(str. 249, 250, 251)

PIOTROWSCY, książęta, herbu PIOTROWSKI. Jednego pochodzenia z Piotrowiczami (zob. wyżej), gdyż przodkiem ich był sam kniaź Piotr, żyjący w połowie XV stulecia, chorąży chorągwi zwanej najmańską⁷⁾, zapewne najstarszy z synów protoplasty całego rodu Najmańskiego, kniazia Najmana (zob. Najmanowie). Był on ojcem trzech synów: Dymitra, Kasima i Kadysza, z których pierwszy dał początek rodzinom: Jakubowiczów, Piotrowiczów, Anbokiewiczów i Arsłanowiczów, drugi, Kasim - rodzinie Kasimowiczów, trzeci wreszcie, Kadysz, stał się. protoplastą Kadyszewiczów, Andrzejewiczów i Piotrowskich. Kadysz Piotrowicz był po ojcu chorążym tatarskim powiatu wileńskiego⁸⁾). Synowie jego kniaziowie: Iwaszko, chorąży tatarski, Andrzej, Jachno i Mahmeć otrzymali w roku 1525-ym przywilej, że podług starszeństwa rodów tatarskich na Litwie mają zajmować pod carewiczem Aziubeksołtanem drugie miejsce (pierwsze należało się Ułanom-Assańczukowiczom), nie wywyższając nad nich kn. Abrahima Tymirczyca Juszeńskiego (zob.), który nigdy wyżej Kadyszewiczów i ich przodków miejsca nie miał¹⁾. W tymże roku ciż sami kniaziowie sprzedali Gasztoldowi dwór koło Starych Trok za 50 kop groszy²⁾. W roku następnym kniaź Iwaszko, chorąży, jako świadek w pewnej sprawie przyłożył pieczęć ze znakiem podobnym do rodowego znaku Najmanów (ob. str. 163 rys. 1)³⁾, natomiast na innym akcie z tego samego czasu wycisnął już pieczęć odmienną - wyżej wyobrażoną⁴⁾. Widocznie postanowił wtedy właśnie utworzyć nową gałązkę rodu. W roku 1528-ym kniaź Iwaszko, chorąży, dostarcza na potrzeby wojenne podług spisu koni 6⁵⁾. Żył jeszcze w roku 1542-im, w którym brat jego najmłodszy, Mahmeć Kadyszewicz, otrzymał przywilej na chorąstwo tatarskie powiatu wileńskiego na przypadek śmierci brata jego, obecnego chorążego, kniazia Iwaszka tak jak ten urząd piastowali dziad ich Piotr i ojciec ich Kadysz⁶⁾. Ten Mahmeć dał początek rodzinie Kadyszewiczów (zob.), inny z braci, Andrzej, stał się przodkiem Andrzejewiczów (zob.), od chorążego zaś Iwaszka poszli nasi Piotrowscy. Jedynym synem jego był Hassan, w roku 1559-ym właściciel ojczystych dóbr Sielec w powiecie oszmiańskim⁷⁾, ojciec Mortuzy, Araza, Redżipa i Jachji, wzmiankowanych w popisie wojska litewskiego z roku 1567-go⁸⁾. Trzej pierwsi pomarli bez potomstwa płci męskiej, a córki ich, wyszłe zamąż za członków rodzin Assańczukowiczów i Kieńskich, wniosły mężom poważne wiana⁹⁾. Jachja, występujący jeszcze w roku 1594-ym w Wilnie, jako świadek swego krewnego, Aleja Minkiewicza Kasimowicza¹⁰⁾, miał syna Jerzego, w roku 1600-ym właściciela części Sielec¹¹⁾, którego syn Jan Mirza Piotrowski w roku 1631-ym podpisał rewizję chorągwi kondrackiej "za brata" (widocznie ciotecznego), kniazia Jachję Zawadzkiego¹²⁾. Synem tego Jana musiał być Alej Janyszewicz (sic), który z żoną Chawą Achmeciewiczówną sprzedał w roku 1647-ym cząstkę w Sielcach Dowgiałłom¹³⁾.
      Odtąd o Piotrowskich głucho - zapewne w połowie XVII-go stulecia wyemigrowali z kraju do Turcji i już nie wrócili ...
      Z heraldyków naszych znani są jedynie i to bardzo niedokładnie Wolfowi, który daje o nich parę jeno drobnych wzmianek, nazywając przytem Pietrowiczami i mieszając z rodem rzeczonym¹⁾. Jakiś Piotrowski, w roku 1867-ym pułkownik-intendent armii rosyjskiej, podług prof. Talki-Hryncewicza Tatar²⁾, był założycielem teatru w Kownie.

