Газиз халкым - Mój drogi narodzie
słowa i muzyka: Зөлфәт Хәким

 

Ачы язмыш йөген сөйри бер мосафир,
Әйтче миңа җирдә яшәү хакын.
Мең кат сорыйм, һаман әле җавап ишетелми -
Нәрсә булды сиңа, газиз халкым?

  Tułaczu co to dźwigasz ciężar gorzkiego losu,
Powiedzno-że mi prawdę o życiu w tej ziemi.
Pytałem tysiąc razy ale nadal nie słychać odpowiedzi -
Co się z tobą stało, mój drogi narodzie?

Вәхши дөнья, кансыз аның кануннары,
Бу дөньяда үз юлында һәркем хаклы.
Тик шулай да җан ачысы белән синнән сорыйм:
Ничек сиңа ярдәм итим, газиз халкым?

  Ten świat jest barbarzyński, jego prawa okrutne,
W tym świecie każdy ma swoją rację.
Mimo to pytam cię z obolałą duszą:
Jak mogę ci pomóc, mój drogi narodzie?

Барыр юлың кай тарафка - кемнәр әйтер?..
Үзәгеңдә бармы әле янар ялкын?
Бүген миңа сулыш кебек тавышың ишетү кирәк,
Дөньяга бер аваз бирче, газиз халкым.

  W którą pójdziesz stronę - kto to powie?..
Czy jest jeszcze w tobie ogień który zapłonie?
Dziś twój głos potrzebny mi jest jak powietrze,
Powiedzno-że coś światu, mój drogi narodzie.

Klip Zulfata Xakima "Газиз халкым" jest dostępny na YouTube od 14 lutego 2012 lecz przez te blisko 9 lat doczekał się niewiele ponad 13 tys. wyświetleń. Nie ma się specjalnie czemu dziwić. Ot starszy, łysawy pan stoi sobie na estradzie i śpiewa spokojnym głosem piękną piosenkę z mądrym tekstem mówiącym o zagubieniu tatarskiego patrioty, który nie wie co się dzisiaj dzieje z tożsamością jego narodu.
Jednak zdaniem publicysty witryny Intertat w tej piosence był i nadal jest (!) potencjał na zostanie "nowym w tatarskiej historii hymnem narodowym Tatarów". Jednym z dwu kandydatów do takiej roli (tym drugim kandydatem jest "Татар, алга!" młodego Artura Islamowa).
Autorem muzyki i słów oraz wykonawcą piosenki jest Zulfat Xakim (Зөлфәт Хәким) - uznany tatarski pisarz-prozaik, dramaturg, poeta, kompozytor i pieśniarz.

Powrotu zainteresowania piosenką Zulfata Xakima nie da się nie łączyć z niewątpliwą zmianą jaką ostatnio obserwuje się w nastrojach kazańskich Tatarów. Pytanie: "Нәрсә булды сиңа, газиз халкым?" - "Co się z tobą stało, mój drogi narodzie?" od kilku lat stawiają w rozmaity sposób także inni twórcy tatarskiej poezji i tatarskich piosenek (niektóre prezentujemy tu w naszej witrynie). Przecież właśnie o tym mówi "Бөек татар" ("Wielki Naród Tatarski") Gabdelfata Safina. Dającą nadzieję odpowiedź na to pytanie prezentuje "Хәй, татарлар!" ("Hej Tatarzy!") ze słowami poety Grifa Xayrullina: Nadal jesteśmy. I zawsze będziemy. ("Җирдә мәңге яшәр халык без!").

Kolejny raz przypominamy, że to co tu prezentujmy jest tłumaczeniem tekstu poetyckiego napisanego w języku o sposobie wyrażania myśli odmiennym (na ogół tylko trochę ale niekiedy drastycznie) od sposobu wyrażania myśli występującego w języku polskim. Jak zwykle starano się by to tłumaczenie było mniej więcej dosłowne, jednak niekiedy uznawano że odejście od dosłowności lepiej oddaje sens tatarskiego tekstu. Na ile się to udało każdy może sprawdzić korzystając z załączonego słowniczka.

*       *       *

Słownik:

