. → Син аның кайтавын турында онытмадыңмы?
(Nie zapomniałeś o jego przyjeździe. → Czy nie zapomniałeś o jego przyjeździe?)
Бу укытучы. → Бу укытучымы? (To jest nauczyciel. → Czy to jest nauczyciel?)
Аnalogi: -ме
-мый = -ма + ый
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy czasownik w formie przeczącej w czasie teraźniejszym (teraźniejszo-przyszłym):
яз-арга → язмыйм (pisać → nie piszę)
Аnalogi: -ми
-мын
dodany do czasownika w różnych postaciach z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy formy koniugacyjne pierwszej osoby liczby pojedynczej:
укыган → укыганмын (czytał → czytałem)
кайтачак → кайтачакмын (wróci (na pewno) → wrócę (na pewno))
суг-арга → сугармын (uderzyć → uderzę)
Аnalogi: -мен, -м
-н
dodany do tematu (rdzenia) czasownika kończącego się samogłoską tworzy formę bierną czasownika:
башла-рга → башлан-ырга (zaczynać → zaczynać się)
Analogi: -ын, -ен, -л, -ыл, -ел
-н
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z afiksem przynależności do 3. osoby liczby pojedynczej tworzy biernik:
урамы → урамын (jego (ta) ulica → jego (tę) ulicę)
тактасы → тактасын (jego (ta) tablica → jego (tę) tablicę)
Аnalogi: -не, ны
-на
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z afiksem przynależności do 3. osoby liczby pojedynczej, będącego sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy allatyw, przypadek nakierowujący:
урамы → урамына (jego (ta) ulica → do jego (tej) ulicy)
бакчасы → бакчасына (jego (ten) ogród → do jego (tej) ogrodu)
Аnalogi: -га, -гә, -ка, -кә, -а, -ә, -нә
-нан
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na -н, -м, -ң tworzy przypadek odchodzeniowy (ablatyw):
дулкын → дулкыннан (fala → od fali)
якын → якыннан (blisko → z bliska)
Аnalogi: -дан, -тан, -дән, -тән, -нән
-нар
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na -н, -м, -ң tworzy liczbę mnogą:
хайван → хайваннар (zwierzę → zwierzęta)
Аnalogi: -лар, -ләр, -нәр
-нә
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z afiksem przynależności do 3. osoby liczby pojedynczej, będącego sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy allatyw, przypadek nakierowujący:
җире → җиренә (jego (ta) ziemia → do jego (tej) ziemi)
Аnalogi: -га, -гә, -ка, -кә, -а, -ә, -на
-нән
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z końcową sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się spółgłoskami -н, -м, -ң
tworzy przypadek odchodzeniowy (ablatyw)
үлән → үләннән (trawa → z trawy)
Аnalogi: -дан, -тан, -нан, -дән, -тән
-нәр
dodany do rzeczowników z końcową sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się spółgłoskami -н, -м, -ң
tworzy rzeczowniki w liczbie mnogiej
үлән → үләннәр (trawa → trawy)
Аnalogi: -лар, -ләр, -нар
-нда
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z afiksem przynależności do 3. osoby liczby pojedynczej, będącego sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy przypadek miejscowo-czasowy (miejscownik):
урманы → урманында (jego (ten) las → w jego (tym) lesie)
Аnalogi: -ндә, -да, -дә, -та, -тә
-ндә
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z afiksem przynależności do 3. osoby liczby pojedynczej, będącego sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy przypadek miejscowo-czasowy (miejscownik):
сөте → сөтендә (jego (to) mleko → w jego (tym) mleku)
Аnalogi: -нда, -да, -дә, -та, -тә
-не
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy biernik:
ишек → ишекне ((te) drzwi → (tych) drzwi)
Аnalogi: -ны, -н
-неке
dodany do rzeczownika i zaimka z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy formę dzierżawczą (w roli predykatywu):
Бу китап Рәхимнеке. (To jest książka Rahima (należąca do Rahima).)