(str. 234-237)

NAJMANOWIE, książęta, jeden z najznakomitszych i najstarszych rodów tatarskich na Litwie, przybyły w pierwszej ćwierci XV-go stulecia z Ordy Zawołżańskiej z tak licznym pocztem klijentów i sług, że dał początek dwum chorągwiom muślimów - najmańskiej i typirskiej, zwanej później kondracką. Kiedy pojawił się na Litwie protoplasta rodu omawianego - w źródłach archiwalnych wzmianki niema. Z uwagi jednak, że potomek jego (zapewne syn), kniaź Piotr, znany jest już w połowie XV-go wieku, i że istnienie innego jego potomka, Kowrata, odnieść się da również do tego czasu (ob. Kryczyńscy), można przyjąć śmiało za pewnik, że protoplasta rzeczony przybył na Litwę koło roku 1410-go - czyli, innemi słowy, należał do tego wyborowego zastępu arystokracji tatarskiej, który pod wodzą Dżalal-ed-dina, syna Tochtamyszowego, został wysłany przez chana Ordy Zawołżańskiej Timura jako oddział posiłkowy dla wielkiego księcia Witolda na potrzebę grunwaldzką³⁾. Co się tyczy imienia tego przodka, to da się ono ustalić drogą analogji. Wiemy mianowicie, że zaciągi tatarskie na Litwie brały przeważnie nazwę od imion pierwszych swych naczelników. Tak np. zaciąg jałoirski wziął nazwę od Jałoira (przybysza również koło roku 1410-go), zaciąg juszyński - od Uszena v. Juszena (zapewne również uczestnika bitwy grunwaldzkiej); nic tedy nie staje na przeszkodzie przypuszczeniu, że zaciąg najmański został tak nazwany dlatego, że jego pierwszemu naczelnikowi było na imię Najman. Że taki istniał, tego dowodzi pośrednio tradycja, dochowana dotychczas w rodzinie Kryczyńskich (zob.), wywodzącej się od kniazia Najman-bega. Jak się wyżej rzekło, ród najmański stał na czele dwóch chorągwi tatarskich - najmańskiej i typirskiej. Zachodzi teraz pytanie, jeżeli przyjęliśmy nazwę "najmański", za powstałą od imienia "Najman", - to skąd powstała nazwa "typirski". Podług nas, nazwa rzeczona wzięła początek od nazwy całego rodu, bliżej nam nieznanego, Typirów, do którego musiał należeć ów Najman. Istniała zresztą krótko, gdyż już w końcu XV-go stulecia zaciąg typirski zaczęto zwać kryczyńskim (od dóbr Kryczyna, posiadanych przez jego naczelników), a następnie - kondrackim (podług tradycji ustalonej - od imienia jednego z pierwszych naczelników - Kondrata v. Kowrata, zapewne syna Najmana).
      Protoplasta rodu, Najman, miał tedy prawdopodobnie synów: Piotra i Kowrata. Być może, że jego również synem był żyjący w połowie XV-go stulecia Oliszko, przodek rodzin Oskiewiczów (zob.), Radeckich (zob.), Stankrewiczów (zob.), Bołciuków (zob.) i Obutków (zob.).
      O potomstwie Kowrata podaliśmy już szczegółowo w artykule o rodzinie Kryczyńskich (zob.), tu dodamy jeno, że licznie rozrodzone, przybrało z czasem nazwiska: Kryczyńskich (zob.), Bazarewiczów (zob.), Ułanowiczów (zob.), Kazkowiczów (zob.), Zawadzkich (zob.), Sulewiczów (zob.), Tokoszów (zob.), Giełwanowskich (zob.), Adzykiczów (zob.) i Rusinów (zob.). Co się, tyczy najstarszego syna, kniazia Piotra, chorążego¹⁾ (uważamy go za najstarszego, gdyż potomkowie jego stale piastowali chorąstwo zaciągu najmańskiego), to miał on trzech synów: Dymitra, Kasyma i Kadysza i córkę, niewiadomą z imienia, wydaną zamąż za bliskiego krewnego, Kazka Mantikowicza Kryczyńskiego. Z synów rzeczonych kniaź Dymitr Piotrowicz w roku 1482-im otrzymał nadanie 10 kop groszy z karczem ejszyskich, a Kasym - 8 kop z tychże karczem²⁾; w roku 1488-ym Dymitr dostał 5 kop z karczem i tyleż z myta mińskich, Kasym - 81/2 kop z myta kowieńskiego i karczem nowogrodzkich, a brat ich Kadysz - 6 kop z karczem nowogrodzkich i tyleż z myta w Kownie³⁾; w tymże roku kniaź Kasym dostał 3 beczki soli z myta kowieńskiego, a brat jego Kadysz 3 beczki tamże⁴⁾.
      Kniaż Dymitr Piotrowicz, najstarszy z braci, umarł koło roku 1490-go, pozostawiając synów: Kildysza, Tiuwesza (Tybesza) i Wąska, wzmiankowanych już w aktach wiatach 1482 - 1488, kiedy to otrzymali różne nadania z karczem wiłkomierskich i z myta mińskiego⁵⁾. Kildysz w roku 1502-im brał na porękę Tatarów zawołżańskich⁶⁾. Żył jeszcze w roku 1528-ym, w którym dostarczył na popis wojska 7 koni⁷⁾. Umarł zaraz potem bezpotomny, gdyż już w styczniu 1529-go roku kniaziowie Mahmet i Furs Juchnowicze Assańczukowicze otrzymali potwierdzenie na zapis wuja swego kniazia Kildysza Dymitrowicza, który zapisał im trzecią część wszystkich dóbr, jakie wziął w dziale⁸⁾, pozostały zaś majątek otrzymali w spadku bratankowie Kildysza, Janibek, Hasień (Ofsa) i Jakób Tiuweszewicze i siostra ich Stachną, żona Nuruma - Ułana Assańczukowicza¹⁾.