ачы - gorzki, ostry, przejmujący
язмыш - los, dola, przeznaczenie, fatum, fortuna
йөк - ciężar, brzemię; -е - przynależność do 3. osoby liczby pojedyńczej (z wymianą "к" na "г" w temacie); -н - biernik
сөйрә-ргә - ciągnąć, wlec, włóczyć, dźwigać; -и - czas teraźniejszy
бер - jeden, tu zapewne jako: pewien, jakiś tam
меңосафир - (książk.) wędrowiec, tułacz, przechodzeń
(Przetłumaczyliśmy to jako "tułacz" ("tułaczu") ale mamy z tym problem - żeby coś poprawnie przetłumaczyć trzeba rozumieć co autor przekładanego na inny język tekstu miał na myśli, a my tu tego raczej nie wiemy. Zakładamy że chodzi o Tatara, członka "mojego drogiego narodu", bo o kogo innego może chodzić? Dlaczego jednak ma to być "wędrowiec", "tułacz", "przechodzeń"? Daje się to jakoś uzasadniać ale chyba trochę "na siłę". Może nawet chodzi tu raczej o "przygodnego obserwatora"...? takiego jak Ty czytelniku tych słów...?)
әйт-ергә - mówić, przemawiać; - tryb rozkazujący; -че - partykuła zachęcająca: -żeż, -no-żeż
миңа - mnie, do mnie, mi
җир - miejsce, okolica; ziemia; -дә - miejscownik
яшәү - życie, egzystencja, byt
хак - prawdziwy, rzeczywisty; -ын - biernik
мең - tysiąc
кат - w połączeniu z liczebnikiem razy: -krotnie
сора-рга - pytać, prosić; -ый - czas teraźniejszy; -м - 1. osoba liczby pojedyńczej
һаман - zawsze, nadal
әле - teraz, jeszcze
җавап - odpowiedź
ишет-ергә - słyszeć, usłyszeć; -ел - forma bierna; -ми = мә+и - przeczenie w czasie teraźniejszym
нәрсә - co, coś
бул-ырга - być; -ды - czas przeszły poświadczony
сиңа - tobie, do ciebie
газиз - drogi, miły sercu, ukochany
халык (халкы) - naród, narodowy; -ым - przynależność do 1. osoby liczby pojedyńczej
 
вәхши - dziki, barbarzyński, bestialski, okrutny
дөнья - świat
кансыз - (przen.) okrutny, nieludzki, bezduszny
aның - jego, jej
канун - prawo, przepis prawny; -нар - liczba mnoga; -ы - przynależność do 3. osoby liczby pojedyńczej
үз - swój, swoja, swoje
юл - droga
һәркем - każdy, wszelki
хаклы - prawy (sprawiedliwy)
(może lepsze byłoby dosłowne: "każdy według siebie jest prawy"?)
тик - tylko, jedynie, ot tak sobie
шулай да - jednak, mimo to
җан - dusza
ачы - przejmujący, rozdzierający duszę, ostry, gryzący; -сы - przynależność do 3. osoby liczby pojedyńczej
сора-рга - pytać, prosić; -ый - czas teraźniejszy; -м - 1. osoba liczby pojedyńczej
белән - z
синнән - od ciebie; син - ty; -нән - ablatyw, przypadek odchodzeniowy
сора-рга - pytać, prosić; -ый - czas teraźniejszy; -м - 1. osoba liczby pojedyńczej
ничек - jak, jakim sposobem
сиңа - tobie, do ciebie (allatyw, przypadek nakierowujący od син)
ярдәм - pomoc, wsparcie
ит-әргә - robić, działać; -и - czas teraźniejszy; -м - 1. osoba liczby pojedyńczej
 
бар-ырга - iść; -ыр - czas przyszły niepoświadczony
юл - droga; -ың - przynależność do 2. osoby liczby pojedyńczej
кай - jaki, który; pewien
тараф - strona, kierunek; -ка - allatyw, przypadek nakierowujący
кем - kto; -нәр - liczba mnoga
кемнәр - kto (w liczbie mnogiej, w języku tatarskim zaimek "kto" ma liczbę mnogą)
(może trzeba było przetłumaczyć jako "jacy ludzie"? co by jednak zawężało sens tylko do ludzi)
әйт-ергә - mówić, przemawiać; -ер - tryb życzeniowy; -ер - czas przyszły niepoświadczony
үзәк - centrum, środek; -ең - przynależność do 2. osoby liczby pojedyńczej (z wymianą "к" na"г" w temacie); -дә - miejscownik
бар - (predykatyw) jest, są, występuje(ą), istnieje(ą) ; -мы - forma pytająca
ян-арга - płonąć, palić się; -ар - czas przyszły niepoświadczony
ялкын - płomień
("ogień zapłonie" brzmi lepiej od dosłownego, po polsku tautologicznego "płomień zapłonie")
бүген - dziś, teraz, obecnie
миңа - mnie, do mnie, na mnie, mi (allatyw, przypadek nakierowujący od мин)
сулыш - oddychanie
кебек - (poimek) jak, jakby, jakoby, niby, tak jak
тавыш - głos; -ың - przynależność do 2. osoby liczby pojedyńczej
ишет-ергә - słyszeć, usłyszeć; -ү - rzeczownik odsłowny
кирәк - (predykatyw) należy, trzeba
дөнья - świat; -га - allatyw, przypadek nakierowujący
бер - jeden, tu zapewne jako: choć jeden, jakikolwiek, jakiś tam
аваз - dźwięk, głos
бир-ергә - dawać; - tryb rozkazujący; -че - partykuła zachęcająca: -żeż, -no-żeż

 

powrót do strony
Татар тел - język tatarski

Powrót do witryny
Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
przejście do
Słownika tatarsko-polskiego
przejście do strony
Alfabet tatarski i fonetyka tatarska
przejście do
Słownika polsko-tatarskiego
przejście do strony
Zarys gramatyki tatarskiej
przejście do
Słownika afiksów słowotwórczych
przejście do strony
Rozmówki tatarskie
przejście do strony
Tatarskie piosenki