Аnalogi: -ныкы
-нең
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z końcową sylabą z samogłoskami ә, ө, ү, е, и
tworzy przypadek dzierżawczy (possessivus):
кеше → кешенең (człowiek → człowieka, należący do człowieka)
Аnalogi: -ның
-ннан
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z afiksem przynależności do 3. osoby liczby pojedynczej, będącego sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy przypadek odchodzeniowy (ablatyw):
абыйсы → абыйсыннан (jego (ten) brat → od jego (tego) brata)
Аnalogi: -ннән
-ннән
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z afiksem przynależności do 3. osoby liczby pojedynczej, będącego sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy przypadek odchodzeniowy (ablatyw):
шәһәре → шәһәреннән (jego (to) miasto → od jego (tego) miasta)
Аnalogi: -ннан
-ны
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy biernik:
тарак → таракны ((to) grzebień → (ten) grzebień)
Аnalogi: -н, -не
-ныкы
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy formę dzierżawczą (w roli predykatywu):
Бу йомырка карганыкы. (To jest jajo wrony.)
Аnalogi: -неке
-ның
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z końcową sylabą z samogłoskami а, о, у, ы
tworzy przypadek dzierżawczy (possessivus):
укытучы → укытучының (nauczyciel → nauczyciela, należący do nauczyciela)
Аnalogi: -нең
-ң
dodany do rzeczowników z ostatnią sylabą zakończoną samogłoską tworzy przynależność do drugiej osoby liczby pojedynczej:
бала → балаң (dziecko → twoje dziecko)
мәче → мәчең (kot → twój kot)
Аnalogi: -ың, -ең
-ң
dodany do czasowników w czasie przeszłym poświadczonym tworzy formy odnoszące się do drugiej osoby liczby pojedynczej:
барды → бардың (szedł → szedłeś)
булышты → булыштың (pomagał → pomagałeś)
Аnalogi: -сең, -сың
-п
dodany do czasowników w formie podstawowej tworzy imiesłów przysłówkowy teraźniejszy:
уйна-рга → уйнап (grać → grając)
тешлә-ргә → тешләп (gryźć → gryząc)
Аnalogi: -ып, -еп
-р
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą kończącego się na samogłoskę
tworzy czas przyszły niepoświadczony i imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego:
ташла-рга → ташлар (porzucać → porzuci)
Аnalogi: -ар, -ыр, -әр, -ер, -мас, -мәс, -мам, -мәм
-рак
dodany do przysłówka, przymiotnika imiesłowu z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy stopień wyższy:
буш → бушрак (pusty, swobodny → swobodniej)
Аnalogi: -рәк
-рәк
dodany do przysłówka, przymiotnika imiesłowu z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy stopień wyższy:
элек → элегрәк (wpierw, wcześnie → wcześniej)
Аnalogi: -рак
-са
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy tryb warunkowy (przypuszczający):
бул-ырга → булса (być → jeśli będzie)
кайт-ырга → кайтма → кайтмасам (wracać → nie wracaj → jeśli nie wrócę)
Аnalogi: -сә
-сә
dodany do czasownika z tematem miękkim tworzy tryb warunkowy (przypuszczający):
кит-әргә → китсәк (uciekać → jeśli uciekniemy)
бел-ергә → белсә (widzieć → jeśli wie)
Аnalogi: -са
-се
dodany do rzeczownika i zaimka z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) zakończoną na samogłoskę
tworzy przynależność do trzeciej osoby, analogu przedimka określonego ("the" w języku angielskim):
мәче → мәчесе (kot → jego kot, (ten o którym była mowa wcześniej)
Аnalogi: -сы, -ы, -е
-сез
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy przymiotnik i przysłówek o znaczeniu «pozbawiony czegoś, nie wyposażony w coś»
өй → өйсез (dom → bezdomny)
Аnalogi: -сыз
Afiksy o znaczeniu przeciwnym: -лы, -ле
-сез
dodany do czasowników w różnych postaciach z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy formy czasownikowe odnoszące się do drugiej osoby liczby mnogiej:
китә → китәсез (ucieka → uciekacie)
Аnalogi: -сыз
-сез
dodany do tematu miękkiego z afiksem pytającym -ме tworzy słowa o znaczeniu «uprzejmego zwracania się do osoby, grupy osób»
исәнме → исәнмесез (witaj → witajcie)
Аnalogi: -сыз
-сен
dodany do czasowników z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy tryb życzeniowy dla trzeciej osoby liczby pojedynczej:
кил-ергә → килсен (przychodzić → niech przyjdzie)
Аnalogi: -сын, -сыннар, -сеннар
-сеннәр
dodany do czasowników z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy tryb życzeniowy dla trzeciej osoby liczby mnogiej:
кил-ергә → китсеннәр (przychodzić → niech przyjdą)
Аnalogi: -сен, -сын, -сыннар
-сең
dodany do czasowników w różnych postaciach z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy formy czasownikowe odnoszące się do drugiej osoby liczby pojedynczej:
китә → китәсең (ucieka → uciekasz)
Аnalogi: -сың, -ң
-су
dodany do przymiotnika i przysłówka tworzy przysłówek o znaczeniu «obdarzony w mniejszym stopniu daną cechą»:
ал → алсу (czerwony → różowy ("czerwonawy"))
-сы
dodany do rzeczownika i zaimka z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą)
tworzy przynależność do trzeciej osoby, analogu przedimka określonego ("the" w języku angielskim):
бала → баласы (dziecko → jego dziecko, dziecko (wskazane wyżej))
Аnalogi: -се, -ы, -е
-сыз
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy przymiotniki i przysłówki o znaczeniu «pozbawiony czegoś, nie wyposażony w coś»:
кар → карсыз (śnieg → bezśnieżny)
Аnalogi: -сез
Afiksy o znaczeniu przeciwnym: -лы, -ле
-сыз
dodany do czasowników w różnych postaciach z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy formy czasownikowe odnoszące się do drugiej osoby liczby mnogiej:
бара → барасыз (idzie → idziecie)
Аnalogi: -сез
-сыз
dodany do tematu twardego z afiksem pytającym -мы tworzy słowa o znaczeniu «uprzejmego zwracania się do osoby, grupy osób»
саумы → саумысыз (witaj → witajcie)
Аnalogi: -сез
-сыман
dodany do rzeczownika tworzy przymiotnik o znaczeniu «wyglądający na»
агач → агачсыман (drzewo → drzewokształtny)
-сын
dodany do czasowników z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy tryb życzeniowy dla trzeciej osoby liczby pojedynczej:
барам → барсын (idę → niech idzie)
Аnalogi: -сен, -сеннар, -сыннар
-сыннар
dodany do czasowników z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy tryb życzeniowy dla trzeciej osoby liczby mnogiej:
барам → барсыннар (idę → niech idą)
Аnalogi: -сен, -сеннәр, -сын
-сың
dodany do czasowników w różnych postaciach z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy formy czasownikowe odnoszące się do drugiej osoby liczby pojedynczej:
бара → барасың (idzie → idziesz)
Аnalogi: -сең
-т
dodany do tematu czasownika tworzy (nieistniejącą w języku polskim) stronę sprawczą:
аша-рга → аша-т (jeść → karm)
кайна-рга → кайна-т (kipieć → zagotuj)
йөр-ергә → йөр-т (chodzić, jeździć → prowadź)
Analogi: -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыр, -кер, -кыз, -кез
-та
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy przypadek miejscowo-czasowy (miejscownik):
капчык → капчыкта (worek → w worku)
Analogi: -да, -дә, -тә
-тай
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy przysłówki o znaczeniu podobieństwa:
балык → балыктай (ryba → jak ryba)
Analogi: -дай, -дәй, -тәй
Synonimy: кебек, күк
-тан
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy przypadek odchodzeniowy (ablatyw):
баш → баштан (głowa, początek → z głowy, od początku)
Analogi: -дан, -нан, -дән, -тән, -нән
-таш
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy rzeczowniki o znaczeniu «obiekt wspólnoty, przynależności»
як → якташ (kraj, miejscowość → rodak)
Analogi: -даш, -дәш, -тәш
-тә
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy przypadek miejscowo-czasowy (miejscownik):
мәктәп → мәктәптә (szkoła → w szkole)
Analogi: -да, -та, -дә
-тәй
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy przysłówki o znaczeniu podobieństwa:
ишәк → ишәктәй (osioł → jak osioł)
Analogi: -дай, -тай, -дәй
Synonimy: кебек, күк
-тән
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy przypadek odchodzeniowy (ablatyw):
мәктәп → мәктәптән (szkoła → ze szkoły)
Analogi: -дан, -тан, -нан, -дән, -нән
-тәш
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy rzeczowniki o znaczeniu «obiekt wspólnoty, przynależności»
ип → иптәш (jedność, kierunek → towarzysz)
Analogi: -даш, -дәш, -таш
-те
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy czas przeszły poświadczony:
кит-әргә → китте (uciekać → uciekł)
өйрәт-ергә → өйрәтте (uczyć → uczył)
Analogi: -де, -ды, -ты
-тер
dodany do różnych części mowy z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy słowa ze znaczeniem niepewności:
ничек → ничектер (jak → jakoś)
Analogi: -дыр, -дер, -тыр
-ты
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne
tworzy czas przeszły poświadczony:
суг-арга → сукты (uderzyć → uderzył)
чаб-арга → чапты (kosić → kosił)
Analogi: -те, -ды, -де
-тыр
dodany do różnych części mowy z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy słowa ze znaczeniem niepewności:
булачак → булачактыр (będzie → najprawdopodobniej będzie)
Analogi: -дыр, -дер, -тер
-тыр
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoski bezdźwięczne tworzy (nieistniejącą w języku polskim) stronę sprawczą:
оныт-ырга → оныт-тыр-ырга (zapominać → wymuszać, powodować zapomninanie)
Analogi: -т, -дыр, -дер, -тер, -ар, -әр, -ыр, -ер, -гыз, -гез, -кыр, -кер, -кыз, -кез
-у
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy rzeczowniki odsłowne:
кайтма-рга → кайтмау (nie wracać → niewracanie, nie wracać się)
бул-ырга → булу (być → bycie,byt)
Аnalogi: -ү
-учы
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy imiesłowy przymiotnikowe czasu teraźniejszego:
кайт-ырга → кайт-учы (wracać → wracający)
сакла-рга → сакла-учы (chronić → chroniący)
Аnalogi: -үче
-ү
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy rzeczowniki odsłowne:
кил-ергә → килү (przychodzić → przyjście, przychodzenie)
белмә-скә → белмәү (nie wiedzieć → niewiedza, niewiedzenie)
Аnalogi: -у
-үче
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy imiesłów przymiotnikowy czasu teraźniejszego:
кил-ергә → кил-үче (przychodzić → przychodzący)
белмә-скә → белмә-үче (nie wiedzieć → niewiedzący)
Аnalogi: -учы
-ча
dodany do przymiotnika lub zaimka (dzierżawczego) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy przysłówki:
татар → татарча (tatarski → po tatarsku)
яңа → яңача (nowy → po nowemu)
Аnalogi: -чә
-чан
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy przymiotniki o znaczeniu «posiadający daną cechę, naturę»,
odnoszący się do człowieka, do charakteru:
кайгырту → кайгыртучан (staranie → troskliwy)
Аnalogi: -чән, -лы, -ле
-чә
dodany do przymiotnika lub zaimka (dzierżawczego) z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy przysłówki:
минем → минемчә (mój → po mojemu)
иске → искечә (stary → po staremu)
Аnalogi: -ча
-чән
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy przymiotniki o znaczeniu «posiadający daną cechę, naturę»,
odnoszące się do człowieka, charakteru:
эш → эшчән (praca → pracowity)
Аnalogi: -чан, -лы, -ле
-че
dodany do rzeczownika lub rzeczownika odsłownego z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką)
tworzy rzeczowniki i przymiotniki o znaczeniu «wykonujący dane działanie»:
тимер → тимерче (żelazo → kowal)
йөрү → йөрүче (chodzenie → pieszy)
Аnalogi: -чы
-че
dodany do tematu czasownika w trybach rozkazującym, zachęcającym i warunkowym z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) pełni rolę partykuły zachęty:
Әйтче миңа! - Powiedzno-że mi!
Аnalogi: -чы
-чек
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy rzeczowniki o znaczeniu pomniejszającym:
өй → өйчек (dom → domek)
Аnalogi: -чык
-чел
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) tworzy przymiotniki o znaczeniu «posiadający daną cechę, naturę»,
odnoszące się do człowieka, do charakteru:
үпкә → үпкәчел (obelga → obelżywy)
Аnalogi: -чыл, -чан, -чән
-чы
dodany do rzeczownika lub rzeczownika odsłownego z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą)
tworzy rzeczowniki i przymiotniki o znaczeniu «wykonujący dane działanie»:
балык → балыкчы (ryba → rybak)
укыту → укытучы (uczenie → nauczyciel)
там-арга → тамчы (kapać → kropla)
кайту → кайтучы (powrót → powracający)
Аnalogi: -че
-чы
dodany do tematu czasownika w trybach rozkazującym, zachęcającym i warunkowym z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) pełni rolę partykuły zachęty:
Ах, әгәр булсачы бер генә тамчы су! - Ah, niechbyż tak była choć kropla wody!
Аnalogi: -че
-чык
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy rzeczowniki o znaczeniu pomniejszającym:
урман → урманчык (las → lasek, gaj)
Аnalogi: -чек
-чыл
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy przymiotniki o znaczeniu «posiadający daną cechę, naturę»
хуҗалык → хуҗалыкчыл (gospodarstwo → gospodarczy)
Аnalogi: -чел, -чан, -чән
-ш
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy czasownik o znaczeniu działania wspólnego:
кар-арга → караш-ырга (patrzeć → wspólnie przypatrywać się)
Аnalogi: -ыш, -еш
-ы
dodany do rzeczownika i zaimka z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) zakończoną na samogłoskę
tworzy przynależność do trzeciej osoby, analogu przedimka określonego ("the" w języku angielskim):
урам → урамы (ulica → jego ulica, ulica (ta wymieniona wcześniej))
Аnalogi: -сы, -се, -е
-ыбыз
dodany do słowa (rzeczownik, zaimek) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę tworzy przynależność do pierwszej osoby liczby mnogiej:
урам → урамыбыз (ulica → nasza ulica)
Аnalogi: -быз, -без, -ебез
-ыгыз
dodany do słowa (rzeczownika, przysłówka, zaimka, imiesłowu) z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na samogłoskę
tworzy przynależność do drugiej osoby liczby mnogiej:
авыл → авылыгыз (wieś → wasza wieś)
Аnalogi: -егез, -гез, -гыз
-ыгыз
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę tworzy tryb życzeniowo-zachęcający dla drugiej osoby liczby mnogiej:
яз-арга → яз-ыгыз (pisać → piszcie)
Аnalogi: -гез, -егез, -гыз
-ый -ый -ыйк = -ый + -к -ыйм = -ый + -м -ыйсы
I dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się samogłoską tworzy czas teraźniejszo-przyszły dla trzeciej osoby (zachodzi przy tym wymiana samogłoski):
ташла-рга → ташлый (porzucać → porzuca)
уйна-рга → уйныйбыз (grać → gramy)
II dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy imiesłów przysłówkowy towarzyszący wyrażający działania powtarzające się, intensywne lub długotrwałe. Najczęściej tworzy formę parzystą:
ук-ырга → укый (укый-укый) (czytać → czytając)
Аnalogi: -а, -ә, -и
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) wraz z afiksami przynależności do pierwszej osoby liczby mnogiej (-к) tworzy tryb życzeniowo-zachęcający:
ташла-рга → ташлыйм (porzucać → niech rzucę)
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) wraz z afiksami przynależności do pierwszej osoby liczby pojedynczej (-м) tworzy tryb życzeniowo-zachęcający:
бар-ырга → барыйк (iść → pójdźmy)
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) ztworzy imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego (jedna z trzech postaci, ta wprowadza odcień konieczności):
ук-ырга → ук-ыйсы (czytać, uczyć się → mający czytać, uczyć się, który powinien czytać, uczyć się)
Аnalogi: -исе, -асы, -әсе
-ыл
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę tworzy formę bierną czasownika:
бор-ырга → борыл-ырга (kręcić → kręcić się)
Аnalogi: -ын, -ен, -н, -л, -ел
-ым
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę tworzy przynależność do pierwszej osoby liczby pojedynczej:
бал → балым (miód → mój miód)
урам → урамым (ulica → moja ulica)
Аnalogi: -м, -ем
-ым
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy rzeczownik:
бас-арга → басым (naciskać → ciśnięcie )
аг-арга → агым (ciec, płynąć → przepływ)
Аnalogi: -ем, -ма, -мә
-ын
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę tworzy formę bierną czasownika:
курк-ырга → куркын (bać się → przestrasz się, bądź przestraszony)
Аnalogi: -н, -ен, -л, -ыл, -ел
-ың
dodany do rzeczownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę tworzy przynależność do drugiej osoby liczby pojedynczej:
тарак → тарагың (grzebień → twój grzebień)
Аnalogi: -ң, -ең
-ып
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę tworzy imiesłów przysłówkowy czasu teraźniejszego:
кайт-ырга → кайтып (wracać → wracając)
Аnalogi: -еп, -п
-ыр
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na spółgłoskę tworzy czas przyszły niepoświadczony i imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego:
кайт-ырга → кайтыр (wracać → wróci)
Аnalogi: -р, -ар, -әр, -ер, -мас, -мәс, -мам, -мәм
-ыр
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy tryb życząco-zachęcający:
бат-арга → батыр (tonąć → utop)
Аnalogi: -т, -дыр, -дер, -тыр, -тер, -ар, -әр, -ер, -гыз, -гез, -кыр, -кер, -кыз, -кез
-ыш
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy rzeczownik o znaczeniu działania wspólnego:
чаб-арга → чабыш (skakać → wyścigi konne)
-ыш
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) tworzy czasownik o znaczeniu działania wzajemnie-wspólnego:
яз-арга → языш-ырга (pisać → korespondować)
Аnalogi: -ш, -еш
-ячак
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą tylnojęzykową (twardą) kończącą się na samogłoskę
tworzy czas przyszły poświadczony i imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego:
башла-рга → башлаячак (zaczynać → (on) zacznie (nieuchronnie))
Аnalogi: -ачак, -әчәк, -ячәк
-ячәк
dodany do tematu (rdzenia) czasownika z ostatnią sylabą przedniojęzykową (miękką) kończącą się na samogłoskę
tworzy czas przyszły poświadczony i imiesłów przymiotnikowy czasu przyszłego:
сөйлә-ргә → сөйләячәк (mówić → powie (na pewno))
Аnalogi: -ачак, -әчәк, -ячак