      Co się tyczy Tiuwesza Dymitrowicza, to, podług Wolfa²⁾ dostał się do niewoli moskiewskiej w bitwie pod Wiedroszą w roku 1502-im, poczem o nim więcej nie słychać. Z żony, bliskiej krewnej, córki Mantika Kowratowicza Kryczyńskiego, pozostawił potomstwo wspomniane powyżej, które z czasem przybrało nazwiska: Jakubowiczów (zob.), Cicińskich (zob.), Arsłanowiczów (zob.), Szeichów (zob.) i Mucharemowiczów (zob.). Waśko wreszcie Dymitrowicz, właściciel części Horodziłowa³⁾ [o którym Wolfowi nic nie wiadomo⁴⁾], miał syna Reczipa, wzmiankowanego w popisie z roku 1528-go⁵⁾, protoplastę Piotrowiczów (zob.) i Tomkiewiczów (zob.).
      Kniaź Kasym Piotrowicz, z żony N. Ułanówny6), pozostawił synów: Obdułę⁷⁾, Kadysza, protoplastę Chorumowiczów (zob.), Malysza, protoplastę Małuszewiczów (zob. cz. II), Mustafę, który już w roku 1482-im dostał, jako nadanie, 5 kop z karczem wiłkomierskich⁸⁾ i Oliszka, wzmiankowanego w popisie z roku 1528-go⁹⁾. Ten ostatni zszedł z tego świata, jak się zdaje, bezpotomny, Mustafa zaś dał początek rodzinie Kasimowiczów (zob.).
      Najmłodszy z Piotrowiczów, kniaź Kadysz, chorąży najmański¹⁰⁾, był ojcem czterech synów: Iwaszka, Andrzeja (Andrysa), Jachna v. Juchna i Mahmecia. W roku 1525-ym rzeczeni czterej bracia Kadyszewicze Piotrowicze otrzymali przywilej, że według starszeństwa rodów tatarskich na Litwie mają zajmować pod carewiczem Aziubek-Sołtanem Ostryńskim drugie miejsce (pierwsze zajmował ród Ułanów-Assańczukowiczów¹¹⁾. Przywilej powyższy świadczy wymownie o znakomitem pochodzeniu rodu Najmańskiego, będącego, zarówno jak i ród Ułanów, jakąś boczną gałązką dynastji panującej w Ordzie Zawołżańskiej. Takie też pochodzenie przyznawali rodowi rzeczonemu i monarchowie, nadając olbrzymie dobra, przeważnie w pow. oszmiańskim (Dowbuciszki, Mereszlany, Cicin, Kryczyn, Starosiele, Bohdanowo, Sielce, Świetlany, Kienia, Zahorje, Kaskiewicze, Kadyszewicze itd.). To też i Najmanowie dostarczali nie mało zbrojnego ludu na potrzeby wojenne. Np. podług popisu z roku 1528-go dostarczyli: kniaź Iwaszko, chorąży - 6 koni, brat jego Andrzej - 6, Jachno i Mahmeć - po 5 koni, stryj Kildysz - 7 koni, krewny Jachja Dawidowicz - 6 koni, Chorumsza Kadyszewicz - 4 konie, wdowa po Obdule Kasymowiczu - 4 konie, syn jej Mahmet - 2 konie, krewni kniaziowie Jachja i Obutko - po 2 koni itd.¹⁾. W roku 1532-im wspomnieni bracia Kadyszewicze zostali przywilejem królewskim zostawieni przy opiece po siostrze ich, która będąc zamężna za Janem Gabrjelowiczem, majątek kupiła i zmarła²⁾. Przywilej wspomniany posiada znaczenie pierwszorzędne: ustala bowiem fakt, że muślimowie litewscy zawierali związki małżeńskie z ludnością miejscową chrześcijańską, i że tak dobrze mężczyźni muzułmanie żenili się z chrześcijankami (co dotychczas jeno przypuszczano), jak również kobiety muzułmanki wychodziły zamąż (jak w danym wypadku) za chrześcijan (co dotychczas nasi badacze stosunków ówczesnych odrzucali³⁾. Że Najmanowie niejednokrotnie łączyli się związkami małżeńskimi z chrześcijanami, dowodzi również inny dokument z roku 1542-go, według którego Iwaszko, chorąży tatarski szlaku krewskiego i brat jego Mahmet Kadyszewicze procesują się z Zofją Stanisławówną, wdową po ich bracie Jachnie Kadyszewiczu i synem jej Piotrem o spadek po tym bracie w majątku Wieżgajłowskim⁴⁾. Z rzeczonych czterech braci Kadyszewiczów chorąży Iwaszko stał się protoplastą Piotrowskich (zob.), Andrzej - Andrzejewiczów v. Andrzejewskich i Andrysowiczów (zob.), Jachno - Kadyszewiczów (zob.), Skirmuntów (zob.) i Sieleckich (zob.), a Mahmeć - Minbułatowiczów (zob.). Ród Najmanów w jest naszym pisarzom heraldycznym prawie zupełnie nieznany. Jedynie Wolf w swoich "Kniaziach litewsko-ruskich" podaje o nim kilka wzmianek, zowiąc ich Piotrowiczami.

(str. 163)

Najdawniejsze pieczęcie Najmanów przedstawiają znaki: chorążego Iwaszka Kadyszewicza z roku 1525-go, Dymitra Machmeciewicza Kadyszewicza z roku 1575-go, Jenibeka Tiuweszewicza Piotrowicza z roku 1524-go, Piotra i Jaśka Minbułatowiczów z roku 1544-go i Sejtdzimana Jakubowicza Najmana z roku 1560-go¹⁾.

Pieczęć Iwaszki Kadyszewicza

Pieczęć Dymitra Kadyszewicza

Pieczęć Piotra i Jaśka Kadyszewiczów

Pieczęć Seitdzimana Najmana

Pieczęć Janibeka Kadyszewicza

Widocznie przez przewrócenie i zatracenie tradycji herb stał się Radwanem (Herb Radwan z odmianą: w polu barwy niebieskiej na drzewcu poprzecznym chorągiew kościelna o trzech polach ze złotą frędzlą i półksiężycem na wierzchu; tarczę okrywa płaszcz książęcy z mitrą).

                        Pełny tekst "Herbarza rodów tatarskich w Polsce" Stanisława Dziadulewicza" odostępniany jest przez Wielkopolską Bibliotekę Cyfrową pod adresem:
                        http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=77805&from=&dirids=1&ver_id=&lp=1&QI=

Powrót do witryny Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny"